อัลตร้าซาวด์กับการตรวจคัดกรองมะเร็ง: รู้ก่อน รักษาได้
แม้ว่ามะเร็งจะเป็นหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้นๆ ของคนไทย แต่ความจริงที่ไม่ควรมองข้ามคือ ผู้ป่วยจำนวนมากมาพบแพทย์เมื่อโรคลุกลามแล้ว ทำให้การรักษายากขึ้น และโอกาสหายขาดน้อยลง ด้วยเหตุนี้ การตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะด้วยเทคโนโลยี “อัลตร้าซาวด์” จึงมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการตรวจหาความผิดปกติที่อาจเป็นสัญญาณของมะเร็งตั้งแต่ยังไม่แสดงอาการ
อัลตร้าซาวด์คืออะไร? ใช้ตรวจมะเร็งได้อย่างไร
อัลตร้าซาวด์ (Ultrasound) เป็นเทคนิคถ่ายภาพโดยใช้คลื่นเสียงความถี่สูงในการสร้างภาพอวัยวะภายในร่างกาย ไม่ใช้รังสี จึงปลอดภัยต่อร่างกาย สามารถใช้ตรวจความผิดปกติของอวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ไต รังไข่ มดลูก เต้านม และต่อมลูกหมาก โดยภาพที่ได้สามารถแสดงตำแหน่ง ขนาด และลักษณะของก้อนเนื้อหรือถุงน้ำ ซึ่งมีความสำคัญต่อการวินิจฉัยเบื้องต้น
ถึงแม้ว่าอัลตร้าซาวด์ไม่สามารถบอกได้ว่า “เป็นมะเร็งแน่นอนหรือไม่” แต่ สามารถชี้เป้าความผิดปกติที่น่าสงสัย เพื่อส่งต่อให้วินิจฉัยต่อด้วยการเจาะชิ้นเนื้อ (Biopsy), CT scan หรือ MRI ต่อไปได้ทันเวลา
มะเร็งที่สามารถตรวจพบได้ด้วยอัลตร้าซาวด์
การใช้เทคนิคอัลตร้าซาวด์มีประโยชน์อย่างยิ่งในมะเร็งบางชนิด โดยเฉพาะที่อยู่ในตำแหน่งที่สามารถเข้าถึงได้ง่ายผ่านหน้าท้องหรือทางช่องคลอด เช่น:
1. มะเร็งเต้านม
-
ตรวจได้โดยการ อัลตร้าซาวด์เต้านม ควบคู่กับแมมโมแกรม
-
ใช้แยกความแตกต่างระหว่างก้อนเนื้อธรรมดา ถุงน้ำ และก้อนที่น่าสงสัย
-
เหมาะกับผู้หญิงอายุน้อยที่เต้านมมีความหนาแน่นสูง
2. มะเร็งรังไข่
-
อัลตร้าซาวด์ผ่านช่องคลอดสามารถเห็นรังไข่และสังเกตลักษณะของซีสต์หรือก้อนผิดปกติ
-
หากพบก้อนที่มีผนังหนา ผนังไม่เรียบ หรือมีเลือดปน อาจสงสัยว่าเป็นมะเร็ง
3. มะเร็งตับ
-
ใช้ตรวจหาก้อนในตับ ร่วมกับค่า AFP (Alpha-Fetoprotein) ในเลือด
-
เหมาะกับผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบ B หรือ C และผู้มีภาวะไขมันพอกตับ
4. มะเร็งมดลูกและปากมดลูก
-
อัลตร้าซาวด์สามารถตรวจหาความผิดปกติของเยื่อบุโพรงมดลูกหรือมดลูกโตผิดปกติ
-
ใช้ร่วมกับการตรวจแปปสเมียร์ (Pap smear) และ HPV DNA test
5. มะเร็งต่อมลูกหมาก
-
ใช้อัลตร้าซาวด์ผ่านทางทวารหนัก (TRUS) ร่วมกับค่า PSA ในเลือด
-
ช่วยวางแนวทางการเจาะชิ้นเนื้อต่อมลูกหมาก
อัลตร้าซาวด์สามารถตรวจมะเร็งได้ทั้งหมดหรือไม่?
ไม่สามารถตรวจพบมะเร็งได้ทุกชนิด
แม้อัลตร้าซาวด์จะมีประโยชน์ในการตรวจเบื้องต้น แต่ไม่สามารถตรวจอวัยวะทุกตำแหน่งได้ครบถ้วน เช่น:
-
มะเร็งสมอง: ต้องใช้ MRI
-
มะเร็งปอด: ต้องใช้ X-ray หรือ CT Scan
-
มะเร็งกระดูกหรือกระดูกสันหลัง: ใช้ MRI หรือ PET Scan
ดังนั้นการวินิจฉัยที่แม่นยำต้องอาศัยการตรวจหลายรูปแบบร่วมกันเสมอ
สัญญาณเตือนภัย: อาการมะเร็งที่ต้องสังเกต
แม้ไม่ใช่ทุกอาการจะเป็นมะเร็ง แต่หากพบความผิดปกติต่อไปนี้ ควรพบแพทย์เพื่อตรวจเพิ่มเติม:
-
คลำพบก้อนเนื้อบริเวณใดก็ตาม
-
น้ำหนักลดผิดปกติ
-
อ่อนเพลียเรื้อรัง
-
ไอเรื้อรัง หรือไอเป็นเลือด
-
มีเลือดออกจากอวัยวะภายใน เช่น ช่องคลอด อุจจาระ ปัสสาวะ
-
เจ็บปวดโดยไม่มีสาเหตุ เช่น เจ็บท้อง เจ็บกระดูก
การตรวจคัดกรองมะเร็ง: ทำอย่างไรให้ครบ
1. อัลตร้าซาวด์ (Ultrasound)
ใช้ตรวจเต้านม ช่องท้อง รังไข่ มดลูก ตับ ต่อมลูกหมาก ฯลฯ
2. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
-
เลือด: ตรวจ CBC, ค่าไต/ตับ, น้ำตาล, ไขมัน, Tumor Marker
-
ปัสสาวะ/อุจจาระ: ตรวจหาผิดปกติ เช่น เลือดแฝงในอุจจาระ (FOBT)
3. การตรวจทางพยาธิวิทยา
-
แปปสเมียร์
-
การขูดเซลล์เยื่อบุ
4. การถ่ายภาพทางการแพทย์
-
X-ray / CT scan / MRI
-
Mammogram
-
PET scan
5. การตรวจด้วยอุปกรณ์พิเศษ
-
ส่องกล้องลำไส้ใหญ่ (Colonoscopy)
-
ส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น (Gastroscopy)
ตรวจมะเร็งกับใคร? โรงพยาบาล หรือคลินิกดี?
-
โรงพยาบาลใหญ่: มีเครื่องมือครบ ทั้งอัลตร้าซาวด์ MRI CT และแพทย์เฉพาะทาง
-
คลินิกหรือศูนย์ตรวจสุขภาพ: เหมาะสำหรับการตรวจเบื้องต้น เช่น ตรวจเลือด + อัลตร้าซาวด์ช่องท้อง
หากพบสิ่งผิดปกติ แนะนำส่งต่อเข้าระบบโรงพยาบาลทันที
ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับอัลตร้าซาวด์มะเร็ง
| ความเชื่อผิด | ความจริง |
|---|---|
| อัลตร้าซาวด์บอกได้เลยว่าเป็นมะเร็งหรือไม่ | ไม่ถูกต้อง – อัลตร้าซาวด์ระบุ “ลักษณะ” ของก้อน แต่ไม่สามารถยืนยันว่าเป็นมะเร็ง ต้องตรวจชิ้นเนื้อเสมอ |
| ไม่พบก้อนแปลว่าไม่เป็นมะเร็ง | ผิด – มะเร็งบางชนิดไม่มีลักษณะเป็นก้อน หรือยังเล็กจนตรวจไม่พบ |
| อัลตร้าซาวด์ปลอดภัย ใช้บ่อยได้ | ถูกต้อง – เพราะไม่ใช้รังสีเหมือน X-ray หรือ CT |
อัลตร้าซาวด์เป็นเครื่องมือสำคัญในการตรวจมะเร็งเบื้องต้น โดยเฉพาะในอวัยวะที่เข้าถึงได้ง่ายและมีความละเอียดสูง หากใช้ร่วมกับการตรวจเลือดและการประเมินอาการของผู้ป่วย จะช่วยให้แพทย์วางแผนการวินิจฉัยและรักษาได้ทันท่วงที
การตรวจสุขภาพประจำปี และการเฝ้าระวังความผิดปกติของร่างกายอย่างสม่ำเสมอ คือทางเลือกที่ชาญฉลาดในการเพิ่มโอกาสรักษามะเร็งให้หายขาด
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
Q: อัลตร้าซาวด์สามารถตรวจเจอมะเร็งทุกชนิดได้ไหม?
A: ไม่ได้ อัลตร้าซาวด์ตรวจได้เฉพาะบางอวัยวะ เช่น เต้านม ตับ มดลูก รังไข่ ส่วนอวัยวะลึก เช่น สมองหรือกระดูก ต้องใช้ MRI หรือ CT
Q: ถ้าพบก้อนจากอัลตร้าซาวด์ หมายถึงเป็นมะเร็งใช่หรือไม่?
A: ไม่จำเป็น ก้อนบางชนิดเป็นถุงน้ำหรือก้อนธรรมดา ต้องส่งตรวจเพิ่มเติม เช่น การเจาะชิ้นเนื้อเพื่อยืนยัน
Q: ตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้อง ควรทำเมื่อใด?
A: แนะนำทุก 1–2 ปี โดยเฉพาะผู้ที่อายุมากกว่า 40 ปี หรือมีประวัติมะเร็งในครอบครัว
Q: อัลตร้าซาวด์เจ็บไหม? อันตรายหรือไม่?
A: ไม่เจ็บและไม่อันตราย เพราะใช้คลื่นเสียง ไม่ใช่รังสี จึงเหมาะสำหรับหญิงตั้งครรภ์หรือผู้ที่ตรวจซ้ำบ่อย
[/vc_column_text]
ร่วมตอบคำถามกับเรา
อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
Symptoms in 400 patients referred to palliative care services: prevalence and patterns. Palliat Med. 321
