มะเร็งย้อนกลับเป็นซ้ำและมะเร็งชนิดที่ 2: สาเหตุ อาการ การรักษา และการป้องกัน

มะเร็งเป็นหนึ่งในโรคร้ายแรงที่สามารถรักษาให้หายได้ในบางกรณี แต่ยังคงมีความเสี่ยงที่จะกลับมาเป็นซ้ำ (Recurrence) หรือเกิดเป็นโรคมะเร็งชนิดที่ 2 (Second Primary Cancer) ได้อีกครั้งในชีวิตของผู้ป่วย การเข้าใจกลไกการกลับมาเป็นมะเร็ง รวมถึงปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคซ้ำหรือชนิดใหม่ เป็นสิ่งสำคัญในการป้องกัน ฟื้นฟู และติดตามอาการในระยะยาว

มะเร็งกลับมาเป็นซ้ำ (Recurrence) คืออะไร?

มะเร็งที่กลับมาเป็นซ้ำ หมายถึง การที่เซลล์มะเร็งชนิดเดิมกลับมาเจริญเติบโตอีกครั้งหลังจากที่ได้รับการรักษาจนตรวจไม่พบมะเร็งในร่างกายแล้ว ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ในตำแหน่งเดิม หรือบริเวณใกล้เคียง หรือแม้แต่ในอวัยวะอื่น ๆ ที่อยู่ไกลจากจุดเดิม

ประเภทของการกลับมาเป็นซ้ำ

1. Local Recurrence – มะเร็งกลับมาในตำแหน่งเดิม

2. Regional Recurrence – กลับมาบริเวณต่อมน้ำเหลืองใกล้เคียง

3. Distant Recurrence (Metastasis) – มะเร็งแพร่ไปยังอวัยวะอื่น เช่น ปอด ตับ สมอง กระดูก

สาเหตุของการกลับมาเป็นซ้ำ

1. เซลล์มะเร็งที่ยังคงหลงเหลืออยู่ แม้ว่าจะได้รับการรักษาอย่างครบถ้วน เช่น การผ่าตัด เคมีบำบัด หรือรังสีรักษา

2. ดื้อต่อการรักษา เซลล์มะเร็งบางกลุ่มอาจมีความสามารถในการต้านการรักษา

3. พฤติกรรมเสี่ยงเดิมของผู้ป่วย เช่น การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ อ้วน และขาดการออกกำลังกาย

4. ปัจจัยจากยีนหรือพันธุกรรม ที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์

โรคมะเร็งชนิดที่ 2 (Second Primary Cancer)

ต่างจากการกลับมาเป็นซ้ำ มะเร็งชนิดที่ 2 คือ การที่ผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับมะเร็งชนิดแรก และสามารถเกิดขึ้นที่อวัยวะใดก็ได้ โดยอาจตรวจพบหลังจากการรักษามะเร็งชนิดแรกเสร็จสิ้น หรืออาจตรวจพบพร้อมกันก็ได้

ตัวอย่าง:

• ผู้ป่วยเคยเป็นมะเร็งเต้านม อาจมีโอกาสเกิดมะเร็งรังไข่ในภายหลัง

• ผู้ป่วยมะเร็งกล่องเสียงที่สูบบุหรี่จัด อาจเกิดมะเร็งหลอดอาหาร

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดมะเร็งชนิดที่ 2

1. พันธุกรรมบางชนิด เช่น กลุ่มยีน BRCA1/2 ที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งเต้านมและรังไข่

2. ผลข้างเคียงจากการรักษามะเร็งครั้งแรก เช่น เคมีบำบัดหรือรังสีรักษาในระดับสูง อาจกระตุ้นการกลายพันธุ์ในเซลล์อื่น

3. พฤติกรรมเดิมของผู้ป่วย เช่น ไม่เลิกพฤติกรรมเสี่ยง

4. ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ โดยเฉพาะผู้ที่เคยปลูกถ่ายอวัยวะหรือได้รับยากดภูมิ

การวินิจฉัยและติดตามการเป็นซ้ำหรือมะเร็งชนิดใหม่

การตรวจคัดกรองอย่างสม่ำเสมอ

• การตรวจร่างกาย

• การตรวจด้วยภาพ เช่น CT, MRI, PET Scan

• การตรวจเลือดหาค่า Tumor Marker

• การเจาะหรือเก็บชิ้นเนื้อไปตรวจ

• การติดตามผลหลังรักษา เช่น ทุก 3 เดือน – 6 เดือน ในช่วง 2 ปีแรก

การเฝ้าระวังระยะยาว

• ผู้ที่เคยป่วยเป็นมะเร็งมาก่อน ควรมีตารางตรวจสุขภาพและติดตามผลกับแพทย์อย่างต่อเนื่องไปตลอดชีวิต

• ต้องรู้จักสังเกตอาการผิดปกติด้วยตนเอง เช่น คลำเจอก้อนเนื้อใหม่ อ่อนเพลียโดยไม่ทราบสาเหตุ เลือดออกผิดปกติ เป็นต้น

การรักษามะเร็งที่กลับมาเป็นซ้ำหรือชนิดที่ 2

แนวทางการรักษาจะขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็ง ระยะของโรค สุขภาพทั่วไป และผลกระทบจากการรักษาครั้งก่อน ได้แก่:

แนวทางการรักษา:

1. การผ่าตัด: ถ้าก้อนมะเร็งอยู่ในตำแหน่งที่ผ่าตัดได้และยังไม่แพร่กระจาย

2. เคมีบำบัด (Chemotherapy): ยากดการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็ง

3. รังสีรักษา (Radiation Therapy): ใช้พลังงานสูงทำลายเซลล์มะเร็ง

4. การรักษาตรงเป้า (Targeted Therapy): ใช้ยาตรงเป้ายีนกลายพันธุ์

5. ภูมิคุ้มกันบำบัด (Immunotherapy): กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้กำจัดเซลล์มะเร็ง

6. ปลูกถ่ายสเต็มเซลล์: เฉพาะในกรณีที่เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือมะเร็งต่อมน้ำเหลือง

ผลกระทบทางจิตใจของผู้ป่วย

การทราบว่ามะเร็งกลับมาอีกครั้ง หรือเกิดมะเร็งใหม่อาจกระทบต่อจิตใจอย่างมาก เช่น:

• ความวิตกกังวลว่าจะรักษาได้หรือไม่

• กลัวการเจ็บปวดซ้ำอีกครั้ง

• ความไม่มั่นคงในชีวิตและการงาน

แนวทางช่วยเหลือ:

• ให้ข้อมูลที่ถูกต้องและครบถ้วน

• ให้กำลังใจจากครอบครัว แพทย์ และนักจิตวิทยา

• เข้าร่วมกลุ่มผู้ป่วยที่มีประสบการณ์ใกล้เคียง

การป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ และการเกิดมะเร็งชนิดที่ 2

1. หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยง

• งดสูบบุหรี่ และดื่มแอลกอฮอล์

• ลดอาหารแปรรูป ของทอด และเนื้อสัตว์ปริมาณมาก

• หลีกเลี่ยงสารก่อมะเร็งในสิ่งแวดล้อม

2. ปรับพฤติกรรมสุขภาพ

• ออกกำลังกายเป็นประจำ

• นอนหลับให้เพียงพอ

• จัดการความเครียด

3. ติดตามตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ

• ตรวจหามะเร็งซ้ำหรือตรวจคัดกรองมะเร็งชนิดใหม่ทุกปี

• ใช้เทคโนโลยีทางการแพทย์ เช่น การตรวจยีนเพื่อประเมินความเสี่ยง

สรุป

โรคมะเร็งที่กลับมาเป็นซ้ำหรือมะเร็งชนิดใหม่ (Second Primary Cancer) คือความท้าทายทางการแพทย์ที่ผู้ป่วยและแพทย์ต้องรับมือร่วมกัน แม้ความเสี่ยงจะมีอยู่จริง แต่การดูแลตัวเองอย่างเหมาะสม การตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ และการรักษาด้วยแนวทางที่มีประสิทธิภาพ สามารถเพิ่มโอกาสให้ผู้ป่วยมีชีวิตที่ยืนยาวและมีคุณภาพได้มากยิ่งขึ้น

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q1: มะเร็งกลับมาเป็นซ้ำต้องใช้เวลานานแค่ไหนถึงจะตรวจพบ?
A: บางกรณีใช้เวลาหลายเดือนถึงหลายปี โดยเฉพาะมะเร็งบางชนิดที่มีอัตราการเติบโตช้า แพทย์จึงมักติดตามต่อเนื่องอย่างน้อย 5 ปีหลังหายดี

Q2: มะเร็งชนิดที่ 2 คืออะไรต่างจากการกลับมาเป็นซ้ำอย่างไร?
A: มะเร็งชนิดที่ 2 คือมะเร็งคนละชนิดกับที่เคยเป็น ไม่ใช่มะเร็งเดิม ส่วนการกลับมาเป็นซ้ำคือมะเร็งชนิดเดิมกลับมาอีกครั้ง

Q3: ถ้าเคยเป็นมะเร็งแล้ว ต้องตรวจอะไรเพิ่มเป็นพิเศษไหม?
A: ต้องตรวจติดตามเฉพาะโรคเดิมอย่างใกล้ชิด และอาจมีการตรวจคัดกรองมะเร็งอื่นตามปัจจัยเสี่ยงเฉพาะบุคคล

Q4: มะเร็งชนิดที่ 2 รักษาหายได้ไหม?
A: ขึ้นอยู่กับชนิด ระยะโรค และสุขภาพผู้ป่วย หากตรวจพบเร็ว โอกาสหายก็ยังมีสูงในบางชนิด

Q5: เคยผ่าตัดหรือฉายแสงมาก่อน จะมีโอกาสเป็นมะเร็งใหม่ไหม?
A: มีโอกาสเล็กน้อย โดยเฉพาะในผู้ที่เคยได้รับรังสีในปริมาณมากหรือใช้เคมีบำบัดต่อเนื่อง

ร่วมตอบคำถามกับเรา

[/vc_column_text]

มะเร็งเม็ดเลือดขาว ( Leukemia ) 

4 พฤศจิกายน 2017

มะเร็งต่อมน้ำเหลือง ( Lymphoma )

13 กุมภาพันธ์ 2018

ชนิดของมะเร็ง

7 ธันวาคม 2017