แนวทางการรักษาไตวายเรื้อรัง: เข้าใจอาการ ป้องกัน และฟื้นฟูอย่างครบวงจร

ไตเป็นอวัยวะสำคัญที่ทำหน้าที่กรองของเสียออกจากเลือดและขับถ่ายออกทางปัสสาวะ หากไตทำงานผิดปกติจะนำไปสู่ภาวะที่เรียกว่า “ไตวายเรื้อรัง” ซึ่งเป็นโรคที่พบได้บ่อยและมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก บทความนี้จะพาคุณทำความเข้าใจตั้งแต่ตำแหน่งของไต หน้าที่ของไต อาการของโรคไตวาย ไปจนถึงแนวทางการดูแลรักษาทั้งเชิงป้องกันและบำบัด

ตำแหน่งของไตและหน้าที่สำคัญในร่างกาย

ตำแหน่งของไต: ไตทั้งสองข้างตั้งอยู่บริเวณหลังช่องท้อง ส่วนบนของไตจะอยู่ระดับเดียวกับกระดูกซี่โครงที่ 11–12 โดยไตขวาจะอยู่ต่ำกว่าไตซ้ายเล็กน้อยเนื่องจากการวางตำแหน่งของตับ

หน้าที่ของไตหลักๆ ได้แก่:

• กรองของเสียออกจากเลือด

• ควบคุมระดับน้ำและเกลือแร่

• ผลิตฮอร์โมนควบคุมความดันโลหิตและกระตุ้นไขกระดูก

• รักษาสมดุลกรด-ด่างในร่างกาย

หากไตเสื่อมหรือทำงานผิดปกติ ร่างกายจะคั่งของเสีย ส่งผลต่อหลายระบบ อาการต่างๆ จึงเริ่มแสดงชัดเจน

อาการและระยะของไตวายเรื้อรัง

ไตวายเรื้อรังมีการแบ่งออกเป็น 5 ระยะ โดยวัดจากค่าการกรองของไต (GFR)

สาเหตุของไตวายเรื้อรัง

1. โรคเรื้อรัง: เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคเกาต์

2. การติดเชื้อเรื้อรัง: ทางเดินปัสสาวะอักเสบ

3. นิ่วในไต: อุดตันทางเดินปัสสาวะนานๆ

4. การใช้ยาบางชนิด: NSAIDs, ยาปฏิชีวนะบางกลุ่ม, สมุนไพรเข้มข้น

5. พันธุกรรม: เช่น โรคถุงน้ำในไต (Polycystic Kidney Disease)

การวินิจฉัยโรคไตวาย

1. ตรวจเลือดหาค่า BUN, Creatinine

2. ตรวจ GFR (อัตราการกรองของไต)

3. ตรวจโปรตีนในปัสสาวะ (Urine Albumin-Creatinine Ratio)

4. อัลตราซาวด์หรือ CT Scan ดูขนาดและรูปร่างไต

แนวทางการรักษาไตวายเรื้อรัง

1. การรักษาแบบประคับประคอง (Conservative)

• ควบคุมความดันและน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์

• ปรับอาหาร ลดโซเดียม โพแทสเซียม ฟอสเฟต โปรตีน

• หลีกเลี่ยงยาและสารที่มีพิษต่อไต

• ออกกำลังกายและควบคุมน้ำหนัก

• ตรวจสุขภาพเป็นประจำทุก 3–6 เดือน

2. การบำบัดทดแทนไต (Renal Replacement Therapy)

หากผู้ป่วยเข้าสู่ระยะที่ 4–5 และการรักษาประคับประคองไม่สามารถควบคุมอาการได้ แพทย์จะพิจารณาวิธีใดวิธีหนึ่งจาก 3 วิธี:

▪ การฟอกเลือด (Hemodialysis)

ใช้เครื่องกรองเลือดเพื่อลดของเสีย ปกติทำสัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง

▪ การล้างไตทางช่องท้อง (Peritoneal Dialysis)

ล้างของเสียผ่านเยื่อบุช่องท้อง ผู้ป่วยสามารถทำเองที่บ้านได้

▪ การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplant)

เป็นการเปลี่ยนไตใหม่เพื่อให้ไตทำงานปกติ แต่ต้องใช้ยากดภูมิต้านทานตลอดชีวิต

การดูแลตัวเองเพื่อชะลอไตวาย

• เลือกกินอาหารที่มีโปรตีนคุณภาพสูง แต่ไม่มากเกินไป

• ลดการกินเค็ม งดอาหารหมักดอง ไขมันสูง ของทอด

• เลี่ยงสมุนไพรที่ไม่มีการรับรองความปลอดภัย

• ดื่มน้ำให้พอดี ไม่มากหรือน้อยเกินไป

• หมั่นตรวจสุขภาพไตทุกปี โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว

วัคซีนที่ควรฉีดในผู้ป่วยไตวาย

• วัคซีนไวรัสตับอักเสบบี (3 เข็ม)

• วัคซีนไข้หวัดใหญ่ (ปีละครั้ง)

• วัคซีนป้องกันปอดบวมในบางรายที่มีความเสี่ยง

การติดตามอาการโรคไตเรื้อรัง

ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังสามารถใช้สิทธิบัตรทอง ประกันสังคม หรือสวัสดิการข้าราชการในการรักษาได้ โดยมีสิทธิเบิกค่ายา ค่าล้างไต และค่าปลูกถ่ายไตตามเกณฑ์ที่แต่ละระบบประกันกำหนดไว้ ผู้ป่วยควรศึกษาสิทธิประโยชน์จากหน่วยงานที่รับผิดชอบเพื่อวางแผนการรักษาอย่างมีประสิทธิภาพ

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q1: ไตวายเรื้อรังเกิดจากอะไรเป็นหลัก?
A: สาเหตุหลักมาจากโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดัน โรคเกาต์ รวมถึงการใช้ยาที่มีพิษต่อไตและอาหารที่มีสารตกค้าง

Q2: ไตวายต้องล้างไตตลอดชีวิตหรือไม่?
A: ถ้าเข้าสู่ระยะที่ 5 แล้วต้องล้างไตต่อเนื่อง หรือเลือกปลูกถ่ายไตเพื่อให้ไม่ต้องล้างไตอีก

Q3: อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงสำหรับผู้ป่วยไตมีอะไรบ้าง?
A: อาหารเค็มจัด โปแตสเซียมสูง เช่น กล้วย มะเขือเทศ น้ำมะพร้าว อาหารแปรรูป และของทอด

Q4: การล้างไตกับการปลูกถ่ายไต แบบไหนดีกว่า?
A: การปลูกถ่ายไตถือว่าดีกว่าในระยะยาว แต่ต้องใช้ยากดภูมิตลอดชีวิต มีค่าใช้จ่ายสูง ส่วนการล้างไตเป็นทางเลือกที่สามารถเริ่มได้ทันทีและเหมาะกับผู้ที่ไม่สามารถผ่าตัดได้

Q5: ผู้ป่วยไตวายสามารถออกกำลังกายได้ไหม?
A: ออกกำลังกายแบบแอโรบิคเบาๆ และการฝึกกล้ามเนื้อเป็นประจำจะช่วยเสริมสุขภาพและลดความเครียด

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง [/vc_column_text]

การผ่าตัดเพื่อปลูกถ่ายไต

1 ตุลาคม 2017

Urine Spot MAU Creatinine Ratio คืออะไร? วิธีตรวจและความสำคัญในการป้องกันโรคไต

8 ธันวาคม 2017

โภชนาการสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการไตวาย

29 กันยายน 2017

ประกันสุขภาพรักษาโรคไต: สิทธิบัตรทอง ประกันสังคม และข้าราชการ ครบจบในที่เดียว

15 พฤษภาคม 2025