อัญชัน
อัญชัน (Butterfly pea) เป็น พืชที่คนทั่วไปรู้จักกันอย่างกว้างขวาง เป็นดอกที่มักจะนำมาแปรรูปเป็นเครื่องดื่มหรือนำมาตกแต่งกลิ่น ดอกอัญชันมักจะมีสีขาว สีฟ้าหรือสีม่วง ส่วนตรงกลางดอกจะมีสีเหลืองและมีรูปทรงคล้ายหอยเชลล์ เป็นไม้เลื้อยที่มีถิ่นกำเนิดมาจากอเมริกาใต้ ส่วนมากมักจะปลูกกันในประเทศเขตร้อน อัญชันถือเป็นดอกที่สวยงามและเป็นที่นิยมแต่สิ่งที่คนทั่วไปอาจจะไม่รู้ว่าอัญชันมีประโยชน์อย่างมากต่อร่างกายโดยเฉพาะสรรพคุณในการช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิตและทำให้เลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้ดีมากขึ้น เพราะมีสารที่ชื่อว่า “แอนโทไซยานิน” (Anthocyanin) อยู่ภายในดอก
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของอัญชัน
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clitoria ternatea L.
ชื่อสามัญ : อัญชันมีชื่อสามัญ 2 ชื่อ คือ “Blue pea” ชื่อที่สองคือ “Butterfly pea”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “อัญชัน” ภาคเหนือเรียกว่า “เอื้องชัน” ส่วนในจังหวัดเชียงใหม่เรียกว่า “แดงชัน”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ถั่ว Fabaceae (LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE)
ลักษณะของอัญชัน
อัญชัน เป็นไม้เลื้อยล้มลุกที่มักจะเลื้อยพันตามต้นไม้ต้นอื่น มีลักษณะเป็นเถากลมเล็กเรียวยาวและมีขนนุ่มปกคลุมอยู่ มักจะพบได้ทั่วไปในป่าโล่งแจ้งหรือในที่กึ่งร่ม อย่างเช่นป่าเบญจพรรณในพื้นล่างไปจนถึงป่าดิบเขาสูง
ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับกัน ใบมีลักษณะเป็นรูปรีแกมขอบขนานหรือรูปรีแกมไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบมน ที่ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม ใบบางมีสีเขียว
ดอก : อัญชันเป็นดอกเดี่ยว ซอกใบมีลักษณะคล้ายฝาหอยเชลล์ออกเป็นคู่ตามซอกใบสีน้ำเงิน สีฟ้าม่วงหรือสีขาว กลีบดอก 5 กลีบ ตรงกลางกลีบมีสีเหลืองหม่น ขอบสีขาวและออกดอกตลอดปี
ผล : ออกเป็นฝักแบนยาว โค้งเล็กน้อย ปลายฝักเป็นจะงอยแตกเป็น 2 ฝา จนดูคล้ายกันรูปดาบ ฝักอ่อนมีสีเขียวแต่ถ้าฝักแก่จะมีสีน้ำตาลอ่อน
เมล็ด : เมล็ดเป็นรูปไตสีดำประมาณ 6 – 10 เมล็ด
การนำไปใช้ประโยชน์ของอัญชัน
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ส่วนมากมักจะนำมาทำเป็นเครื่องดื่มน้ำอัญชันเพื่อใช้ดับกระหายหรือนำมาตากแห้งเพื่อดื่มแทนชา นำดอกอัญชันมาจิ้มกับน้ำพริกหรือชุบแป้งทอด น้ำดอกอัญชันนำมาใช้ทำเป็นสีผสมอาหาร ในมาเลเซียนำไปหุงกับข้าวจนทำให้ข้าวมีสีฟ้า
2. เป็นส่วนผสมในผลิตภัณฑ์ เป็นส่วนผสมของครีมนวดผมหรือยาสระผม
3. เป็นยาปลูกผม ใช้เป็นยาปลูกผมหรือปลูกขน ช่วยให้ผมดกดำเงางามยิ่งขึ้น ในสมัยก่อนหญิงสาวได้มีการนำอัญชันมาเขียนคิ้วให้ดำขลับอีกด้วย
4. ปลูกต้นอัญชันประดับบ้านเสริมความงาม
สรรพคุณของอัญชัน
- สรรพคุณด้านเสริมภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย เสริมสร้างภูมิต้านทานและเพิ่มพลังงานให้ร่างกาย
- สรรพคุณด้านเลือดในร่างกาย ช่วยในการบำรุงสมองและช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิต ทำให้เลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้ดีมากขึ้น ดอกอัญชันมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือด ช่วยป้องกันโรคเส้นเลือดสมองตีบ ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดเส้นเลือดและหลอดเลือดหัวใจอุดตัน ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
- สรรพคุณด้านป้องกันโรค ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดโรคมะเร็ง
- สรรพคุณด้านระบบขับถ่าย อัญชันมีคุณสมบัติในการช่วยล้างสารพิษและของเสียออกจากร่างกาย แก้อาการปัสสาวะพิการ เมล็ดอัญชันเป็นยาระบายแต่อาจทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้ รากและใบเป็นยาขับปัสสาวะ
- สรรพคุณด้านประสาทสัมผัสทั้ง 5 น้ำที่คั้นจากใบหรือดอกของอัญชันช่วยบำรุงสายตาและเพิ่มความสามารถในการมองเห็นให้ดียิ่งขึ้น แก้อาการตาฟางและตาแฉะ ดอกอัญชันมีสรรพคุณป้องกันโรคต้อกระจก ต้อหินและตาเสื่อมจากโรคเบาหวาน รากอัญชันเมื่อถูกับน้ำฝนสามารถนำมาหยอดตาและหูได้ หากถูกับฟันสามารถรักษาอาการปวดฟันและทำให้ฟันแข็งแรงได้
- สรรพคุณช่วยบรรเทาอาการ แก้อาการฟกช้ำและแก้อาการเหน็บชาตามนิ้วมือนิ้วเท้า
- สรรพคุณด้านความงาม ช่วยในการชะลอวัยและริ้วรอยแห่งวัย ดอกอัญชันช่วยรักษาอาการผมร่วง มีส่วนช่วยให้ผมดกดำเงางามยิ่งขึ้น
วิธีทำน้ำดอกอัญชัน
น้ำดอกอัญชัน
1. นำดอกอัญชันสด 100 กรัม มาล้างให้สะอาด จากนั้นนำดอกอัญชันไปต้มในน้ำจนเดือด ปิดฝาทิ้งไว้ประมาณ 3 นาทีแล้วกรองดอกอัญชันขึ้นจากหม้อ
2. เตรียมน้ำเชื่อมด้วยการนำน้ำตาลทราย 500 กรัม ละลายในน้ำ 500 กรัม
3. นำน้ำดอกอัญชันที่เตรียมไว้มา 1 ถ้วย น้ำเชื่อม 4 ช้อนโต๊ะ และน้ำผึ้ง 2 ช้อนโต๊ะ มาผสมรวมกันก็เป็นอันเสร็จสิ้น
น้ำพันช์
1. นำน้ำดอกอัญชันเตรียมไว้ครึ่งถ้วย นำน้ำผึ้ง 4 ช้อนโต๊ะ น้ำเชื่อม 6 ช้อนโต๊ะ น้ำมะนาวครึ่งถ้วย และน้ำโซดาเย็นประมาณ 1 ขวด มาผสมรวมกันก็เป็นอันเสร็จสิ้น
น้ำชา
1. นำดอกอัญชันที่ตากแห้งแล้วประมาณ 25 ดอก จากนั้นนำมาชงในน้ำเดือด 1 ถ้วยแล้วดื่ม
ข้อควรระวัง
1. ผู้ป่วยโลหิตจางห้ามรับประทานดอกอัญชันเด็ดขาด
2. ไม่ควรดื่มน้ำสมุนไพรใด ๆ ชนิดเดียวติดต่อกันเป็นเวลานานเพราะจะส่งผลเสียต่อร่างกายมากกว่าผลดี
3. ไม่ควรดื่มน้ำสมุนไพรในอุณหภูมิที่ร้อนจัดหรือมีอุณหภูมิเกิน 60 องศาเซลเซียสขึ้นไป เพราะอาจจะทำให้เยื่อบุผิวหลอดอาหารเสียสภาพภูมิคุ้มกันได้ และอาจดูดซับสารก่อมะเร็งและสารอื่น ๆ ได้ง่าย
อัญชัน เป็นดอกที่มีสีม่วงสวยงามและสามารถนำมาดื่มได้ คนไทยในปัจจุบันนิยมดื่มน้ำอัญชันกันพอสมควร อีกทั้งยังเป็นดอกที่มีส่วนผสมในผลิตภัณฑ์จำพวกสบู่หรือแชมพู ถือเป็นพืชที่นำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลายอุตสาหกรรม สรรพคุณที่โดดเด่นของอัญชันเลยก็คือช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดในร่างกาย ซึ่งเลือดถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างมาก การรับประทานหรือดื่มน้ำอัญชันเป็นหนึ่งในตัวเลือกที่น่าสนใจสำหรับคนรักสุขภาพทั้งหลาย
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
