สารวัดค่ามะเร็ง (Tumor Marker) คืออะไร? ตรวจมะเร็งผ่านเลือดได้จริงไหม

ความหมายของสารวัดค่ามะเร็ง (Tumor Marker)

สารวัดค่ามะเร็ง หรือที่รู้จักในชื่อภาษาอังกฤษว่า Tumor Marker คือ สารประกอบทางชีวเคมีที่ร่างกายผลิตขึ้น ซึ่งอาจมาจากเซลล์ปกติ เซลล์ที่มีการอักเสบ หรือ เซลล์มะเร็ง โดยเฉพาะในกรณีที่เป็นมะเร็งชนิดที่สามารถสร้างสารดังกล่าวได้ เซลล์เหล่านั้นจะผลิต Tumor Marker ในปริมาณสูงกว่าปกติจนสามารถตรวจพบได้ผ่านกระแสเลือด หรือของเหลวในร่างกาย เช่น น้ำไขสันหลัง น้ำในช่องท้อง หรือปัสสาวะ

อย่างไรก็ตาม Tumor Marker ไม่ใช่เครื่องมือวินิจฉัยมะเร็งโดยตรง (definitive diagnosis) เนื่องจากสามารถแสดงผลบวกหรือผลลวงได้ แพทย์จึงนิยมใช้เพื่อ ติดตามการรักษา, เฝ้าระวังการกลับมาเป็นซ้ำ, และ ตรวจสอบการแพร่กระจายของโรคมะเร็ง

Tumor Marker เกิดจากอะไร?

สาร Tumor Marker อาจมีองค์ประกอบได้หลากหลาย เช่น

• โปรตีน ที่ผลิตขึ้นจากเซลล์มะเร็งโดยตรง
  
• เอนไซม์ ที่หลั่งจากเนื้องอก
  
• สารที่เหลือจากระยะตัวอ่อน (Oncofetal proteins)
  
• ฮอร์โมนผิดปกติ
  
• สารพันธุกรรม (Gene mutation)
  

ปริมาณของสารเหล่านี้จะ ค่อยๆ รั่วเข้าสู่กระแสเลือด เมื่อก้อนมะเร็งเจริญเติบโต จึงสามารถใช้เป็น สัญญาณบ่งชี้ หรือ “เบาะแสทางชีวภาพ” สำหรับการเฝ้าระวังทางการแพทย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทบาทสำคัญของ Tumor Marker ในทางการแพทย์

สาร Tumor Marker มีบทบาทสำคัญหลายประการ ได้แก่:

1. การติดตามผลการรักษา

หลังผู้ป่วยได้รับการรักษามะเร็ง หาก Tumor Marker ลดลง แสดงว่าร่างกายตอบสนองต่อการรักษาได้ดี หากไม่ลดหรือลดไม่มาก อาจต้องพิจารณาแนวทางใหม่

2. ตรวจพบการกลับมาเป็นซ้ำ

หากค่า Tumor Marker เพิ่มขึ้นหลังจากที่เคยลดลงจนอยู่ในระดับปกติ แสดงว่าอาจมีการกลับมาเป็นมะเร็งซ้ำ

3. เฝ้าระวังการแพร่กระจาย

ค่า Tumor Marker บางชนิดสามารถสะท้อนการแพร่กระจายของมะเร็งไปยังอวัยวะอื่นได้

4. การคัดกรอง (Screening) แบบเฉพาะเจาะจง

เช่น ใช้ AFP ในการตรวจหามะเร็งตับ หรือ PSA สำหรับมะเร็งต่อมลูกหมาก อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ทุกชนิดของมะเร็งที่สามารถใช้ Tumor Marker ได้

สารวัดค่ามะเร็งในมะเร็งชนิดต่างๆ

ตารางต่อไปนี้แสดงรายการของ Tumor Marker ที่ใช้ติดตามมะเร็งชนิดสำคัญ:

รูปแบบของการตรวจ Tumor Marker

การตรวจเลือด

เป็นวิธีที่นิยมที่สุด เนื่องจากง่าย ปลอดภัย และสามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับ ระดับของสารบ่งชี้ในร่างกาย ได้แม่นยำพอสมควร

การตรวจของเหลวในร่างกาย

เช่น ปัสสาวะ น้ำไขสันหลัง หรือของเหลวในช่องท้อง อาจใช้ในกรณีเฉพาะ

วิธีการตรวจ Tumor Marker: แบบเฉพาะอวัยวะ VS แบบเฉพาะสาร

1. Cancer-Specific Marker (ระบุชื่อสาร)

เลือกตรวจสารที่สัมพันธ์กับชนิดของมะเร็ง เช่น

• ตรวจ AFP เมื่อสงสัยมะเร็งตับ
  
• ตรวจ CA-125 หากสงสัยมะเร็งรังไข่
  

2. Tissue-Specific Marker (ระบุอวัยวะ)

ตรวจตามอวัยวะที่สงสัยผิดปกติ เช่น ผู้ที่มีอาการเหมือนลำไส้อุดตันอาจตรวจ CEA หรือ CA 19-9

Tumor Marker ≠ วินิจฉัยโรคมะเร็งโดยเด็ดขาด

สำคัญมาก! Tumor Marker ไม่สามารถใช้วินิจฉัยโรคมะเร็งได้ 100% เพราะมีข้อจำกัด เช่น:

• อาจให้ผลบวกในโรคอื่น เช่น ตับอักเสบ, ซีสต์, การอักเสบเรื้อรัง
  
• ผู้ป่วยบางรายที่เป็นมะเร็งจริง อาจมีค่า Tumor Marker ปกติ
  
• ไม่สามารถบอกชนิดของเซลล์มะเร็งได้
  

จึงควรใช้ ร่วมกับการวินิจฉัยอื่น เช่น X-ray, CT scan, MRI หรือการตัดชิ้นเนื้อ (biopsy)

คำศัพท์ทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งและ Tumor Marker

เพื่อให้เข้าใจบริบทของ Tumor Marker ได้ชัดเจนขึ้น เราควรรู้คำศัพท์ต่อไปนี้:

ตัวอย่างมะเร็งที่ตรวจได้ยากหากไม่มี Tumor Marker

• มะเร็งในสมอง (ไม่สามารถตัดชิ้นเนื้อได้ง่าย)
  
• มะเร็งระบบเลือด เช่น ลูคีเมีย
  
• มะเร็งรังไข่ในระยะเริ่มต้นที่ไม่มีก้อนชัดเจน
  

ในกรณีเหล่านี้ Tumor Marker ช่วยให้แพทย์ เฝ้าระวังหรือสงสัยมะเร็ง ได้ก่อนแสดงอาการ

ข้อควรระวังในการใช้ Tumor Marker

1. ไม่ใช้เพียงตัวเดียวในการวินิจฉัย
   
2. ควรตรวจจาก ห้องปฏิบัติการเดียวกันเสมอ หากต้องติดตามต่อเนื่อง
   
3. ต้องมี ข้อมูลก่อน-หลังการรักษา เปรียบเทียบ
   
4. เลือกใช้ Tumor Marker หลายตัวให้ ครอบคลุมกลุ่มอวัยวะ
   
5. เน้นค่า Tumor Marker ที่มี ความไว (Sensitivity) สูงในโรคเป้าหมาย
   

ข้อดีของ Tumor Marker

• ตรวจง่าย ไม่เจ็บตัวมาก
  
• ติดตามผลรักษาได้ชัดเจน
  
• ใช้ร่วมกับการวินิจฉัยอื่นเพื่อเพิ่มความแม่นยำ
  

ข้อเสียของ Tumor Marker

• ไม่สามารถใช้วินิจฉัยโรคมะเร็งเดี่ยวๆ
  
• ให้ผลลวงได้ (False Positive/Negative)
  
• ขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็ง
  

สรุป: Tumor Marker คือผู้ช่วยนักสืบในสงครามกับมะเร็ง

แม้ว่า Tumor Marker จะไม่ใช่เครื่องมือวินิจฉัยโดยตรง แต่ก็เป็น “เครื่องมือเสริม” ที่ทรงพลังในการเฝ้าระวัง ตรวจติดตาม และประเมินผลของการรักษาโรคมะเร็งในระยะต่างๆ ได้อย่างดีเยี่ยม

หากใช้อย่างเหมาะสมและร่วมกับการตรวจทางคลินิกอื่นๆ จะสามารถเพิ่มความแม่นยำ และช่วยให้การรักษาโรคมะเร็งเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q1: Tumor Marker ใช้ตรวจมะเร็งได้ทุกชนิดไหม?

A: ไม่ใช่ทุกชนิดมะเร็งจะสร้างสารบ่งชี้ ดังนั้น Tumor Marker บางตัวใช้ได้เฉพาะกับมะเร็งบางชนิดเท่านั้น

Q2: ค่าตรวจเลือดปกติ แปลว่าไม่เป็นมะเร็งใช่หรือไม่?

A: ไม่แน่เสมอไป บางคนที่เป็นมะเร็งอาจมีค่า Tumor Marker อยู่ในเกณฑ์ปกติ ควรพิจารณาอาการร่วมด้วย

Q3: ควรตรวจ Tumor Marker บ่อยแค่ไหน?

A: แนะนำให้ตรวจตามคำแนะนำแพทย์ เช่น ทุก 3–6 เดือน สำหรับผู้ป่วยหลังรักษา หรือปีละครั้งสำหรับผู้ปกติที่มีความเสี่ยง

Q4: Tumor Marker ใช้ป้องกันมะเร็งได้หรือไม่?

A: ไม่สามารถป้องกันได้ แต่ใช้ตรวจติดตามและเฝ้าระวังเท่านั้น

[/vc_column_text]

การตรวจหามะเร็ง มีวิธีการตรวจอะไรบ้าง

8 มีนาคม 2018

การพบแพทย์เพื่อประเมินผล และติดตามผลผู้ป่วยมะเร็ง

8 มีนาคม 2018

วิธีตรวจวินิจฉัยโรคมะเร็งและประเมินระยะของโรค

17 กุมภาพันธ์ 2018