ทานตะวัน

ทานตะวัน เป็นไม้ล้มลุกอายุ 1 ปี ที่เป็นไม้พื้นเมืองของประเทศสหรัฐอเมริกา ดอกสีเหลืองสดที่คนทั่วไปรู้จักกันเป็นอย่างดี เพราะความสวยงามและเป็นดอกที่นิยมนำมาใช้เปรียบเทียบกับเรื่องของความรักอยู่บ่อย ๆ ทว่าวันนี้เราจะมาแนะนำในเรื่องของสรรพคุณทางยา หรือในด้านของสุขภาพ คนส่วนมากยังไม่รู้ว่าเจ้าดอกสีเหลืองนี้มีสรรพคุณมากแค่ไหน เพราะเป็นต้นที่โดดเด่นในด้านความงามและการเปรียบเทียบมากกว่าจะพูดถึงในเรื่องของประโยชน์ด้านอื่น ซึ่งดีต่อระบบเลือดเป็นอย่างมาก

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Helianthus annuus L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Common sunflower” “Sunflower” “Sunchoke”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ชอนตะวัน ทานตะวัน” ภาคตะวันตกเฉียงเหนือเรียกว่า “บัวผัด บัวทอง” ภาคเหนือเรียกว่า “บัวทอง บัวตอง ทานตะวัน” ภาคใต้เรียกว่า “ทานหวัน” จีนกลางเรียกว่า “ซี่ยงยื่อขุย เซี่ยงยื้อขุย” จีนแต้จิ๋วเรียกว่า “เหี่ยงหยิกขุ้ย”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)

ลักษณะของทานตะวัน

ลำต้น : ลำต้นตั้งตรง มีสีเขียวแกนแข็ง ไม่มีการแตกแขนง มีขนยาวสีขาวปกคลุมตลอด
ราก : เป็นระบบรากแก้ว รากแขนงค่อนข้างแข็งแรง
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน จำนวนของใบอาจมี 8 – 70 ใบ เป็นรูปวงรีค่อนข้างกลม กลมเป็นรูปไข่ หรือเป็นรูปหัวใจ มีเขียวอ่อน สีเขียว หรือเขียวเข้ม ตรงปลายใบแหลม โคนใบมนเว้าเป็นรูปหัวใจ ขอบใบจักเป็นซี่ฟัน
ดอก : เป็นดอกเดี่ยวออกที่ปลายยอด เป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีขนาดใหญ่เป็นสีเหลืองเข้ม กลีบดอกมีจำนวนมากเรียงซ้อนกันเป็นรูปไข่ ปลายกลีบดอกแหลมเป็นสีเหลืองสด ด้านในเป็นช่อดอกรูปจาน มีดอกขนาดเล็กจำนวนมาก
เมล็ด : เป็นผลแห้ง มีจำนวนมากตรงฐานดอก ผลขนาดใหญ่อยู่วงรอบนอก ผลใกล้กับกึ่งกลางมีขนาดเล็ก มีลักษณะเป็นรูปวงรีแบนนูน ด้านหนึ่งมน ด้านหนึ่งแหลม เปลือกหุ้มแข็งเป็นสีเทาเข้มหรือสีดำ และเป็นลายด้วย ภายในผลมีเมล็ดสีเหลืองอ่อน 1 เมล็ด ลักษณะวงรียาว ในเมล็ดพบว่ามีน้ำมันเป็นจำนวนมาก

สรรพคุณของทานตะวัน

• สรรพคุณจากน้ำมันจากเมล็ด ช่วยลดระดับไขมันในเส้นเลือด เป็นยาแก้หวัด แก้อาการไอ แก้ไข้หวัด ช่วยขับเสมหะ ขจัดเสมหะ ช่วยแก้โรคบิด เป็นยาขับปัสสาวะ ช่วยขับหนองใน ช่วยแก้ฝีฝักบัว เป็นยาแก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาแก้เบาหวาน ช่วยลดความดันโลหิต ช่วยแก้หอบหืด เป็นยารักษาแผลไฟไหม้ แก้น้ำร้อนลวก
• สรรพคุณจากเมล็ด ช่วยลดความดันโลหิต ช่วยทำให้อวัยวะภายในร่างกายชุ่มชื้น เป็นยาแก้หวัด แก้อาการไอ แก้ไข้หวัด ช่วยขับเสมหะ ขจัดเสมหะ ช่วยแก้โรคบิด ช่วยขับหนองใน ช่วยแก้อาการมูกโลหิต บำรุงตับและไต ช่วยป้องกันการเกาะตัวของเกล็ดเลือด ช่วยเพิ่มการไหลเวียนของโลหิตให้ดีขึ้น ช่วยป้องกันและต่อต้านสารเคมีที่เป็นพิษที่จะก่อให้เกิดมะเร็งในปาก
• สรรพคุณจากแกนต้น ช่วยลดความดันโลหิต ช่วยแก้อาการไอกรน ช่วยรักษาฝีเต้านม ช่วยแก้อาการปวดกระเพาะ แก้มะเร็งกระเพาะอาหาร แก้มะเร็งหลอดอาหาร เป็นยาขับปัสสาวะ ขับนิ่วในไต ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ช่วยขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขุ่นขาว แก้โรคทางเดินปัสสาวะ แก้ปัสสาวะเป็นเลือด ช่วยแก้เนื้องอกเยื่อบุผิวถุงน้ำคร่ำ แก้แผลที่มีเลือดไหล
• สรรพคุณจากฐานรองดอก ช่วยลดความดันโลหิต ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ แก้วิงเวียนศีรษะ แก้ตาลาย ช่วยแก้อาการปวดฟัน ช่วยรักษาเต้านมอักเสบ เป็นยาแก้อาการปวดท้อง เป็นยาแก้โรคกระเพาะอาหาร แก้อาการปวดท้องเนื่องจากโรคกระเพาะอักเสบ ช่วยแก้อาการปวดประจำเดือนของสตรี แก้อาการปวดท้องน้อยก่อนหรือระยะที่รอบเดือนมา แก้อาการปวดบวมฝี
• สรรพคุณจากเปลือกเมล็ด ช่วยแก้อาการหูอื้อ
• สรรพคุณจากดอก ช่วยแก้อาการปวดฟัน เป็นยาแก้หลอดลมอักเสบ ช่วยขับลม ช่วยบีบมดลูก แก้ไขข้อกระดูกอักเสบและฝี ช่วยทำให้หน้าตาสดใส ช่วยรักษาใบหน้าตึงบวม
• สรรพคุณจากรากและลำต้น เป็นยาขับพิษร้อน ถอนพิษไข้ เป็นยาแก้ไอ ช่วยแก้อาการร้อนใน ช่วยแก้หอบหืด ช่วยขับเสมหะ ขจัดเสมหะ เป็นยาแก้อาการปวดท้อง เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะปวดแสบปวดร้อน แก้นิ่วในทางเดินปัสสาวะ ช่วยแก้มุตกิดตกขาวของสตรี ช่วยแก้อาการบวมน้ำ
• สรรพคุณจากราก แก้อาการปวดท้อง แก้แน่นหน้าอก แก้ระบาย เป็นยาขับพยาธิไส้เดือน เป็นยาขับปัสสาวะ ช่วยแก้อาการฟกช้ำ
• สรรพคุณจากดอกและฝัก ช่วยแก้บิดถ่ายเป็นเลือด ช่วยแก้อาการท้องผูกสำหรับผู้สูงอายุ ช่วยแก้อาการปวดประจำเดือนของสตรี ช่วยแก้อีสุกอีใส
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยารักษาแผลสดและแผลฟกช้ำ

ประโยชน์ของทานตะวัน

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร เมล็ดนำมาคั่วแห้งใช้กินได้ ใช้ปรุงแต่งขนมหวาน เป็นคุกกี้ เมล็ดนำมาเพาะเป็นต้นอ่อนใช้ทานจะมีรสหวานกรอบและทำเป็นอาหารได้หลากหลายเมนู น้ำมันจากเมล็ดทานตะวัน สามารถนำมาใช้ปรุงอาหารได้ รากของต้นนำมาใช้ทำเป็นแป้งเค้กและสปาเกตตีได้
2. ใช้ในอุตสาหกรรม น้ำมันทานตะวันนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ทำเนยเทียม น้ำมันสลัด ครีม นมที่มีไขมัน ใช้ในอุตสาหกรรมสี ฟอกสี ทำสบู่ น้ำมันชักเงา น้ำมันหล่อลื่นเครื่องยนต์ ใช้ในการฟอกหนัง ใช้เป็นน้ำมันนวด เป็นส่วนผสมของครีมนวดผม หรือผสมในโลชันบำรุงผิว กลีบดอกนำมาต้มแล้วใช้ย้อมสีผ้าได้โดยจะให้สีเหลือง คนจีนนำเส้นใยที่ได้จากก้านมาทอผ้า เปลือกของลำต้นนำมาใช้ทำกระดาษสีขาวที่มีคุณภาพดีได้ ลำต้นหรือจานดอกนำไปเผาเป็นขี้เถ้าเพื่อใช้เป็นเชื้อเพลิงในอุตสาหกรรมการหลอมเหล็ก
3. ใช้ในการเกษตร กากจากเมล็ดหลังการสกัดเอาน้ำมันจะมีโปรตีน 30 – 40% นำมาใช้เป็นส่วนผสมของอาหารสำหรับสัตว์เลี้ยงได้ ลำต้นยังสามารถนำมาใช้ทำเป็นเชื้อเพลิงและทำปุ๋ย ช่วยฟื้นฟูดิน
4. ใช้ในทางการแพทย์ นำมาใช้ทำ Lecithin เพื่อช่วยลดคอเลสเตอรอลในคนไข้ คนจีนนิยมนำใบแห้งมามวนเป็นแท่งแล้วนำมาจุดเพื่อรมให้จุดฝังเข็มร้อนขึ้น
5. เป็นไม้ปลูกประดับ

ทานตะวัน เป็นพืชผลมากประโยชน์ที่ใครหลายคนคงคาดไม่ถึง มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ดีต่อระบบภายในร่างกายได้หลายอย่าง อีกทั้งยังชะลอวัย และต้นโรคอีกด้วย ใครที่ชอบทานเมล็ดถือว่าคุณได้กินของดีเข้าไป มีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของเมล็ดและฐานรองดอก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ถอนพิษไข้ แก้หลอดลมอักเสบ ช่วยลดความดันโลหิต แก้โรคกระเพาะอาหาร ลดระดับไขมันในเส้นเลือดและแก้เบาหวานได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “ทานตะวัน (Tan Ta Wan)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 144.
หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. “ทานตะวัน”. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). หน้า 107-108.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “ทานตะวัน”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 262.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “ทานตะวัน”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 375-379.
โครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: kanchanapisek.or.th/kp6/. [03 เม.ย. 2014].
การผลิตไม้กระถางและไม้ตัดดอก (PRODUCTION OF POT-PLANTS AND CUT-FLOWERS), ภาควิชาพืชศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: natres.psu.ac.th/Department/PlantScience/510-111web/510-482web/index.htm. [03 เม.ย. 2014].
Khon Kaen University, Thesis. “Phytoremediation of Carbofuran Residue in Soil.”. (Teerakun, M. (2004).
พืชน้ำมัน, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/use/oil1.htm. [03 เม.ย. 2014].
มูลนิธิหมอชาวบ้าน. ถาม-ตอบปัญหาสุขภาพ. “เมล็ดทานตะวัน”. (พญ.สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doctor.or.th. [03 เม.ย. 2014].
กรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doae.go.th/library/html/detail/sunflower/index1.htm. [03 เม.ย. 2014].
ไทยรัฐออนไลน์. “ทานตะวันอ่อน..สู้แล้ง ใช้น้ำน้อย..7วันนับเงิน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thairath.co.th. [03 เม.ย. 2014].
นิตยสารขวัญเรือน. “ทานตะวัน..สารพันสารพัดประโยชน์”.
ทะเบียนพันธุ์ไม้ในโรงเรียน, โรงเรียนวัฒโนทัยพายัพ. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.wattano.ac.th. [03 เม.ย. 2014].
กรมส่งเสริมการเกษตร. “ทานตะวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: ssnet.doae.go.th/ssnet2/Library/plant/sun.htm. [03 เม.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com

แก่นตะวัน

แก่นตะวัน หรือเรียกอีกอย่างว่า “แห้วบัวตอง” เป็นพืชล้มลุกที่นิยมอย่างแพร่หลายและเป็นที่ต้องการของตลาดทั่วโลก เป็นสารที่ให้เส้นใยสูง พืชมีหัวสะสมอาหารคล้ายหัวขิงอวบและหัวข่า ส่วนของดอกเป็นสีเหลืองสดสวยงาม ชาวอินเดียนแดงจะนิยมปลูกไว้รับประทานหัว เป็นพืชที่ช่วยลดน้ำหนักและความอ้วนได้ด้วย เป็นอาหารที่ดีและมีประโยชน์อย่างมากสำหรับผู้ที่รักสุขภาพ อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกาย

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Helianthus tuberosus L.
ชื่อวงศ์ : วงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)
ชื่อท้องถิ่น : แห้วบัวตอง , ทานตะวันหัว , มันทานตะวัน , โทปินัมเบอร์ (ฝรั่งเศส) , กิราโซล (อิตาลี)

ลักษณะของแก่นตะวัน

หัว : มีหัวสะสมอาหารเป็นตะปุ่มตะป่ำ ผิวไม่เรียบ มีหลากหลายสี แต่ทั่วไปเปลือกจะมีสีน้ำตาลอ่อน เนื้อในมีสีขาว เนื้อกรอบคล้ายแห้วดิบ
ใบ : เป็นรูปไข่ ผิวใบสาก มีขนตามกิ่งและใบ บางพันธุ์ขอบใบจะหยัก
ดอก : เป็นทรงกลมแบน ออกดอกเป็นช่อ ดอกสีเหลือง

สรรพคุณของแก่นตะวัน

• สรรพคุณด้านระบบย่อยอาหาร ช่วยทำให้เจริญอาหาร ป้องกันการแพ้อาหารโดยเฉพาะในเด็ก ช่วยเก็บกวาดของเสียในระบบทางเดินอาหาร ช่วยลดอาการจุกเสียดแน่นท้อง
• สรรพคุณด้านเสริมภูมิคุ้มกัน ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย ช่วยลดการติดเชื้อ ช่วยป้องกันอาการภูมิแพ้ ช่วยรักษาระดับพลังงานให้คงที่ ช่วยป้องกันสารพิษอย่างโลหะหนัก
• สรรพคุณด้านไขมัน ช่วยลดน้ำหนักและความอ้วน ป้องกันโรคเบาหวาน ช่วยในการควบคุมน้ำหนัก
• สรรพคุณด้านเลือด ช่วยป้องกันไขมันในเลือดสูง ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและโรคหลอดเลือด ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด
• สรรพคุณด้านระบบขับถ่าย ช่วยในการทำงานของระบบขับถ่าย ช่วยในการขับถ่าย ช่วยทำความสะอาดลำไส้ แก้อาการท้องผูก ช่วยลดกลิ่นเหม็นของอุจจาระ ช่วยป้องกันมะเร็งลำไส้ใหญ่ ช่วยในการทำงานของลำไส้ให้เป็นปกติ ช่วยบำรุงสุขภาพของลำไส้ใหญ่ ช่วยกระตุ้นการดูดซึมของแร่ธาตุหลายชนิด ช่วยปรับสภาพของลำไส้ให้เหมาะสมต่อการดูดซึมแร่ธาตุบางชนิด แก้อาการท้องเสีย ช่วยกระตุ้นการหลั่งของน้ำดี ช่วยในการขับปัสสาวะ
• สรรพคุณด้านอวัยวะสัมผัสทั้ง 5 ช่วยลดกลิ่นปากจากเชื้อแบคทีเรีย

ประโยชน์ของแก่นตะวัน

1. เป็นอาหารของคนรักสุขภาพ มีประโยชน์อย่างมากสำหรับผู้ที่รักสุขภาพ
2. เป็นไม้ปลูกประดับ ปลูกเป็นพืชเพื่อการท่องเที่ยว
3. เป็นส่วนประกอบในอาหาร หัวใช้รับประทานสดเป็นผัก นำมาประกอบอาหารทั้งคาวและหวาน ทำเป็นขนม นำไปผัดหรือใช้ยำได้ เป็นผลิตภัณฑ์พวก ขนมปัง ขาไก่ คุกกี้ เป็นต้น ใช้ผสมในผลิตภัณฑ์นมผงเด็ก เป็นวัตถุดิบในการแปรรูปเป็นสุราและเอทานอล
4. ใช้ในการเกษตร ลำต้นและใบนำมาใช้เป็นอาหารสัตว์ได้ เพราะมีผลต่อการเจริญเติบโต ทำให้สัตว์เลี้ยงมีสุขภาพแข็งแรง ช่วยลดจุลินทรีย์ที่เป็นโทษในระบบทางเดินอาหาร ช่วยลดกลิ่นเหม็นของมูลสัตว์ ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้สัตว์เลี้ยง
5. ใช้ในอุตสาหกรรม เป็นวัตถุดิบในการสกัดเป็นน้ำตาลอินนูลิน ใช้เป็นพลังงานทดแทนด้วยการนำไปใช้ผสมกับน้ำมันเบนซิน ใช้ผลิตแก๊สโซฮอล์ ทำเป็นผลิตภัณฑ์แบบบรรจุถุง บดผง อบแห้ง ชา เป็นต้น

แก่นตะวัน เป็นพืชเศรษฐกิจที่กำลังได้รับความนิยม เพราะสามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้หลากหลาย แถมยังมีสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายมากมาย อีกทั้งยังช่วยควบคุมน้ำหนักได้ด้วย จึงกลายเป็นพืชที่ทั้งโลกต้องการสูง มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยในการทำงานของระบบขับถ่าย ช่วยป้องกันมะเร็งลำไส้ใหญ่ ช่วยป้องกันไขมันในเลือดสูง ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและโรคหลอดเลือด ช่วยลดน้ำหนักและความอ้วน ป้องกันโรคเบาหวานได้ ถือเป็นพืชที่น่าสนใจเป็นอย่างมาก

เอกสารอ้างอิง
แหล่งอ้างอิง : คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น (รองศาสตราจารย์ ดร.สนั่น จอกลอย), สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, สถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล (ดร.ครรชิต จุดประสงค์), สถาบันค้นคว้าและพัฒนาระบบนิเวศเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, นิตยสารธรรมลีลา ฉบับที่ 132, นิตยสารขวัญเรือน ฉบับ 849 (พญ.ลลิตา ธีระสิริ)
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
https://www.tastingtable.com/1185680/jerusalem-artichokes-are-probably-not-what-you-expect/
https://fafard.com/growing-and-taming-jerusalem-artichoke/

บอน

บอน เป็นพืชในกลุ่มเอเชียอาคเนย์ที่พบได้ในทุกภาคของประเทศไทย มักจะขึ้นบนดินโคลนหรือริมน้ำ ส่วนของใบคล้ายรูปหัวใจขนาดใหญ่ ส่วนของดอกมีกลิ่นหอม หัวมีรสเมาคัน สามารถนำส่วนต่าง ๆ จากต้นมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้ นิยมนำส่วนของไหลและหัวมาใช้ประกอบอาหารอย่าง เช่น แกง เป็นต้น มีจุดเด่นอยู่ที่ส่วนของใบที่ไม่เปียกน้ำ และยังดูสวยงามจนนิยมนำมาปลูกประดับบ้านได้ บอนนั้นยังเป็นพืชทางเศรษฐกิจอีกชนิดหนึ่งที่ทำรายได้ให้กับเกษตร

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของบอน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Colocasia esculenta (L.) Schott
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Elephant ear” “Cocoyam” “Dasheen” “Eddoe” “Japanese taro” “Taro”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “บอนเขียว บอนจีนดำ” ภาคเหนือเรียกว่า “บอนหอม” ภาคอีสานเรียกว่า “บอนจืด” ภาคใต้เรียกว่า “บอนท่า บอนน้ำ” จังหวัดเชียงใหม่เรียกว่า “ตุน” ชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่เรียกว่า “คึ” ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “ขื่อที้พ้อ ขือท่อซู่ คึทีโบ คูชี้บ้อง คูไทย ทีพอ” ชาวมาเลย์นราธิวาสเรียกว่า “กลาดีไอย์” ชาวมาเลย์ยะลาเรียกว่า “กลาดีกุบุเฮง” คนทั่วไปเรียกว่า “เผือก บอน” มีชื่ออื่น ๆ เรียกว่า “บอนหวาน”
ชื่อวงศ์ : วงศ์บอน (ARACEAE)
ชื่อพ้อง : Colocasia esculenta var. aquatilis Hassk.

ลักษณะของบอน

บอน เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปีที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตที่ราบลุ่มของเอเชียอาคเนย์ มักจะพบตามที่ลุ่ม บนดินโคลน บริเวณริมน้ำลำธาร หรือบริเวณที่มีน้ำขังตื้น
เหง้า : มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกอยู่ใต้ดิน มักขึ้นเป็นกลุ่มเรียงรายตามพื้นที่ลุ่มริมน้ำ
ลำต้น : ลำต้นประกอบไปด้วยหัวกลางและหัวย่อยอยู่รอบหัวใหญ่
ใบ : เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับเวียนแผ่ออกรอบต้น ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมสามเหลี่ยม รูปหัวใจหรือรูปโล่ ปลายใบแหลม โคนใบเว้าแหลม ก้านใบออกที่ตรงกลางแผ่นใบเป็นสีเขียวแกมม่วงหรือสีเขียวแกมเหลือง โคนใบแยกเป็นแฉกสองแฉก หน้าใบเป็นสีเขียว เรียบไม่เปียกน้ำเพราะผิวใบเคลือบไปด้วยไข (Wax) หลังใบเป็นสีเขียวอ่อน สีม่วงหรือสีขาวนวล แต่ละกอมีประมาณ 7 – 9 ใบ
ดอก : ออกดอกเป็นช่อ แท่งเดี่ยวออกจากลำต้นใต้ดิน มีกาบสีเหลืองอ่อนหรือสีเหลืองนวลหุ้มอยู่ ดอกย่อยแยกเพศอยู่ในช่อเดียวกัน ฉ่ำน้ำ มีดอกเป็นกระเปาะสีเขียวเป็นแท่งอยู่ตรงกลาง มีกลิ่นหอมและต่อมาจะกลายเป็นผลเล็ก ๆ จำนวนมาก ประกอบไปด้วยหัวกลางและหัวย่อยอยู่รอบหัวใหญ่
ผล : เป็นผลสดสีเขียว ภายในผลมีเมล็ดน้อย

สรรพคุณของบอน

• สรรพคุณจากน้ำจากลำต้นใต้ดิน เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาแก้พิษแมงป่อง
• สรรพคุณจากราก
  – แก้อาการเจ็บคอ แก้เสียงแหบแห้ง แก้ท้องเสีย ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากหัว เป็นยาระบาย ช่วยขับปัสสาวะ เป็นยาแก้เถาดานในท้อง กัดฝ้าหนอง เป็นยาห้ามเลือด ช่วยขับน้ำนมของสตรี
• สรรพคุณน้ำจากก้านใบ เป็นยาห้ามเลือด เป็นยานวดแก้อาการฟกช้ำ
• สรรพคุณจากลำต้น
  – รักษาแผล แผลจากงูกัด ด้วยการนำลำต้นมาบดใช้เป็นยาพอก
• สรรพคุณจากก้านใบ
  – แก้พิษคางคก ด้วยการนำก้านใบมาตัดหัวท้ายออก แล้วนำไปลนไฟบิดเอาน้ำใช้หยอดแผล
• สรรพคุณจากน้ำยาง เป็นยาถอนพิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย
• สรรพคุณจากยาง เป็นยาช่วยกำจัดหูด
• สรรพคุณจากไหล หัว เหง้า
  – รักษาฝีตะมอย ด้วยการนำไหล หัว หรือเหง้ามาตำผสมกับเหง้าขมิ้น กะปิ ขี้วัว เหล้าโรงเล็กน้อย ใช้เป็นยาพอก

ประโยชน์ของบอน

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ไหลและหัวใต้ดินนำมาลวกหรือต้มทานได้ ใบอ่อนและก้านใบอ่อนนำมาใช้ทำอาหารประเภทต้มเช่น แกงส้ม แกงกะทิ แกงบอน หรือจะนำมาลอกจิ้มน้ำพริกทาน แต่ต้องทำให้สุกก่อน ก้านบอนนำมาดองได้
2. ใช้ในการเกษตร ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนนำใบมาต้มให้หมูกิน หรือใช้ก้านใบมาสับผสมเป็นอาหารหมู ช่วยรักษาฝายชั่ง แม่น้ำลำคลองไม่ให้ถูกกัดเซาะจากคลื่น
3. ใช้เป็นอุปกรณ์ ใช้ห่อของได้ ใช้ตักน้ำดื่ม
4. เป็นพืชเศรษฐกิจ ต้นบอนสามารถทำรายได้ให้กับชาวบ้านด้วยการตัดก้านบอนมาลอกเปลือกแล้วตากให้แห้ง ส่งขายเป็นสินค้าส่งออก
5. ปลูกเป็นไม้ประดับ

ข้อควรระวังของบอน

1. ไม่ควรสัมผัสน้ำยางและลำต้น เพราะจะทำให้เกิดอาการคันและปวดแสบปวดร้อนได้
2. ห้ามทานสดเป็นอันขาด เพราะจะทำให้คันคออย่างรุนแรง ต้องนำมาต้มก่อน

คุณค่าทางโภชนาการของใบ

คุณค่าทางโภชนาการของใบบอน ต่อ 100 กรัม ให้พลังงาน 112 แคลอรี

คุณค่าทางโภชนาการของก้าน

คุณค่าทางโภชนาการของก้านใบบอน ต่อ 100 กรัม ให้พลังงาน 24 แคลอรี

บอน เป็นต้นที่นิยมนำมาใช้ทานในรูปแบบของแกง มักจะนำมาต้มร้อนก่อนเพื่อไม่ให้เกิดอาการคัน ถือเป็นต้นที่อุดมไปด้วยวิตามินแร่ธาตุ มีคุณค่าทางโภชนาการสูงและยังนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย บอนมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของหัวและก้านใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้ไข้ แก้พิษ ช่วยห้ามเลือด แก้เจ็บคอและช่วยขับน้ำนมของสตรีได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “บอน”. หน้า77.
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “Colocasia esculenta (L.) Schott”. อ้างอิงใน: หนังสือพืชเศรษฐกิจในประเทศไทย (หน้า 207). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org. [30 มี.ค. 2014].
ผักพื้นบ้านในประเทศไทย, กรมส่งเสริมการเกษตร. “บอน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: 203.172.205.25/ftp/intranet/Research_AntioxidativeThaiVegetable/. [30 มี.ค. 2014].
สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์. “บอน”. อ้างอิงใน: หนังสือสมุนไพร..ไม้พื้นบ้าน 2 (นันทวัน บุญยะประภัศร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: uttaradit.uru.ac.th/~botany/. [30 มี.ค. 2014].
การศึกษาอนุกรมวิธานของพืชสมุนไพรและพืชมีพิษในอุทยานแห่งชาติเฉลิมรัตนโกสินทร์, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “บอน”. อ้างอิงใน: ฐานข้อมูลพืชพิษ สถาบันวิจัยสมุนไพร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์, สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: pirun.kps.ku.ac.th/~b4916098/. [30 มี.ค. 2014].
คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “Elephant ear”. (ประวิทย์ สุรนีรนาถ). อ้างอิงใน: กองประมงน้ำจืด กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.ku.ac.th/fish/mfish.html/aqplant/aqpindex.html. [30 มี.ค. 2014].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “บอน”. อ้างอิงใน: พรรณไม้น้ำบึงบอระเพ็ด. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org. [30 มี.ค. 2014].
อาหารพื้นบ้านล้านนา, สำนักหอสมุด และสำนักบริการคอมพิวเตอร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “บอน”. อ้างอิงใน: หนังสือผักพื้นบ้านภาคกลาง (กัญจนา ดีวิเศษ และคณะ), หนังสือผักพื้นบ้าน อาหารไทย, หนังสือสารานุกรมสมุนไพร: รวมหลักเภสัชกรรมไทย (วุฒิ วุฒิธรรมเวช). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: library.cmu.ac.th/ntic/lannafood/. [30 มี.ค. 2014].
อาหารพื้นบ้านล้านนา, สำนักหอสมุด และสำนักบริการคอมพิวเตอร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “แกงบอน”. อ้างอิงใน: หนังสือสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ เล่ม 1 หน้า 479 (รัตนา พรหมพิชัย). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: library.cmu.ac.th/ntic/lannafood/. [30 มี.ค. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์การมหาชน). “Taro, Cocoyam”. อ้างอิงใน: หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์), สมุนไพรใกล้ตัว เล่ม 6 : สมุนไพรที่เป็นพิษ (สมพร ภูติยานันต์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [30 มี.ค. 2014].
มูลนิธิหมอชาวบ้าน. นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่ 194 คอลัมน์: ต้นไม้ใบหญ้า. “บอน : ผักพื้นบ้านที่มากับความคัน”. (เดชา ศิริภัทร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doctor.or.th. [30 มี.ค. 2014].
หนังสือผักพื้นบ้าน 1. (อุไร จิรมงคลการ).
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
https://www.gardeningknowhow.com/ornamental/bulbs/elephant-ear/elephant-ear-plant-diseases.htm
https://fineartamerica.com/art/paintings/elephant+ear+plant

บานไม่รู้โรย

บานไม่รู้โรย เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก นิยมใช้ปลูกกันอยู่ด้วยกัน 2 สายพันธุ์ คือ พันธุ์ Tall Mixture ซึ่งมีทั้งสีขาวและสีแดงอมม่วง และพันธุ์ Buddy ที่มีดอกเป็นสีแดงอมม่วง มีกลีบดอกที่ไม่หลุดร่วงได้ง่าย แม้ว่าดอกจะแก่หรือแห้งแล้วก็ตาม จึงเป็นที่มาของชื่อ “บานไม่รู้โรย” เป็นต้นที่คนทั่วไปรู้จักกันอย่างกว้างขวางเพราะเป็นดอกที่นำมาใช้ทำเป็นดอกไม้ประดิษฐ์ และใช้ในงานพิธีกรรมต่าง ๆ รวมถึงเป็นไม้มงคลและเป็นไม้ปลูกประดับตามบ้านเรือนทั่วไปด้วย

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของบานไม่รู้โรย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gomphrena globosa L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Bachelor’s button” “Button agaga” “Everlasting” “Gomphrena” “Globe amaranth” “Pearly everlasting”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “กะล่อม ตะล่อม” ภาคใต้เรียกว่า “ดอกสามเดือน สามเดือนดอกขาว กุนนีดอกขาว กุนหยินขาว กุนหยี” จังหวัดขอนแก่นเรียกว่า “สามปีบ่เหี่ยว” คนจีนเรียกว่า “โขยหยิกแป๊ะ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์บานไม่รู้โรย (AMARANTHACEAE)

ลักษณะของบานไม่รู้โรย

บานไม่รู้โรย เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็กอายุประมาณ 1 ปี ที่มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปอเมริกากลางและอเมริกาใต้ หรือมีถิ่นกำเนิดในเอเชีย ออสเตรเลีย ยุโรป และอเมริกา
ลำต้น : แตกกิ่งก้านบริเวณยอดต้น กิ่งก้านเป็นเหลี่ยมและมีร่อง ลำต้นอ่อนมีขนสีขาวปกคลุม ตามข้อต้นพองออกเล็กน้อย ข้อต้นเป็นสีแดง แต่บางต้นข้อต้นก็เป็นสีเขียว
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปวงรี ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ หลังใบและท้องใบมีขนสีขาว เนื้อใบมีลักษณะนิ่ม ก้านใบสั้น และมีขนสีขาว
ดอก : ออกดอกเป็นกระจุกทรงกลมบริเวณปลายกิ่ง มีดอกย่อยอัดกันแน่น แต่ละช่อมีดอกย่อยประมาณ 2 – 3 ดอก ลักษณะของดอกเป็นรูปทรงกลมขนาดเท่าผลพุทรา ดอกเป็นสีขาว สีแดงแก่ สีม่วง หรือสีชมพูอ่อน แต่จะใช้ดอกขาวมาเป็นยา เพราะสีขาวเป็นสีที่บริสุทธิ์ มีลักษณะแข็ง กลีบดอกมีขนาดเล็กเรียงซ้อนกันเป็นชั้น ทั้งดอก ปลายกลีบแหลมคล้ายขนแข็ง และมีใบประดับหรือกลีบเลี้ยงดอกเป็นสีเขียว กลีบดอกยังไม่หลุดร่วงได้ง่าย แม้ว่าดอกจะแก่หรือแห้งแล้วก็ตาม จึงเป็นที่มาของชื่อ “บานไม่รู้โรย”
ผล : มีผลแห้งเป็นกระเปาะ ลักษณะเป็นรูปทรงกลมหรือเป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนาน
เมล็ด : ภายในมีเมล็ดสีน้ำตาลอ่อน เมล็ดมีลักษณะแบนหรือเป็นรูปไข่

สรรพคุณของบานไม่รู้โรย

• สรรพคุณจากทั้งต้นและราก ช่วยแก้อาการไอ ช่วยรักษาโรคบิด
  – แก้กษัย ขับปัสสาวะ ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้โรคทางเดินปัสสาวะ แก้กามโรค แก้หนองใน แก้มุตกิดหรือตกขาว ช่วยขับระดูขาวของสตรี ช่วยขับระดูขาวให้แห้ง ด้วยการนำทั้งต้นและรากมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากต้นและดอก ออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ เป็นยาแก้ตับร้อนหรือธาตุไฟเข้าตับ ช่วยแก้ตาเจ็บ ตามัว อันเนื่องจากธาตุไฟเข้าตับ แก้อาการไอเป็นเลือด แก้เลือดออกตามทวารทั้งเก้า
• สรรพคุณจากดอก ช่วยแก้อาการไอ แก้ไอกรน ช่วยขับเสมหะ ช่วยรักษาวัณโรคในปอด ช่วยรักษาโรคบิด เป็นยาบำรุงตับ เป็นยารักษาแผลผื่นคัน ใช้รักษาฝีประคำร้อย ตำรับยารักษามะเร็งมดลูกและมุตกิดระดูเสียของสตรี
  – แก้เด็กตัวร้อนตาเจ็บ ด้วยการนำดอกสด 10 – 14 ดอก มาต้มกับน้ำทาน หรือใช้ผสมกับฟักเชื่อมแห้ง แล้วนำมาต้มกับน้ำทานเป็นยา
  – ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ แก้ลมขึ้นศีรษะ ด้วยการนำดอก 10 กรัม หญ้าแซ่ม้า 20 กรัม มาต้มกับน้ำทาน
  – แก้เด็กเป็นโรคลมชัก ด้วยการนำดอก 10 ดอก มาผสมกับตั๊กแตนแห้ง 7 ตัว แล้วนำมาตุ๋นเป็นยา
  – แก้หืดหอบ แก้ไอหืด แก้ไอหอบ แก้หลอดลมอักเสบ ด้วยการนำดอกแห้ง 10 – 15 กรัม มาต้มกับน้ำทาน หรือนำดอก 10 ดอก มาต้มผสมกับเหล้าเล็กน้อย ใช้ดื่มวันละ 3 ครั้ง หรือใช้สารที่สกัดได้จากดอกทำเป็นยาฉีด โดยใช้ครั้งละ 0.3 ซีซี
  – ช่วยแก้บิดมูก ด้วยการนำดอก 10 ดอก มาต้มกับน้ำผสมกับเหล้าเล็กน้อย ใช้ดื่มเป็นยา
  – ขับปัสสาวะ ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้โรคทางเดินปัสสาวะ ด้วยการนำดอกมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – ช่วยแก้ปัสสาวะขัด แก้ปัสสาวะกะปริดกะปรอย ด้วยการนำดอก 10 กรัม มาต้มกับน้ำทานบ่อย ๆ
• สรรพคุณจากราก เป็นยาแก้พิษต่าง ๆ
• สรรพคุณจากต้น ตำรับยากระทุ้งไข้แก้เหือดหัดในเด็ก
  – แก้ฝีหนอง ด้วยการนำต้นสดในปริมาณพอควร มาตำพอกเป็นยา
• สรรพคุณจากทั้งห้าส่วน ตำรับยารักษามะเร็ง
• สรรพคุณจากรากและต้น ตำรับยาแก้มดลูกเคลื่อนหรือกะบังลมเคลื่อน

ประโยชน์ของบานไม่รู้โรย

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ชาวเกาะมอลัคคัสในหมู่เกาะชวาใช้บานไม่รู้โรยมาทานเป็นผักชนิดหนึ่ง
2. เป็นดอกไม้ประดิษฐ์ ทำบุหงา ร้อยพวงมาลัย ร้อยอุบะ เป็นพานพุ่ม เป็นดอกไม้แห้งเพื่อใช้ในงานอุตสาหกรรม ทำเป็นสินค้าส่งออกได้ ใช้ในงานพิธีกรรมต่าง ๆ ใช้ในงานมงคล ใช้ในงานศพ
3. ปลูกเป็นไม้ประดับ ดอกมีความสวยงาม ปลูกเลี้ยงได้ง่าย
4. เป็นไม้มงคล เชื่อว่าหากนำมาปลูกไว้ในบริเวณบ้านจะช่วยเสริมดวงในเรื่องของความรักและความผูกพันของคู่สามีภรรยา ทำให้มีความรักที่มั่นคงและยั่งยืน

บานไม่รู้โรย ทั้งต้นและรากมีรสเย็นขื่น ดอกและต้นมีรสหวาน ขื่นและชุ่ม เป็นยาสุขุมชนิดหนึ่ง นิยมนำมาใช้เป็นดอกไม้ประดิษฐ์ เอาไว้ใช้ในงานพิธีกรรมต่าง ๆ บานไม่รู้โรยมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของดอก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยแก้อาการไอ ช่วยรักษาโรคบิด แก้โรคทางเดินปัสสาวะ ช่วยขับระดูขาวของสตรี ช่วยรักษาวัณโรคในปอด แก้หลอดลมอักเสบ บำรุงตับ รักษามะเร็งและแก้มดลูกเคลื่อนหรือกะบังลมเคลื่อนได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “บานไม่รู้โรย (Ban Mai Ru Roy)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 164.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “บานไม่รู้โรยดอกขาว”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 425-426.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “บานไม่รู้โรยดอกขาว”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 306.
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “บานไม่รู้โรยดอกขาว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [02 เม.ย. 2014].
กรุงเทพธุรกิจ. “สีสมุนไพร…บำบัดอารมณ์”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.bangkokbiznews.com. [02 เม.ย. 2014].
กรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. “บานไม่รู้โรย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doae.go.th. [02 เม.ย. 2014].
การผลิตไม้กระถางและไม้ตัดดอก (PRODUCTION OF POT-PLANTS AND CUT-FLOWERS), ภาควิชาพืชศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. “บานไม่รู้โรย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: natres.psu.ac.th/Department/PlantScience/510-111web/510-482web/index.htm. [02 เม.ย. 2014].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “บานไม่รู้โรย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: agkc.lib.ku.ac.th. [02 เม.ย. 2014].
มูลนิธิหมอชาวบ้าน. นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่ 288 คอลัมน์: ต้นไม้ใบหญ้า. “บานไม่รู้โรย : ความงามที่ยั่งยืนฝืนกาลเวลา”. (เดชา ศิริภัทร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doctor.or.th. [02 เม.ย. 2014].
สำนักแชลั้ง. “ต้นไม้มงคล ภาค1”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.sumnakcharang.com. [02 เม.ย. 2014].
ตำรับยาไทยแผนโบราณ สำหรับโรคเรื้อรัง โดย หมอเมือง สันยาสี.
หนังสือเพชรน้ำเอก กรุยอดตำรับยาสมุนไพร. (พฤฒาจารย์ วิพุธโยคะ รัตนรังษี และคณะ).
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

รูปอ้างอิง
https://housing.com/news/gomphrena-globosa-know-more-about-this-medicinal-plant/

เทียนบ้าน

เทียนบ้าน มีดอกหลากหลายสีแล้วแต่สายพันธุ์ อย่างเช่น สีชมพู สีแดง สีม่วง สีขาว หรืออาจเป็นสีผสม แต่ส่วนที่นิยมนำมาใช้ทำยาสมุนไพรจะเป็นสีขาว ด้วยความที่มีสีสันจึงเป็นพรรณไม้ที่นิยมปลูกกันเป็นไม้ประดับตามบ้านเรือน ตามสถานที่ราชการต่าง ๆ ส่วนต่าง ๆ ของต้นทำเป็นยาได้ ในอดีตชาวบาหลีจะนำใบเทียนบ้านมารับประทานเป็นอาหาร ส่วนของใบสดมีสรรพคุณช่วยบำรุงผมได้ด้วย

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของเทียนบ้าน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Impatiens balsamina L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Garden balsam”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “เทียนดอก เทียนสวน เทียนไทย เทียนขาว เทียน” คนจีนเรียกว่า “จึงกะฮวย จี๋กะเช่า เซียวก่ออั้ง ห่งเซียง” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “จือเจี่ยฮวา จี๋ซิ่งจื่อ เฟิ่งเซียนฮวา ฝู่เฟิ่งเซียนฮวาจื่อ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์เทียนดอก (BALSAMINACEAE)

ลักษณะของเทียนบ้าน

เทียนบ้าน เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็กอายุ 1 ปี ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดียและแอฟริกา
ลำต้น : แตกกิ่งก้านใกล้กับโคนต้น ลำต้นกลมเป็นสีเขียวอ่อนอมสีแดงและอวบน้ำ มีข้อกลวงเป็นรูปกลมทรงกระบอก
ใบ : เป็นใบเดี่ยวที่ออกเรียงสลับเวียนรอบต้น เป็นรูปวงรีกว้าง ตรงปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปลิ่ม ขอบใบจักเป็นซี่ฟัน แผ่นใบเป็นสีเขียวเข้ม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อ 2 – 3 ดอก หรือออกดอกเดี่ยว มักจะออกตามซอกใบ มีหลายสีแล้วแต่สายพันธุ์ มีกลีบดอก 4 – 5 กลีบ อาจซ้อนกันหรือไม่ก็ได้ ปลายของกลีบหยักเว้าเป็นลอน กลีบรองดอกมีลักษณะเป็นรูปถ้วยปากบานออก มีงวงน้ำหวาน มีเกสรเพศผู้จำนวน 5 ก้านเกิดติดกันอยู่รอบรังไข่ โดยรังไข่แบ่งเป็น 5 ห้อง กลีบเลี้ยงมี 3 กลีบเป็นสีเขียว ออกดอกตลอดทั้งปี
ผล : เป็นรูปทรงวงรี ผิวมีขนยาวสีขาวปกคลุม ผลเป็นกระเปาะมีรอยแยกเป็น 5 กลีบ เมื่อแก่เต็มที่แล้วจะแตกออกตามยาว เปลือกจะบิดม้วนขมวดและดีดเมล็ดออกมา
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดสีน้ำตาลเข้มถึงดำ มีรอยกระอยู่หลายที่ เมล็ดมีลักษณะกลมหรือเป็นรูปไข่แบน

สรรพคุณของเทียนบ้าน

• สรรพคุณจากราก ใช้กระจายเลือด ขับลมชื้นในร่างกาย เป็นยาฟอกเลือด เป็นยาแก้ตกขาวของสตรี เป็นยาแก้ตกเลือด รักษาแผลเรื้อรัง เป็นยาแก้ฝีหนอง แก้อาการฟกช้ำดำเขียว แก้ฟกช้ำเป็นก้อน แก้หกล้ม แก้บวมแดง ช่วยลดบวม ช่วยแก้อาการปวดกระดูก
  – แก้อาการบวมน้ำ ด้วยการนำรากสด 4 – 5 ราก มาต้มกับเนื้อหมูทาน 3 – 4 ครั้ง
• สรรพคุณจากเมล็ด ช่วยกระจายเลือด ช่วยแก้ก้างติดคอ เป็นยาขับเสมหะข้น เป็นยาขับลูกที่ตายในท้องของสตรี ช่วยขับรกค้าง เป็นยาแก้ซีสต์หรือก้อนเนื้อในมดลูกของสตรี ช่วยแก้ตับแข็ง แก้แผลติดเชื้ออักเสบเรื้อรัง รักษาแผลไฟไหม้ รักษาน้ำร้อนลวก เป็นยาแก้พิษงู ช่วยแก้อาการปวดบวม
  – แก้คอเป็นเม็ดเดี่ยวหรือเม็ดคู่ ด้วยการนำเมล็ดมาบดเป็นผง ใช้กระดาษม้วนเป่าเข้าไป แล้วอมไว้วันละ 2 – 3 ครั้ง
  – เป็นยาขับเลือด ขับประจำเดือนของสตรี แก้ประจำเดือนไม่มา เป็นยากระจายเลือด ด้วยการนำเมล็ดแห้งของชนิดดอกขาว 60 กรัม มาบดเป็นผงรวมกับตังกุย 10 กรัม ผสมกับน้ำผึ้งปั้นเป็นยาเม็ด ใช้ทานหลังอาหารครั้งละ 3 กรัม วันละ 3 เวลา
  – สำหรับสตรีที่คลอดบุตรยาก ด้วยการนำเมล็ด 6 กรัม มาบดเป็นผงกินกับน้ำ
• สรรพคุณจากลำต้น ช่วยทำให้เลือดเดินสะดวก ช่วยทำให้อาเจียน เป็นยาขับลม เป็นยาขับปัสสาวะ รักษาแผลเน่าเปื่อย แก้ปวด แก้บวมเป็นพิษ ช่วยแก้เหน็บชา ช่วยทำให้เส้นเอ็นคลายตัว
  – แก้ก้างปลาหรือกระดูกติดคอ ด้วยการนำลำต้นมาตำให้ละเอียด คั้นเอาแต่น้ำดื่มหรือกลืน
• สรรพคุณจากดอก เป็นยาเย็น ช่วยบำรุงร่างกาย
• สรรพคุณจากเมล็ด ใบ ดอก ทั้งต้น เป็นยาฟอกเลือด
• สรรพคุณจากยอดสด
  – แก้จมูกอักเสบ แก้บวมแดง ด้วยการนำยอดสดมาตำผสมกับน้ำตาลทรายแดง แล้วพอกบริเวณที่มีอาการ ทำการเปลี่ยนเช้าและเย็น
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาแก้ฝีบริเวณต่อมทอนซิล เป็นยาขับลม ช่วยแก้อาการปวดบวม
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาสลายลม เป็นยาแก้บิด แก้มูกเลือด รักษาแผลเรื้อรัง เป็นยาแก้งูกัด เป็นยาถอนพิษ แก้ปวดแสบ แก้ปวดร้อน รักษาฝี เป็นยาแก้แผลหนองเรื้อรัง แก้น้ำกัดมือ แก้ฝีประคำร้อย แก้ฝีตะมอย แก้เล็บขบเล็บช้ำ เป็นยากันเล็บถอด กันจมูกเล็บหรือซอกข้างเล็บอักเสบบวม ช่วยแก้บวม แก้อาการเจ็บปวดเนื่องจากการกระทบกระแทก แก้ปวดไขข้อ
  – รักษาแผลที่ถูกน้ำร้อนลวก แก้แผลพุพอง แก้แผลไฟไหม้ ด้วยการนำใบสดที่ล้างสะอาด 5 – 10 ใบ มาตำให้ละเอียด ใช้พอกวันละ 3 ครั้ง จนกว่าจะหาย
  – แก้แผลอักเสบ แก้แผลเน่าเปื่อย แก้ฝีหนอง ด้วยการนำใบแห้ง 10 – 15 กรัม มาต้มกับน้ำดื่มเช้าเย็น
  – เป็นยารักษากลากเกลื้อน ด้วยการนำใบสด 1 กำมือมาตำให้ละเอียด ใช้พอกหรือทาบริเวณที่เป็นจนกว่าจะหาย
  – ช่วยแก้ฝีอักเสบเกิดที่หลัง ด้วยการนำใบสดมาตำพอกหรือใช้ยาสดล้างสะอาดตำและต้ม รินเอาน้ำมารวมกันเคี่ยวให้ข้น ใช้ทากระดาษแก้ว ปิดที่แผล เปลี่ยนยาวันละ 1 ครั้ง
• สรรพคุณจากดอก เป็นยาสลายลม แก้อาการปวดก่อนมีประจำเดือน เป็นยากันเล็บถอด ช่วยแก้ปวด แก้ปวดเอว แก้ลดบวม แก้ปวดไขข้อ
  – รักษาแผลที่ถูกน้ำร้อนลวก แก้แผลพุพอง แก้แผลไฟไหม้ ด้วยการนำดอกมาตำให้ละเอียดแล้วพอก
• สรรพคุณจากต้น รักษาฝี ช่วยขับลมชื้น แก้ปวดไขข้อ รักษาอาการปวดข้อกระดูกอันเนื่องมาจากลมชื้น ช่วยบำรุงผิวและลดริ้วรอย
  – แก้แผลงูสวัด ด้วยการนำต้นสดมาตำคั้นเอาแต่น้ำดื่มเป็นยา
  – แก้พิษงู แก้แผลงูกัด ด้วยการนำต้นสด 160 กรัม มาตำเอาน้ำดื่มเป็นยา และนำกากที่เหลือพอกแผล
  – แก้ฝีมีหนอง ด้วยการนำต้นสดผสมกับน้ำตาลทรายแดงเล็กน้อย แล้วพอกบริเวณที่มีอาการ
  – แก้เล็บเท้าอักเสบบวม แก้แผลบริเวณเล็บมือ ด้วยการนำต้นสดผสมกับน้ำตาลทรายแดงเล็กน้อย ใช้พอก
• สรรพคุณจากรากและใบ
  – ช่วยแก้หน้าบวมและขาบวม ด้วยการนำรากและใบสดผสมกับน้ำตาลทราย ตำให้ละเอียดแล้วใช้พอก
  – แก้แผลที่ถูกเศษแก้วตำเนื้อ รักษาเสี้ยน ด้วยการนำใบและรากมาตำให้ละเอียด ใช้พอกบริเวณแผล
• สรรพคุณจากดอกและใบ แก้อาการปวดตามข้อมือข้อเท้าของผู้ป่วยที่เป็นโรคเกาต์ รักษาอาการเล็บขมมีหนอง

ประโยชน์ของเทียนบ้าน

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ชาวบาหลีในอดีตนำใบมาทานเป็นอาหาร
2. บำรุงผม ใบสดนำมาต้มกับน้ำใช้สระผม ช่วยบำรุงผม ทำให้ผมดกดำ น้ำคั้นจากใบสดนำมาใช้ย้อมสีผมได้
3. เป็นของเล่นเด็ก เด็กใช้กลีบและผลเป็นของเล่น ชาวมาเลเซียในอดีตนำกลีบของต้นทาสีเล็บ ดอกและใบสดใช้ย้อมเล็บ ทำให้เล็บเป็นสีส้ม
4. ใช้เป็นเชื้อเพลิง เมล็ดบีบให้น้ำมันสำหรับหุงต้มหรือใช้จุดตะเกียงได้
5. ปลูกเป็นไม้ประดับ ตามบ้านเรือน ตามสถานที่ราชการต่าง ๆ

เทียนบ้าน พรรณไม้ดั้งเดิมที่นำมาแปรรูปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ในปัจจุบันจะนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับตามสถานที่ต่าง ๆ เป็นต้นที่ดีต่อผมเป็นอย่างมาก เทียนบ้านมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของเมล็ดและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้แผลอักเสบ เป็นยาฟอกเลือด แก้บวมอักเสบ เป็นยาแก้บิด และแก้ปวดประจำเดือนของสตรี เทียนบ้านจะมีสรรพคุณเป็นยาใช้ภายนอกมากกว่าภายใน

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “เทียนดอก (Tian Dok)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 147.
หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “เทียนบ้าน Garden Balsam”. หน้า 124.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “เทียนดอก”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 382-384.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “เทียนดอก”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 268.
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “เทียนบ้าน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [22 มี.ค. 2014].
สถาบันการแพทย์แผนไทย. “เทียนบ้าน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: ittm-old.dtam.moph.go.th. [22 มี.ค. 2014].
สมุนไพร, สำนักโรคเอดส์ วัณโรค และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์. “เทียนบ้าน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: aidsstithai.org/herbs/. [22 มี.ค. 2014].
ไทยโพสต์. “เทียนบ้านรักษาเล็บขบ และวิธีรักษาเชื้อราที่เล็บอย่างได้ผล”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaipost.net. [22 มี.ค. 2014].
มูลนิธิหมอชาวบ้าน. นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่ 13 คอลัมน์: สมุนไพรน่ารู้. “ดาวเรืองและเทียน”. (ภก.ชัยโย ชัยชาญทิพยุทธ). อ้างอิงใน: หนังพจนานุกรมสมุนไพรจีน (ของประเทศจีน). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doctor.or.th. [22 มี.ค. 2014].
มูลนิธิหมอชาวบ้าน. นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่ 334 คอลัมน์: ต้นไม้ใบหญ้า. “เทียนไม้ดอกงามที่ได้นามจากลำต้น”. (เดชา ศิริภัทร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.doctor.or.th. [22 มี.ค. 2014].
บทความวิทยุรายการสาระความรู้ทางการเกษตร, งานศูนย์บริการวิชาการและฝึกอบรม ฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการ, คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่. “เทียนบ้าน”. (ดวงจันทร์ เกรียงสุวรรณ). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: natres.psu.ac.th. [22 มี.ค. 2014].
ไทยเกษตรศาสตร์. “เทียนบ้านมีสรรพคุณดังนี้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaikasetsart.com. [22 มี.ค. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
https://www.emporiodassementes.com.br/flores/impatiens-maria-sem-vergonha/impatiens-balsamina-dobrada-beijo-de-frade