ก้ามปูหลุด พรรณไม้ประดับใบลายสะดุดตา

ก้ามปูหลุด

ก้ามปูหลุด ชื่อสามัญ คือ Inch plant, Wandering jew เป็นพรรณไม้ล้มลุกมีดอกสีม่วงอ่อน ชมพู บานตลอดปี ซึ่งเป็นไม้ประดับใบลายม่วงสลับขาวสามารถเจริญเติบโตและขยายพันธุ์ได้ง่าย โดยจัดอยู่ในวงศ์ผักปลาบ (COMMELINACEAE) มีถิ่นกำเนิดในเม็กซิโก อเมริกากลาง และโคลอมเบีย ไม้ประดับชนิดนี้ชอบแสงแดดส่องถึงและชอบดินร่วน ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Tradescantia zebrina var. zebrina (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Tradescantia pendula (Schnizl.) D.R.Hunt, Zebrina pendula Schnizl.)
มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ คือ ปีกแมลงสาบ (ทั่วไป), ก้ามปู ก้ามปูหลุด (กรุงเทพฯ), จุยเต็กเช่า (จีนแต้จิ๋ว), เตี้ยวจู๋เหมย (จีนกลาง)

ลักษณะต้นก้ามปูหลุด

• ลักษณะของต้น
  – แตกแขนงมาก
  – ลำต้นทอดเลื้อยคลุมดินและชูยอดขึ้นสูงประมาณ 10-30 เซนติเมตร
  – ลำต้นมีความอวบ เป็นสีเขียวหรือเขียวประม่วงจนถึงม่วงลายเขียว
  – มีข้อและปล้องชัดเจน
  – ในปัจจุบันแพร่กระจายพันธุ์ปลูกไปทั่ว
  – สามารถขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดหรือการแยกลำต้น
  – เติบโตได้เร็ว ชอบดินร่วน ชอบที่ชื้นมาก และชอบแสงแดดปานกลาง
• ลักษณะของใบ
  – ใบเป็นใบเดี่ยว
  – ออกเรียงสลับกัน
  – ใบเป็นรูปไข่ หรือรูปรีขอบขนาน
  – ปลายใบแหลมเรียว
  – โคนใบมนเบี้ยว
  – ขอบใบเรียบ
  – ใบมีความกว้าง 1.5-3 เซนติเมตร และยาว 3-8 เซนติเมตร
  – หลังใบเป็นสีเขียวอ่อนสลับกับสีเทาควันบุหรี่ลายทาง
  – ท้องใบเป็นสีม่วงอมแดง
  – ไม่มีก้านใบ
  – กาบใบสั้นเป็นปลอกหุ้มรอบข้อสูง 1 เซนติเมตร
  – ที่กาบใบมีลายเส้นสีม่วงเป็นแนวตามความยาวและมีขนขึ้นเล็กน้อย
• ลักษณะของดอก[1],[2],[3]
  – ออกดอกเป็นช่อสั้น ๆ
  – จะออกดอกเป็นกระจุกที่ปลายยอด
  – มีใบประดับใหญ่ 2 ใบ จะมีขนาดไม่เท่ากันและหุ้มช่อดอกอ่อนเอาไว้
  – ดอกมีสีขาวอมชมพูเล็กน้อย
  – กลีบรองดอกเป็นสีขาว บาง
  – โคนเชื่อมติดกันเป็นท่อ ยาว 7-10 มิลลิเมตร
  – ปลายแยกเป็นกลีบรูปไข่ 3 กลีบ
  – มีความกว้าง 4-5 มิลลิเมตร และยาว 6-8 มิลลิเมตร
  – กลีบด้านบนเป็นสีม่วง
  – ด้านล่างเป็นสีขาว
  – กลางดอกมีเกสรเพศผู้ 6 อัน
  – ก้านชูอับเรณูเป็นสีขาว
  – มีขนยาวสีม่วง
  – อับเรณูสีนวล
  – รังไข่เล็ก
  – ก้านเกสรเพศเมีย มีความเรียว
  – ยอดเกสรเพศเมียมี 3 แฉก
  – ดอกจะทยอยบานโผล่เหนือใบประดับ
  – ดอกเมื่อบานเต็มที่จะมีความกว้าง 1 เซนติเมตร
  – ก้านดอกสั้นมาก
• ลักษณะของผล[1],[2],[3]
  – ผลเป็นรูปยาวรี
  – มีขนาดเล็ก
  – ผลเมื่อแก่แล้วจะแตกออกไปตามความยาวของผลระหว่างช่อง
  – ผลมีเมล็ด 2-3 เมล็ด

สรรพคุณของก้ามปูหลุด

• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาขับฝีในท้อง[1]
• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาแก้เจ็บคอ คอบวม คออักเสบได้[1]
• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาแก้ตกขาวของสตรีได้[1]
• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาแก้ไตอักเสบ บวมน้ำได้[1]
• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาแก้พิษงูกัด ใช้พอกฝี ดูดพิษฝี แก้ฝีอักเสบ[1],[2],[3]
• ทั้งต้น มีรสขมหวานเล็กน้อย เป็นยาเย็น มีพิษเล็กน้อย[1]
• ทั้งต้น ออกฤทธิ์ต่อปอดและลำไส้ ใช้เป็นยาทำให้เลือดเย็น ช่วยขับพิษร้อน ถอนพิษไข้[1]
• ทั้งต้น สามารถใช้เป็นยาแก้บิด แก้บิดเรื้อรัง อันเนื่องมาจากการติดเชื้อ ตำรับยาแก้บิดจะใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำข้าว[1]
• ทั้งต้น สามารถช่วยแก้อาการไอเป็นเลือด ตำรับยาแก้ไอเป็นเลือดจะใช้ต้นสด 50-100 กรัม นำมาต้มกับปอดหมู รับประทานวันละ 2 ครั้ง[1]
• ใบ สามารถนำมาใช้ต้มกินน้ำเป็นยาช่วยลดอาการบวม[2]
• ตำรายาแผนจีน ไต้หวัน จะใช้ใบนำมาตำให้พอละเอียด แล้วนำไปพอกแก้อาการบวมตามข้อได้ดีมาก[4]
• ลำต้นและใบ สามารถนำมาใช้ต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้กระหายน้ำ[2]
• ต้นสด สามารถนำมาใช้แก้โรคหนองในได้ จะใช้ต้นสดประมาณ 60-120 กรัม นำมาใส่น้ำแล้วต้มให้เหลือ 1 ถ้วย[3]
• ลำต้น สามารถใช้เป็นยารักษาแผลไฟไหม้[2]
• กาบหุ้มดอกสด สามารถนำมาใช้แก้บิดเรื้อรังได้ โดยจะใช้กาบหุ้มดอกสดหนัก 150 กรัม และข้าวสารคั่วจนเกรียม (เริ่มไหม้) 30 กรัม นำมาต้มกับน้ำ ใช้แบ่งดื่มเป็น 3 ครั้ง[3]

ข้อควรระวัง

• ผู้ที่มีร่างกายอ่อนแอและสตรีมีครรภ์ ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้[1],[3]

ประโยชน์ของก้ามปูหลุด

• นิยมนำมาปลูกไว้เป็นไม้ประดับทั่วไป เพราะว่าใบมีสีสันสวยงาม[2],[4]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• สารที่พบได้แก่ Calcium oxalate, Hydrocolloid, Gum[1],[3]
• น้ำต้มที่ได้ หรือที่สกัดด้วยแอลกอฮอล์ สามารถกระตุ้นลำไส้ที่แยกออกจากตัวของหนูตะเภาได้ แต่จะไม่มีผลต่อมดลูกและหัวใจ[1]

สั่งซื้อ อาหารเสริมสำหรับผู้ป่วย เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ก้ามปูหลุด”. หน้า 70.
2. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ก้ามปูหลุด”. หน้า 59-60.
3. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ปีกแมลงสาบ หรือ ก้ามปูหลุด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [18 เม.ย. 2014].
4. ไทยรัฐออนไลน์. “ก้ามปูหลุด รักษาแผลไหม้ลดบวม”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thairath.co.th. [18 มิ.ย. 2015].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://archivo.infojardin.com/tema/ficha-de-tradescantia-zebrina-var-zebrina.373975/
2.https://bigboyplants.com/tradescantia-zebrina-care/