กัญชาเทศ ดอกชมพู สรรพคุณช่วยรักษาอาการปวดศีรษะ

กัญชาเทศ

ชื่อสามัญ คือ Motherworth, Siberian Motherwort, Greasy-bush, Lion’s Tail, Honeyweed เป็นต้น[2] ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Leonurus sibiricus L. จัดอยู่ในวงศ์กะเพรา (LAMIACEAE หรือ LABIATAE)[1] ชื่อเรียกอื่น ๆ คือ ส่าน้ำ (เลย), กัญชาเทศ (ราชบุรี), ซ้าซา (นครพนม), เอิยะบ่อเช่า (จีนแต้จิ๋ว), อี้หมูเฉ่า (จีนกลาง)[1],[2]

ลักษณะต้นกัญชาเทศ

• ลักษณะของต้น
  – เป็นพรรณไม้ล้มลุก
  – มีอายุประมาณ 1-2 ปี
  – ลำต้นมีความสูงได้ 60-180 เซนติเมตร
  – ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยมตั้งตรง
  – แตกกิ่งก้านเล็กน้อย
  – มีขนเล็ก ๆ ขึ้นตามต้น
  – เมื่อออกดอกแล้วต้นจะตาย[1],[2],[3]
• ลักษณะของใบ[1],[2]
  – ใบเป็นใบคู่
  – ลักษณะคล้ายกับใบกัญชา
  – มีขนาดใหญ่และหนากว่า
  – ขอบใบหยักตื้น 5-9 หยัก
  – ปลายใบแหลม
  – ใบที่อยู่โคนต้น ตรงขอบใบจะมีขอบใบเรียบ
  – ใบมีความกว้าง 4-5 เซนติเมตร และยาว 5-7 เซนติเมตร
  – ก้านใบยาว
• ลักษณะของดอก[1]
  – ออกดอกเป็นช่อ
  – จะออกจากปลายกิ่งหรือง่ามใบ
  – ดอกเป็นสีชมพูม่วงหรือสีม่วงแดง
  – มีขนาดเล็ก
  – ปลายกลีบดอกมี 5 หยัก
  – กลีบดอกยาว 9-12 มิลลิเมตร
  – มีเกสรเพศผู้ 4 อัน[1]
• ลักษณะของผล[1],[3]
  – ผลเป็นผลแห้ง
  – ไม่แตก
  – เมื่อสุกแล้วจะเป็นสีดำ
  – ผลเป็นรูปทรงสามเหลี่ยม
  – ในผลมีเมล็ด

สรรพคุณของกัญชาเทศ

• ใบ สามารถใช้เป็นยารักษาพิษฝีหนองของผิวหนังได้[1]
• รากและใบ สามารถใช้เป็นยาแก้ไข้ แก้อาการปวดศีรษะ และเป็นยาขับลมได้[4],[5]
• เมล็ด มีรสหวานและฉุน สามารถใช้เป็นยาลดความดันโลหิตสูง แก้ประจำเดือนไม่ปกติ[1]
• เมล็ด ช่วยขับประจำเดือน ขับน้ำเหลืองเสีย และรักษาแผลต่าง ๆ[4]
• ทั้งต้นที่อยู่เหนือดิน 3-4 กิ่ง นำมาเติมน้ำ 3 ถ้วย ต้มพอให้เดือด ใช้ดื่มครั้งละ 1 ถ้วย วันละ 3 ครั้ง สามารถใช้เป็นยาแก้ไข้มาลาเรีย[3]
• ทั้งต้นและเมล็ด มีรสหอมขมและเผ็ดเล็กน้อย สามารถใช้เป็นยาเย็น มีสรรพคุณเป็นยาบำรุง ช่วยบำรุงกำลัง บำรุงหัวใจ ฟอกเลือด ช่วยขับลม[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด สามารถใช้เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะเป็นเลือด ขับประจำเดือน แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด ช่วยบรรเทาอาการปวดประจำเดือนเนื่องจากหลอดเลือดของมดลูกมีการอุดตันและเป็นสาเหตุทำให้ปวดประจำเดือน[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด ช่วยแก้อาการปวดท้องหลังคลอดบุตร[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด ช่วยขับน้ำคาวปลาหลังการคลอดบุตร และมีผลทำให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด สามารถใช้รักษาไตอักเสบในเบื้องต้นได้[1],[4],[5]
• ทั้งต้นและเมล็ด สามารถใช้แก้บวมน้ำ และใช้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย[1],[4],[5]

ประโยชน์ของกัญชาเทศ

• ใบยอดอ่อน สามารถนำมาใช้ต้มหมูบะช่อ[2]
• สามารถใช้ปลูกเป็นสมุนไพร หรือจะปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของกัญชาเทศ

• ในช่วงที่ยังไม่ออกดอกจะมีสารในปริมาณมากกว่าช่วงที่ออกดอกแล้ว โดยสารที่พบในใบจะมีสารอัลคาลอยด์ เช่น Leonurine ซึ่งเป็นสารที่กระตุ้นให้มดลูกบีบตัว และมีสาร Stachydrine, Leonuridine, Leonurinine เป็นต้น[1]
• ต้นจะมีน้ำมันหอมระเหย 0.5% มีสารอัลคาลอยด์ leonurine มีลักษณะเป็น amorphous powder สีส้ม, มีสาร iridoids, leonuride ฯลฯ มี flavonoids เช่น apigenin, rutin, quercitin และอื่น ๆ[2]
• มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ทำให้หลอดเลือดหดตัว ต้านการแข็งตัวของเลือด ยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ[4]
• น้ำต้มของต้นหรือสารสกัดจากแอลกอฮอล์ เมื่อนำมาฉีดเข้าในเส้นเลือดดำของกระต่ายที่นำมาทดลองหรือให้กระต่ายทดลองกิน พบว่ามดลูกของกระต่ายที่อยู่ในร่างกายหรือนอกร่างกาย ล้วนมีการบีบตัวแรงและถี่ขึ้น อีกทั้งยังแสดงให้เห็นว่า น้ำต้มมีประสิทธิภาพในการบีบตัวแรงกว่าสารที่สกัดได้จากแอลกอฮอล์ และยังพบว่าการออกฤทธิ์นั้นคล้ายกับฮอร์โมนเพศหญิง แต่ประสิทธิภาพจะด้อยกว่า[1]
• เมื่อใช้สารอัลคาลอยด์ที่ได้จากต้น มาฉีดเข้าเส้นเลือดดำของกระต่ายที่นำมาทดลอง พบว่ามีผลทำให้กระต่ายมีการขับปัสสาวะถี่ขึ้น[1]
• น้ำต้มหรือน้ำแช่ของต้น มีประสิทธิภาพฆ่าเชื้อแบคทีเรียของโรคผิวหนังได้[1]

สั่งซื้อ อาหารเสริมสำหรับผู้ป่วย เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “กัญ ชา เทศ”. หน้า 64.
2. ไทยเกษตรศาสตร์. “ข้อ มูล ของ กัญ ชา เทศ”. อ้างอิงใน : ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com. [18 มิ.ย. 2015].
3. อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “กัญ ชา เทศ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [18 มิ.ย. 2015].
4. หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “กัญ ชา เทศ”. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th. [18 มิ.ย. 2015].
5. หนังสือสารานุกรมสมุนไพร รวมหลักเภสัชกรรมไทย. (วุฒิ วุฒิธรรมเวช). “กัญ ชา เทศ”.

อ้างอิงรูปจาก
1.https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/cabicompendium.119825