ประทัดใหญ่ กับสรรพคุณและประโยชน์น่ารู้

ประทัดใหญ่

ประทัดใหญ่ Quassia เป็นไม้พุ่มมีลำต้นสั้นดอกทรงยาวแดงสีสด มีถิ่นกำเนิดจาก อเมริกาเขตร้อน และ ประเทศซูรินัม ดอกดกสีสันสวยงาม เป็นไม้ที่ชอบดินร่วนมีความสมบูรณ์สูง ปลูกได้ทั้งที่แจ้งและที่รำไร ผลกลมเมื่อแก่เป็นสีแดงคล้ำ ชื่อสามัญ Stave-wood, Sironum wood[2], Surinam quassia, Bitter wood[4], Bitter-ash, Amargo ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Quassia amara L. จัดอยู่ในวงศ์ปลาไหลเผือก (SIMAROUBACEAE)[1] ชื่อเรียกอื่น ๆ ว่า ปิง ประทัด (ภาคกลาง), ประทัดจีน เป็นต้น[1],[2]

ลักษณะประทัดใหญ่

• ลักษณะของต้น[1],[2],[4]
  – ต้นเป็นไม้พุ่มเตี้ย ๆ
  – มีความสูงของต้นประมาณ 1.5-3 เมตร
  – แตกกิ่งก้านมาก
  – เปลือกลำต้นเรียบและเป็นสีน้ำตาล
  – สามารถขยายพันธุ์โดยการใช้เมล็ดและการตอนกิ่ง
  – มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเขตร้อนและประเทศซูรินัม
  – นิยมนำมาปลูกตามสวนสมุนไพรหรือสวนพฤกษชาติ[4]
• ลักษณะของใบ[1],[2],[4]
  – เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับกัน
  – มีใบย่อยประมาณ 5-7 ใบ
  – ใบเป็นรูปไข่กลับ รูปวงรี หรือรูปใบหอก
  – ปลายใบแหลม
  – โคนใบเป็นรูปสอบหรือเกือบมน
  – ขอบใบเรียบ
  – ใบมีขนาดกว้าง 2-3 เซนติเมตร และยาว 3-5 เซนติเมตร
  – แผ่นใบเรียบเป็นสีเขียวสด
  – เส้นใบเป็นสีแดง
  – ก้านใบและแกนใบเป็นสีแดง แผ่ออกเป็นครีบทั้งสองด้าน
  – ใบอ่อนมีสีแดง[1],[2],[4]
• ลักษณะของดอก[1],[2],[4]
  – ดอกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง
  – ยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร
  – ก้านช่อดอกเป็นสีแดง
  – กลีบเลี้ยงดอกมีขนาดเล็ก มี 5 แฉก และเป็นสีแดง
  – กลีบดอกเป็นสีแดงสด มี 5 กลีบ ยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร
  – โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด
  – กลีบดอกจะไม่บานและจะหุ้มเกสรอยู่เป็นรูปกรวย โดยเกสรเพศผู้มี 10 อัน
  – ดอกออกในช่วงประมาณเดือนพฤศจิกายนต่อเนื่องไปจนถึงเดือนมีนาคมของปีถัดไป

ลักษณะของผลประทัดใหญ่[1],[2]

• ออกผลเป็นกลุ่ม
• ผลย่อยเป็นรูปไข่กลับ สีแดงคล้ำ

สรรพคุณของประทัดใหญ่

• ใบ ใช้เป็นยาทาผิวหนังแก้อาการคัน[2]
• เนื้อไม้ สามารถนำมาสกัดเป็นยาขับพยาธิเส้นด้ายสำหรับเด็กได้ โดยการใช้เนื้อไม้ประมาณ 0.5 กรัม ประมาณ 4-5 ชิ้น และนำมาชงกับน้ำเดือดครึ่งถ้วยแก้ว[2]
• เนื้อไม้ สามารถนำมาปรุงเป็นยาแก้ไข้มาลาเรีย ด้วยการใช้เนื้อไม้ 4 กรัม นำมาต้มกับน้ำ 4 ถ้วยแก้ว แล้วเคี่ยวจนเหลือ 2 ถ้วยแก้ว ใช้รับประทานก่อนอาหารเช้าและเย็นครั้งละ 1/4 ถ้วยแก้ว วันละ 2 ครั้ง[2]
• ราก มีสรรพคุณในการช่วยย่อย[1]
• ราก ใช้เป็นยาแก้ไข้ได้ดี[1],[2]
• รากและเนื้อไม้ เป็นยาขมช่วยเจริญอาหารเช่นกัน[1],[2]
• เปลือกต้นและเนื้อไม้ เป็นยาบำรุงน้ำย่อย ทำให้เกิดอยากรับประทานอาหาร[2]

ประโยชน์ของประทัดใหญ่

• นิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป[4]
• เนื้อไม้ สามารถนำมาสกัดให้เป็นน้ำ และสามารถนำมาใช้เป็นสารฆ่าแมลงได้ ซึ่งสารสำคัญที่พบได้แก่สารที่มีรสขมจัด ชื่อว่า Amaroid และ Quassia[4]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา จากการศึกษาฤทธิ์การต้านเบาหวานของต้นในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำให้มีระดับน้ำตาลในเลือดสูงด้วย nicotinamide-streptozotocin ด้วยการป้อนสารสกัดเมทานอลจากประทัดใหญ่ในขนาดวันละ 100 และ 200 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม โดยทำการเปรียบเทียบกับการป้อนด้วยยา glibenclamide 10 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม เป็นระยะเวลา 2 สัปดาห์ และเก็บตัวอย่างเลือดจากหนูทั้งสองกลุ่มเพื่อตรวจวัดระดับน้ำตาล, ไขมันเลว (LDL-C), ไขมันดี (HDL-C) และไตรกลีเซอไรด์ ผลการทดลองพบว่าหนูทั้งสองกลุ่มมีระดับน้ำตาลในเลือด ระดับคอเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ และไขมันเลวลดลง อย่างไรก็ตามการป้อนด้วยสารสกัดเมทานอลประทัดใหญ่จะไม่ส่งผลต่อการเพิ่มของ HDL-C และระดับฮอร์โมนอินซูลินอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในขณะที่ยา glibenclamide มีผลเพิ่มปริมาณของ HDL-C และระดับฮอร์โมนอินซูลินอย่างมีนัยสำคัญ ผลการศึกษานี้จึงแสดงให้เห็นว่า สารสกัดจากต้นมีฤทธิ์ต้านเบาหวานและช่วยลดระดับไขมันในเลือดได้[3]

สั่งซื้อ อาหารเสริมสำหรับผู้ป่วย เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ประทัดใหญ่ Quassia”. หน้า 174.
2. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ประทัดใหญ่ ประทัดจีน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [01 ก.ย. 2014].
3. หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ฤทธิ์ต้านเบาหวานของต้นประทัดใหญ่ (Quassia amara)”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th. [01 ก.ย. 2014].
4. ไทยรัฐออนไลน์. (นายเกษตร). “ประทัดใหญ่ สวยมีสรรพคุณ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thairath.co.th. [01 ก.ย. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://www.flickr.com/photos/