ต้นโคกกระสุน สรรพคุณบำรุงร่างกาย

โคกกระสุน

โคกกระสุน พบได้บ่อยในพื้นที่เช่นทางรถไฟ พื้นที่รกร้าง สวนผลไม้ ทุ่งนา และทุ่งหญ้าทั่วไป ชื่อสามัญ Bindii, Bullhead, Caltrop, Caltrops, Devil’s eyelashes, Devil’s weed, Goathead, Small caltrops, Puncture vine, Puncture weed, Tackweed[1],[3],[5] ชื่อวิทยาศาสตร์ Tribulus terrestris L. อยู่ในวงศ์โคกกระสุน (ZYGOPHYLLACEAE)[1] ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ หนามดิน (ตาก), หนามกระสุน (ลำปาง), ชื่อจี๋ลี่ (จีนกลาง), กาบินหนี, โคกกะสุน (ไทย), ไป๋จี๋ลี่ (จีนกลาง) เป็นต้น[1],[3],[4]

ลักษณะของโคกกระสุน

• ต้น เป็นพืชไม้ที่มีลักษณะล้มลุก และเติบโตตามพื้นดิน ความยาวของต้นสามารถถึง 160 เซนติเมตร พืชชนิดนี้เป็นพืชหญ้าและมีอายุประมาณ 1 ปี พวกมันจะกระจายอยู่ทั่วพื้นดินโดยยอดและดอกของต้นจะยื่นขึ้นมา นอกจากนี้ยังมีขนขึ้นตามลำต้น พืชชนิดนี้สามารถขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็วโดยใช้เมล็ด จะเติบโตได้ดีในดินทรายที่แห้งและมีระบบระบายน้ำดี โตได้ดีในช่วงฤดูฝน[1],[2],[3],[4]
• ใบ เป็นใบประกอบที่คล้ายกับขนนกเล็กๆ จำนวนใบย่อยประมาณ 4-8 คู่ และมีก้านใบยาวประมาณ 6-15 มิลลิเมตร ใบเรียงตามลำต้นและข้อโดยมีลักษณะการเรียงแบบสลับตรงข้ามกัน ใบมีรูปร่างที่ขอบขนาน โดยปลายใบจะมีลักษณะมน และโคนใบเบี้ยว มีรูปร่างหูใบที่คล้ายใบหอก ส่วนขอบใบเป็นระดับและเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-4 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 8-10 มิลลิเมตร หลังใบและท้องใบมีขนนุ่มทั้งสองด้าน [1],[2],[4]
• ดอก ออกเป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อสั้นตามซอกใบหรือตามข้อของลำต้นก็ได้ ดอกมีสีเหลืองสดและประกอบด้วยกลีบรองดอกและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ กลีบดอกมักจะมีรูปไข่กลับ รูปรี หรือรูปไข่ปลายหอก และมีสีเหลืองสด ดอกมีเกสรเพศผู้ที่มีจำนวน 10 อัน ก้านดอกมีความยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร หลังจากดอกบานแล้ว ขนาดของดอกจะมีความกว้างราวๆ 1-2 เซนติเมตร [1],[2],[4]
• ผล ลักษณะทรงกลมและเปลือกผลที่แข็งแรงมีรูปร่างเป็นรูปห้าเหลี่ยม ทั่วผลจะมีหนามแหลมขนาดเล็กกระจายอยู่ และจะมีหนามแหลมขนาดใหญ่อยู่ 1 คู่ ผลจะแบ่งเป็น 5 ช่อง ซึ่งแต่ละช่องจะมีเมล็ดอยู่ 2-3 เมล็ด หลังจากผลแห้ง ผลจะแตกออกได้ [1],[4]

ประโยชน์โคกกระสุน

• สามารถใช้ในการเสริมสร้างฮอร์โมนเจริญพันธุ์ทั้งในชายและหญิงได้[9]
• ช่วยลดอาการก่อนและระหว่างมีประจำเดือนของเพศหญิง[9]
• ทำให้อาการวัยทองในผู้หญิงลดลง[9]
• บรรเทาอาการซึมเศร้า กังวล และอาการนอนไม่หลับ[9]
• ช่วยทำให้ผู้หญิงมีบุตรได้ง่ายขึ้น โดยจะไปทำให้รอบการตกไข่เป็นปกติ[9]
• ช่วยเพิ่มความต้องการทางเพศทั้งชายและหญิง[9]
• สามารถใช้ในการเพิ่มประสิทธิภาพของร่างกายในการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง[9]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• มีการฉีดสารสกัดจากต้นด้วย 95% เอทานอล เข้าทางช่องท้องของหนูขาวพบว่าทำให้สัตว์ทดลองตายมากกว่าครึ่งคือ 56.42 กรัมต่อกิโลกรัม[5]
• ข้อมูลทางเภสัชวิทยาพบว่า ต้นมีฤทธิ์ในการลดไขมันในเลือด ลดความดันโลหิต ละลายก้อนนิ่ว ขับปัสสาวะ ต้านเชื้อราและแบคทีเรีย[5]
• พบว่ามีสารจำพวก Flavonoid glycoside ,Kaempferide, Kaempferitrin, Tribuloside, Potassium, Kaempferol-3-glucoside และพบ Alkaloid, Diosgenin, Gitogenin, Chlorogenin Harmol ในใบและราก ส่วนเมล็ดจะพบสารจำพวก Harmine Harman เป็นต้น[4]
• มีการทดลองในจีนเมื่อปี ค.ศ.2006 โดยทำการให้สารสกัดกับกระต่าย 50 ตัว ผลการทดลองพบว่าการให้สารสกัดในขนาดต่ำและสูง สามารถช่วยลดระดับไขมันในเลือดของกระต่ายได้[5]
• พบว่าสารสกัดที่สกัดจากแอลกอฮอล์ สามารถลดความดันโลหิตในสัตว์ทดลองได้เล็กน้อย[4]
• สารสกัดด้วยแอลกอฮอล์นั้น มีฤทธิ์ในการขับเสมหะ บรรเทาหืดหอบ และแก้ไอ[4]

สรรพคุณโคกกระสุน

1. สามารถใช้ทำเป็นยาป้องกันอาการชักบางชนิดได้ โดยให้นำผลแห้งมาต้มกับน้ำดื่ม (ผลแห้ง) [7]
2. ใช้เป็นส่วนผสมของยาลูกกลอนที่ใช้แก้ผดผื่นคันได้(ต้น)[4]
3. นำผลมาทำเป็นยาฝาดสมานได้(ผล)[5]
4. มีสรรพคุณเป็นยากระจายลมในตับ(ทั้งต้น)[4]
5. ผงของเมล็ดแก่ สามารถช่วยในการช่วยกระตุ้นกำหนัด รักษาอาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ ส่งเสริมระบบสืบพันธุ์(เมล็ด)[8]
6. สามารถช่วยแก้โรคหนองในได้(ผลแห้ง, ทั้งต้น)[1],[2],[3],[6],[7]
7. ช่วยในการขับระดูขาวในสตรี(ผลแห้ง, ทั้งต้น)[1],[2],[3],[6],[7]
8. ราก สามารถทำเป็นยาแก้ปวดฟันได้ โดยให้นำมาฝนกับน้ำและถูกับฟันบริเวณที่เกิดอาการปวด(ราก)[4]
9. มีฤทธิ์ทำให้ตาสว่าง (ทั้งต้น)[4]
10. ใช้เป็นยาแก้ไข้ทับระดูได้ โดยจะให้รสเค็มขื่นเล็กน้อย(ทั้งต้น)[1]
11. ทำเป็นยารักษาอาการหน้ามืด ปวดศีรษะ วิงเวียนได้(ทั้งต้น)[1],[4]
12. การนำโคกกระสุนทั้งต้น 1 กำมือ มาต้ม โดยให้ต้มน้ำ 3 แก้วจนเหลือเพียง 1 แก้ว จากนั้นกรองเอาแต่น้ำมาดื่มวันละ 2 ครั้ง ครั้งละครึ่งแก้ว เช้าเย็นก่อนอาหาร จะทำให้อาการปวดเมื่อย อ่อนเพลีย บรรเทาลง(ทั้งต้น)[8]
13. ทั้งต้นสามารถใช้รักษาอาการคันตามตัว ลมพิษ และผดผื่นคันต่างๆ ได้(ทั้งต้น)[4]
14. นำมาใช้เป็นยาในการแก้โรคเกี่ยวกับทางปัสสาวะหรือใช้เป็นยารักษาโรคไตพิการก็ได้(ทั้งต้น)[1],[2],[3],[5],[6]
15. ผลแห้งที่นำมาต้มกับน้ำ มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงตับ ไต สายตา และกระดูก (ผลแห้ง)[7]
16. ช่วยในเรื่องของการระงับน้ำกามเคลื่อนได้ (ทั้งต้น)[1]
17. มีสรรพคุณทำให้สามารถคลอดบุตรได้ง่าย โดยให้นำผลแห้งมาต้มกับน้ำดื่ม(ผลแห้ง)[7]
18. สำหรับเมล็ดนั้นจะสามารถนำมาทำเป็นยารักษาอาการผอมแห้งได้ (เมล็ด)[5] ทั้งต้นจะเป็นยาที่ใช้ในการขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ และแก้นิ่ว[1],[2],[3],[4],[5],[6]
19. มีสรรพคุณที่จะช่วยบรรเทาอาการอักเสบภายในช่องปากได้(ทั้งต้น)[1]
20. ช่วยในการขับเสมหะ แก้หลอดลมอักเสบ และบรรเทาอาการไอ(ทั้งต้น)[4]
21. ใช้เป็นยาแก้อาการน้ำตาไหลผิดปกติ อาการตาแดง และอาการความดันโลหิตสูงได้ โดยให้นำผลโคกกระสุน 15 กรัม ,ชะเอม 6 กรัม, ชุมเห็ดเทศ 30 กรัม และเก๊กฮวย 20 กรัม นำมาต้มรวมกับน้ำทาน(ผล)[4],[7]
22. การนำเมล็ดตากแห้งมาทำเป็นยาลูกกลอนกิน จะสามารถช่วยในการบำรุงร่างกายได้(เมล็ด)[8]

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “โคกกระสุน (Kok Kra Sun)”. หน้า 85.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “โคกกระสุน”. หน้า 105.
3. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “โคกกะสุน,โคกกระสุน”. หน้า 206.
4. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “โคกกระสุน”. หน้า 166.
5. หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “หนามกระสุน” หน้า 193.
6. อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “หนามกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [11 ม.ค. 2015].
7. ฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. (ไพร มัทธวรัตน์). “โคกกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : clgc.rdi.ku.ac.th. [11 ม.ค. 2015].
8. กลุ่มรักษ์เขาใหญ่. “โคกกระสุน เจ็บแท้ แต่เพิ่มกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rakkhaoyai.com. [11 ม.ค. 2015].
9. กรีนคลินิก. “หนามกระสุน (Tribulus terrestris)”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.greenclinic.in.th. [11 ม.ค. 2015].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://shop.theherbshoppepdx.com/
2.https://www.cultivatornatural.com/
3. https://medthai.com/