ส้มกบ คือ
ส้มกบ ( Indian sorrel , Yellow wood sorrel , Creeping lady’s sorrel ) คือ วัชพืชชนิดหนึ่งที่สามารถพบได้ทั่วไป เจริญเติบโตได้ดีในดินที่ร่วนซุยและชุ่มชื้น มีความสูง 2-3 นิ้ว เป็นพืชขนาดเล็กชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ขึ้นปกคลุมผิวดินเป็นกลุ่ม มีอายุหลายปี มีสรรพคุณทางยามากมาย
ชื่อสมุนไพร : ส้มกบ หรือ ผักแว่นเมืองจีน
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Oxalis corniculata L.
ชื่อวงศ์ : Oxalidaceae
การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยเมล็ด และลำต้นเลื้อยไปตามผิวดินบริเวณที่มีความชื้นสูงพบได้ทั่วไปตามสนามหญ้าทุ่งหญ้า ไร่ นา เรือนเพาะชำ มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนในแถบเอเชีย พบในประเทศอินเดีย จีน อินโดนีเซีย ปากีสถาน อัฟกานิสถาน ไต้หวัน ญี่ปุ่น และไทย ในอินเดียมักพบตามทุ่งโล่ง ทุ่งหญ้า ริมแม่น้ำ ภูเขา และริมถนน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น : เป็นพรรณไม้ขนาดเล็ก หรือเป็นหญ้าคล้ายผักแว่น ลำต้นจะเลื้อยแผ่ไปตามพื้นดิน แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ตามลำต้นจะมีขนอ่อน ๆ นุ่ม ๆ สีขาวปกคลุมอยู่ทั่วทั้งต้นและใบ ลำต้นยาวประมาณ 20 นิ้ว
ใบ : เป็นไม้ใบกระกอบ ก้านหนึ่งจะมีใบอยู่ 3 ใบ ซึ่งแต่ละใบนั้นจะมีลักษณะคล้ายกับรูปหัวใจสีเขียว ก้านใบจะชูใบตั้งขึ้นยาวประมาณ 1-2 นิ้ว มีสีเขียวเช่นกัน
ดอก : ออกเป็นช่อ หรือบางทีก็ออกดอกเดี่ยว มีสีเหลือง และมีกลีบอยู่ 5 กลีบ ลักษณะของกลีบเป็นรูปหัวใจ หรือบางทีก็ปลายมน กลีบเลี้ยงสีเขียวมีอยู่ 5 กลีบ ก้านดอกยาวเท่ากับก้านใบได้ เกสรมี 10 อันอยู่กลางดอก
ผล : เป็นรูปแท่งทรงกระบอก ปลายแหลม และมีอยู่ 5 เหลี่ยม ยาวประมาณ 0.5-1 นิ้วตามผลจะมีขนอ่อน ๆ ปกคลุมอยู่ทั่วทั้งผล มีสีเขียวอ่อน ๆ ออกขาว ๆ ภายในผลจะมีเมล็ดอยู่จำนวนมากเป็นรูปแบนรีสีน้ำตาล เมื่อผลแก่จะแตกออกและดีดเมล็ดกระเด็นไปได้ไกล ๆ
รสชาติ : เปรี้ยว
สรรพคุณในตำรายาของส้มกบ
- ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย
- ช่วยในการย่อยอาหารอีกด้วย
- ใช้เป็นยาเย็นช่วยทำให้เจริญอาหาร
- ช่วยแก้อาการปวดท้อง
- ช่วยแก้อาการบิด
- ช่วยรักษาอาการอาเจียนเป็นเลือด หรือกระอักเลือด
- ช่วยรักษาโรคนอนไม่หลับ ช่วยทำให้นอนหลับได้
- ช่วยแก้อาการหวัด
- ช่วยแก้ฝีในลำคอ
- ช่วยดับพิษร้อนภายใน ช่วยถอนพิษ
- ช่วยรักษาโรคดีซ่านตัวเหลือง
- ช่วยแก้อาการร้อนใน แผลในปาก เพดาน และลิ้น
- ช่วยแก้อาการเจ็บคอ
- ช่วยขับเสมหะ
คุณค่าทางโภชนาการของส้มกบ
สมุนไพรส้มกบ หรือที่รู้จักในชื่ออินเดียนซอร์เรลถูกใช้เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคมากมาย แต่สำหรับผู้ที่เป็นโรคไขข้อ โรคเกาต์ และนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ควรหลีกเลี่ยงการใช้สมุนไพรส้มกบ เพราะสมุนไพรชนิดนี้มีกรดออกซาลิกในระดับสูง รวมถึงยังมีคุณค่าทางโภชนาการ ได้แก่ วิตามินเอ วิตามินบี9 วิตามินซี กรดออกซาลิก แมกนีเซียม โพแทสเซียม ธาตุเหล็ก โซเดียม แคลเซียม เส้นใยอาหาร ฟอสฟอรัส ไนอาซิน น้ำ เบต้าแคโรทีน และไขมัน
องค์ประกอบทางเคมีของส้มกบ
ส่วนประกอบทางเคมีที่สำคัญของ Indian Sorel ได้แก่ ฟลาโวนอยด์ ไฟโตสเตอรอล ฟีนอล แทนนิน ไอโซวิเทซีน ไวเทซีน และน้ำมันระเหย สมุนไพรส้มกบยังมีกรดไขมันจำเป็นต่างๆ เช่น กรดลิโนเลอิก กรดลิโนเลนิก กรดโอเลอิก กรดปาลมิติก ทาร์ทาริก กรดมาลิก กรดสเตียริก และกรดซิตริก
การใช้ส้มกบในการทำอาหาร หรือเครื่องดื่ม
- ใช้ใบส้มกบที่มีรสเปรี้ยวชงดื่มได้โดยการแช่ใบในน้ำร้อนประมาณ 10 นาที แล้วเติมน้ำผึ้งลงไปเล็กน้อย
- ใส่ใบส้มกบลงในสลัดจะได้รสชาติออกเปรี้วยหรือใช้แทนมะนาว หรือใช้เพื่อให้รสเปรี้ยวกับอาหารอื่นๆ ก็ได้เช่นกัน
ข้อควรระวัง
- หญิงมีครรภ์หรืออยู่ในช่วงให้นมบุตรควรหลีกเลี่ยงการใช้ยานี้
- หากใช้ยานี้ติดต่อกัน 2-3 วันแล้ว หากอาการยังไม่ดีขึ้นควรหยุดใช้และเปลี่ยนวิธีการรักษาใหม่
- ไม่ควรรับประทานใบส้มกบในปริมาณมาก เนื่องจากกรดออกซาลิก ( Oxalic acid ) สามารถจับแคลเซียมที่ร่างกายได้รับ ซึ่งนำไปสู่การขาดสารอาหาร
หากได้รับเข้าไปในปริมาณมากเกินไปอาการเป็นพิษจะเกิดภายหลังได้รับเพียง 1-2 วัน - เนื่องจากส้มกบ ( Indian sorrel) มีกรดออกซาลิก (Oxalic Corniculata) ที่มีความเข้มข้นสูง ผู้ที่เป็นโรคเกาต์ โรคไขข้อ และนิ่วหรือนิ่วในทางเดินปัสสาวะจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้สมุนไพรนี้
ผลข้างเคียง
การกินส้มกบอาจทำให้เกิดการระคายเคืองต่อกะเพาะอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้ในปริมาณมากๆ แต่ไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน หากมีอาการควรรีบปรึกษาแพทย์
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
ส้มกบ (ออนไลน์).สืบค้นจาก : http://thailand-an-field.blogspot.com [24 มิถุนายน 2562].
ส้มกบ (ออนไลน์).สืบค้นจาก : https://termsuk.oonvalley.com [24 มิถุนายน 2562].
