ตดหมูตดหมา
ตดหมูตดหมา (Fever vine) เป็นไม้เถาที่มีกลิ่นเหม็นเขียวเฉพาะและมียาวสีขาวทั้งต้น เป็นชื่อที่แปลกประหลาดแต่มีประโยชน์ได้หลายด้าน ทั้งต้นมีรสขมจึงสามารถนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรแก้อาการได้ นอกจากนั้นยังมีดอกสีม่วงขนาดเล็กดูน่ารักทำให้ปลูกเป็นไม้ประดับได้ ส่วนของรากนั้นสามารถนำมาใช้ทำขนมข้าวเกรียบว่าวได้อีกด้วย ตดหมูตดหมาเป็นไม้เถาที่พบได้ตามที่รกร้างหรือตามป่าธรรมชาติทั่วไป
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของตดหมูตดหมา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Paederia linearis Hook.f.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Fever vine”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “พังโหม” ภาคเหนือเรียกว่า “หญ้าตดหมา” ภาคใต้เรียกว่า “ย่านพาโหม” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “ตำยานตัวผู้ เครือตดหมา” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “ตดหมูตดหมา หญ้าตดหมูตดหมา”
ชื่อวงศ์ : วงศ์เข็ม (RUBIACEAE)
ลักษณะของตดหมูตดหมา
ตดหมูตดหมา เป็นไม้เถาขนาดเล็กที่มีกลิ่นเหม็นเขียวเฉพาะและมียางสีขาวทั้งต้น มักจะพบขึ้นทั่วไปในที่รกร้าง ในป่าธรรมชาติ โดยเฉพาะตามป่าผสมผลัดใบ ป่าเต็งรังและป่าที่กำลังคืนสภาพ
ลำต้น : ลำต้นเป็นสีเขียว ก้านใบ กิ่งอ่อน ก้านช่อดอกและผลมีขนสั้นปกคลุมอยู่หนาแน่น
ใบ : ลักษณะของใบเป็นรูปใบหอก ปลายใบแหลมหรือเรียวยาว โคนใบเว้าเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ ใบเป็นสีเขียวจนถึงเขียวค่อนข้างเข้ม หน้าใบและหลังใบไม่มีขน แต่จะมีขนสั้นละเอียดที่มุมเส้นใบตัดกับเส้นกลางใบ เส้นแขนงใบออกตรงข้ามกันและเยื้องกันบ้าง มีเส้นแขนงใบข้างละ 4 – 7 เส้น
ดอก : ออกดอกเป็นช่อบริเวณยอดและตามซอกใบ ดอกย่อยมีจำนวนมากอยู่ชิดติดกันเป็นกระจุก กลีบดอกด้านนอกเป็นสีเขียว ด้านในเป็นสีม่วงเข้ม ดอกมีลักษณะเป็นรูปกรวยปลายแยกเป็น 5 แฉกและหยักตื้น มักจะออกดอกในช่วงเดือนมกราคมถึงเดือนพฤษภาคม
ผล : ลักษณะของผลเป็นรูปไข่หรือกลมแบน ผลจะแก่ในช่วงเมษายนถึงพฤษภาคม
สรรพคุณของตดหมูตดหมา
- สรรพคุณจากตดหมูตดหมา แก้ไข้สัมประชวร แก้เสมหะ แก้ฟกช้ำบวมในท้อง ช่วยบำรุงธาตุไฟ
- สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาอายุวัฒนะ ช่วยแก้ตัวร้อน ถอนพิษเหล้า ถอนพิษยาสูบ ถอนพิษจากอาหาร ช่วยขับลม แก้ท้องเสีย ช่วยขับพยาธิไส้เดือน
– ขับปัสสาวะ ด้วยการนำทั้งต้นต้มกับน้ำดื่มเป็นยา - สรรพคุณจากใบ เป็นอาหารบำรุงกำลังคนฟื้นไข้หรือคนชรา แก้เริม แก้ปวดแสบปวดร้อน ช่วยแก้พิษงู เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ธาตุพิการ แก้ตานซาง แก้ตัวร้อน แก้ไข้จับสั่น แก้รำมะนาด เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยขับพยาธิไส้เดือน แก้ดีรั่ว แก้อาการคัน
– บรรเทาอาการปวดศีรษะ ด้วยการนำใบมาตำพอก - สรรพคุณจากราก แก้ริดสีดวงทวาร แก้โรคตานขโมย รักษาดีซ่าน แก้ท้องเสีย แก้ลำไส้พิการ แก้อาการจุกเสียด ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย
– แก้ตาฟางและตาแฉะ ด้วยการนำรากมาฝนหยอดตา
– แก้ตาฟาง แก้ตาแฉะ แก้ตามัว ช่วยทำให้อาเจียน ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา - สรรพคุณจากเถา แก้ธาตุพิการ เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ซาง แก้ตานขโมย แก้ไข้ตัวร้อน รักษารำมะนาด แก้ท้องเสีย ช่วยขับลมในลำไส้ แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยขับพยาธิ แก้ดีรั่ว ใช้ทาแผลที่ถูกงูกัด ช่วยถอนพิษงู
- สรรพคุณจากดอก แก้ไข้จับสั่น ช่วยขับน้ำนม
- สรรพคุณจากผล ช่วยแก้ไข้จับสั่น แก้หืดไอ แก้มองคร่อ แก้ท้องมาน แก้ริดสีดวง
- สรรพคุณจากผลและใบ แก้อาการปวดฟัน
- สรรพคุณจากยอดอ่อน แก้อาการอักเสบที่คอและปาก เป็นยาระบายอ่อน ๆ เป็นยาขับน้ำนมของสตรี
- สรรพคุณจากยอดและเถา แก้ท้องอืด เป็นยาขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ แก้เจ็บท้อง แก้จุกเสียดแน่นท้อง แก้นิ่ว
ประโยชน์ของตดหมูตดหมา
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนนำมากินเป็นผักสดจิ้มกับน้ำพริก แกล้มกับลาบ ตำมะม่วง หรือนำมาต้มหรือลวกทาน ต้นนำมาต้มทำเป็นอาหารได้ รากนำมาปอกเปลือกแช่น้ำแล้วตำกับข้าวเหนียวนึ่งเพื่อทำข้าวเกรียบว่าว
2. ใช้ในการเกษตร เป็นอาหารของสัตว์เลี้ยงอย่างโคกระบือ
3. ใช้ทาฟัน ผลใช้ทาฟันทำให้ฟันมีสีดำ
4. ปลูกเป็นไม้ประดับ ปลูกให้เลื้อยทอดยาว
ตดหมูตดหมา เป็นไม้เถาที่มีทั้งต้นหรือส่วนต่าง ๆ มาใช้ประโยชน์ได้ ทว่าต้นจะมีกลิ่นเหม็นเขียวเฉพาะและมียาวสีขาวทั้งต้นชวนให้ไม่น่านำมาใช้มากนัก ซึ่งก่อนนำมาทานหรือใช้ทำอะไรก็ควรนำมาต้มให้กลิ่นเหม็นระเหยออกไปก่อน ตดหมูตดหมามีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของใบและราก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ เป็นยาบำรุง แก้ไข้ ขับลมและแก้อาการปวดได้ดี เป็นต้นที่ช่วยบรรเทาอาการเล็กน้อยต่าง ๆ ได้โดยไม่ต้องใช้ยาสมัยใหม่มากนัก
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
สำนักพัฒนาอาหารสัตว์ กรมปศุสัตว์. “ตดหมูตดหมา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: nutrition.dld.go.th. [11 ก.ค. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ตดหมูตดหมา”. อ้างอิงใน: หนังสือพืชอาหารและสมุนไพรท้องถิ่นบนพื้นที่สูง (อัปสร และคณะ). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [11 ก.ค. 2014].
หนังสือพืชกินได้ในป่าสะแกราช. (สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)). “ตดหมูตดหมา”. หน้า 113-114.
เว็บไซต์ท่องไทยแลนด์ดอมคอม. “ตดหมูตดหมา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thongthailand.com. [12 ก.ค. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
