มดลูกต่ำ ( Pelvic Organ Prolapse ) หรือ มดลูกหย่อน ( Prolapsed Uterus )
มดลูกต่ำ (Pelvic Organ Prolapse) หรือมดลูกหย่อน (Prolapsed Uterus) คือภาวะที่มดลูกเคลื่อนต่ำลงจากตำแหน่งปกติจนถึงปากมดลูก หรืออาจยื่นออกมาจากช่องคลอดได้ ซึ่งภาวะนี้เกิดจากความบกพร่องของกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อที่รองรับอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เมื่อกล้ามเนื้อเหล่านี้ไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ จะทำให้มดลูกเลื่อนลงไปที่ตำแหน่งที่ไม่ควรอยู่ หากอาการรุนแรงขึ้นอาจส่งผลกระทบต่ออวัยวะอื่นในบริเวณใกล้เคียง เช่น ช่องคลอด กระเพาะปัสสาวะ ลำไส้ หรือทวารหนัก จึงเป็นสิ่งที่ต้องระมัดระวังและรักษาอย่างทันท่วงทีเพื่อป้องกันความเสียหายเพิ่มเติม.
สาเหตุ และปัจจัยเสี่ยงของมดลูกต่ำ
- การตั้งครรภ์อย่างน้อยหนึ่งครั้ง และการคลอดบุตรทางช่องคลอด
- ท้องผูกเรื้อรัง หรือเครียดกับการเคลื่อนไหวของลำไส้
- การผ่าตัดกระดูกเชิงกรานก่อนวัยหมดประจำเดือน
- การลดระดับฮอร์โมนหญิงหลังหมดประจำเดือน
- น้ำหนักทารกแรกเกิดที่มากกว่า 3,500 กรัม
- รูปร่างลักษณะของกระดูกเชิงกราน
- น้ำหนักเกิน หรือเป็นโรคอ้วน
- ประวัติครอบครัวที่มีมดลูกต่ำ
- ผู้หญิงที่มีอาชีพยกของหนัก
- อายุที่มากขึ้น
- การสูบบุหรี่
อาการของมดลูกต่ำ มดลูกหย่อน
ผู้หญิงที่มีอาการมดลูกต่ำในอุ้งเชิงกรานมักมีอาการรู้สึกหน่วงบริเวณมดลูก ซึ่งอาจมีอยู่ตลอดเวลาหรือมีแนวโน้มมากขึ้นที่จะปรากฏขึ้นหลังจากผ่านการยืนหรือออกกำลังกายหนักมาทั้งวัน ซึ่งจะมีอาการดังนี้
- ความรู้สึกเหมือนมีอะไรโผล่ออกมาทางช่องคลอด
- ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ขณะไอ จาม หรือกำลังออกกำลังกาย อาจปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ
- ความรู้สึกตึงหน่วงบริเวณกระดูกอุ้งเชิงกราน
- กระเพาะปัสสาวะอักเสบบ่อย ๆ
- มีเลือดออกทางช่องคลอด
- รู้สึกเจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์
- มีตกขาวมาผิดปกติ
- ปวดหลังส่วนล่าง
- เดินลำบาก
- ท้องผูก
ระดับอาการมดลูกหย่อน
ระดับที่ 1 เกิดภาวะมดลูกหย่อนมาที่ช่องคลอดครึ่งหนึ่ง
ระดับที่ 2 เกิดภาวะมดลูกหย่อนมาใกล้ปากช่องคลอด
ระดับที่ 3 เกิดภาวะมดลูกหย่อนออกมานอกช่องคลอด
ระดับที่ 4 เกิดภาวะมดลูกหย่อนออกมานอกช่องคลอดทั้งหมด เรียกว่ามดลูกย้อย ( Procidentia ) ซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานทั้งหมดเสื่อมสภาพ
มดลูกต่ำ หรือ มดลูกหย่อน เกิดจากมดลูกมีการเคลื่อนย้ายต่ำลงจากตำแหน่งเดิมมาจนถึงปากมดลูก จนอาจยื่นออกมาจากช่องคลอด
การวินิจฉัยอาการมดลูกต่ำ
เกิดขึ้นเมื่อผนังช่องคลอดเกิดการบาดเจ็บทำให้อวัยวะต่าง ๆ เช่น กระเพาะปัสสาวะ มดลูก หรือทวารหนักยื่นเข้าไปในช่องคลอด บางครั้งอาจเกิดจากเนื้อเยื่อกระดูกเชิงกรานและกล้ามเนื้ออ่อนแรงจากการคลอดบุตร อาการไอเรื้อรัง อายุ และอาการท้องผูกอาจทำให้กล้ามเนื้อบริเวณอุ้งเชิงกรานได้รับบาดเจ็บได้ อาการมดลูกต่ำสามารถเกิดขึ้นได้ในผู้หญิงที่เคยมีบุตรแล้ว โดยแพทย์เริ่มต้นจากการซักประวัติของผู้ป่วยและตรวจร่างกายของอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของผู้ป่วย อาจต้องมีการทดสอบบางอย่างเช่น การทดสอบการรั่วไหลของกระเพาะปัสสาวะ การทดสอบความแข็งแรงของอุ้งเชิงกราน ถ่ายภาพด้วยคลื่นสนามแม่เหล็ก ( MRI ) และวิธีการถ่ายภาพโดยใช้คลื่นเสียงความถี่สูงเพื่อสร้างภาพของไตกระเพาะปัสสาวะและกล้ามเนื้อรอบ ๆ ทวารหนักวิธีพวกนี้ช่วยให้แพทย์ประเมินระดับความรุนแรงของอาการมดลูกต่ำได้ เพื่อกำหนดแนวทางการรักษาได้อย่างถูกต้องและแม่นยำอีกด้วย
การรักษามดลูกต่ำ
การรักษาจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการผู้ป่วย หากอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของผู้ป่วยไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ป่วยแพทย์แนะนำให้รักษาอาการมดลูกต่ำโดยไม่ต้องผ่าตัดแค่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่าง เช่น ลดน้ำหนักกรณีคนอ้วน หลีกเลี่ยงการยกของหนัก ป้องกันไม่ให้ท้องผูก
- การบำบัดทางกายภาพของอุ้งเชิงกราน เพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานให้แข็งแรงโดยการฝึกขมิบช่องคลอด
- การใช้ยาปฏิชีวนะ เพื่อลดการหย่อนของมดลูก
- การใส่อุปกรณ์ช่วยพยุงในช่องคลอด
- การผ่าตัด ในกรณีเกิดภาวะมดลูกหย่อนออกมานอกช่องคลอดทั้งหมด
ภาวะแทรกซ้อนจากมดลูกต่ำ
มดลูกต่ำมักจะเกี่ยวข้องกับอาการหย่อนของอวัยวะอุ้งเชิงกรานอื่น ๆ พบได้ดังนี้
- อาการหย่อนของกระเพาะปัสสาวะก่อนหน้า เนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานไม่แข็งแรงแยกกระเพาะปัสสาวะและช่องคลอดอาจทำให้กระเพาะปัสสาวะโค้งตัวเข้าไปในช่องคลอด
- หลังช่องคลอดย้อย เนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานไม่แข็งแรงแยกไส้ตรงและช่องคลอด อาจทำให้ไส้ตรงนูนออกมาทางช่องคลอดส่งผลต่อการเคลื่อนไหวของลำไส้ได้
การป้องกันเพื่อลดการเกิดมดลูกต่ำ
- ออกกำลังกายสามารถเสริมสร้างกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานหลังคลอดได้
- กินอาหารที่มีเส้นใยสูงประเภทผัก ถั่ว และธัญพืชไม่ขัดสี ป้องกันท้องผูก
- หลีกเลี่ยงการยกของหนัก หรือยกของอย่างถูกวิธี เช่น ยกโดยใช้ขาแทนเอว หรือหลัง
- ลดน้ำหนักอย่างจริงจัง
- เลิกสูบบุหรี่
อย่างไรก็ตามภาวะมดลูกต่ำหรือมดลูกหย่อนสามารถเกิดขึ้นได้ในผู้หญิงทุกวัยพบบ่อยครั้งอาจส่งผลกระทบต่อสตรีวัยหมดประจำเดือนที่เคยคลอดบุตรตั้งแต่หนึ่งครั้งขึ้นไปโดยคลอดเองทางช่องคลอด
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
(ศูนย์ศรีพัมน์) เรื่องสตรีที่มีอวัยวะในอุ้งเชิงกรานหย่อน ยื่นย้อย (ออนไลน์).สืบค้นจาก : http://sriphat.med.cmu.ac.th [4 เมษายน 2563].
Pelvic Organ Prolapse (ออนไลน์).สืบค้นจาก : https://my.clevelandclinic.org [4 เมษายน 2563].
Pelvic organ prolapse (ออนไลน์).สืบค้นจาก : https://www.mayoclinic.org [4 เมษายน 2563].
