มะเร็งโพรงไซนัส และโพรงจมูก คืออะไร?
มะเร็งโพรงไซนัส (Sinonasal Cancer) และ มะเร็งโพรงจมูก (Nasal Cavity Cancer) คือโรคมะเร็งที่เกิดขึ้นในเนื้อเยื่อภายในโพรงอากาศบริเวณกระดูกใบหน้าและภายในจมูก โดยโพรงไซนัสมีหน้าที่สร้างน้ำเมือกหล่อเลี้ยงทางเดินหายใจ ขณะที่โพรงจมูกทำหน้าที่กรองและให้ความชื้นกับอากาศก่อนเข้าสู่ปอด
แม้จะเป็นโรคที่พบได้น้อย แต่หากตรวจพบล่าช้าหรือรักษาไม่ทันท่วงที โรคอาจลุกลามเข้าสู่สมอง ดวงตา หรือโพรงฐานกะโหลกได้
ความสำคัญของโพรงไซนัสและโพรงจมูกในระบบทางเดินหายใจ
โพรงไซนัส (Sinuses) ประกอบด้วย:
- โหนกแก้ม (Maxillary sinuses)
- หน้าผาก (Frontal sinuses)
- ข้างจมูก (Ethmoid sinuses)
- ฐานกะโหลก (Sphenoid sinuses)
โพรงเหล่านี้ช่วยให้น้ำหนักของกะโหลกศีรษะเบาลง กรองฝุ่น เสริมความกังวานของเสียง และสร้างเมือกเพื่อดักจับสิ่งสกปรก หากเซลล์เยื่อบุภายในผิดปกติ อาจกลายพันธุ์และพัฒนาเป็นเซลล์มะเร็งได้
สาเหตุของมะเร็งโพรงไซนัสและมะเร็งโพรงจมูก
ถึงปัจจุบันยังไม่มีการระบุสาเหตุที่แน่ชัด แต่มีหลายปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง ได้แก่:
1. การสัมผัสมลพิษและฝุ่นในที่ทำงาน
- คนที่ทำงานกับไม้ ขี้เลื่อย แร่ใยหิน หรือฟอร์มาลดีไฮด์มีความเสี่ยงสูง
- การสูดฝุ่นในโรงงาน หรืองานก่อสร้างในระยะยาว
2. การติดเชื้อไวรัส
- โดยเฉพาะเชื้อ Epstein-Barr Virus (EBV) มีความสัมพันธ์กับมะเร็งโพรงจมูกบางชนิด
3. พันธุกรรมและความผิดปกติของเซลล์
- มีรายงานว่าเซลล์ที่ควบคุมการแบ่งตัวของเซลล์ผิดปกติสามารถก่อให้เกิดเซลล์มะเร็งได้
4. การรับประทานอาหารหมักดองหรือสารก่อมะเร็งสะสม
- ไนโตรซามีน (สารก่อมะเร็งจากอาหารหมัก) เป็นหนึ่งในตัวกระตุ้นสำคัญ
มะเร็งชนิดต่างๆ ที่พบบ่อยในโพรงจมูกและไซนัส
- Squamous cell carcinoma: พบมากที่สุด รุนแรงปานกลาง
- Adenocarcinoma: เกิดจากเซลล์เยื่อบุของต่อม
- Melanoma, Sarcoma, Lymphoma: พบได้น้อยแต่รุนแรงมาก
กลุ่มเสี่ยง
- ผู้ชายอายุ 40 ปีขึ้นไป
- คนที่ทำงานในโรงงานไม้ เหมืองแร่ โรงงานเคมี
- ผู้ที่สูบบุหรี่จัด
- ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งในกลุ่มศีรษะและลำคอ
อาการของมะเร็งโพรงไซนัสและโพรงจมูก
เนื่องจากอาการในระยะแรกคล้ายโรคภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบ จึงมักถูกมองข้าม อาการสำคัญที่ควรสังเกต:
- คัดจมูกเรื้อรังข้างเดียว
- เลือดกำเดาไหลบ่อยโดยไม่มีสาเหตุ
- น้ำมูกมีเลือดปน
- กลิ่นปากเรื้อรัง
- ปวดใบหน้า หน้าบวม
- คลำเจอก้อนที่ลำคอหรือใต้คาง
- มองเห็นภาพซ้อน
- ปวดฟันหรือเหงือกโดยไม่ทราบสาเหตุ
วิธีวินิจฉัยมะเร็งโพรงไซนัส
- การซักประวัติและตรวจร่างกาย
- การส่องกล้องโพรงจมูก (Nasal endoscopy): ดูก้อนเนื้อโดยตรง
- การตรวจ CT Scan หรือ MRI: วัดขนาดและการลุกลามของก้อน
- การตัดชิ้นเนื้อ (Biopsy): ตรวจทางพยาธิวิทยาเพื่อยืนยันชนิดของมะเร็ง
ระยะของมะเร็งโพรงไซนัส
|
ระยะ |
รายละเอียด |
|
ระยะที่ 1 |
มะเร็งยังอยู่เฉพาะในโพรงเดียว |
|
ระยะที่ 2 |
ลุกลามไปมากกว่า 1 โพรง หรือเริ่มกระทบกระดูก |
| ระยะที่ 3 |
กระจายสู่เนื้อเยื่อข้างเคียง เช่น ดวงตา หรือผิวหนัง |
| ระยะที่ 4 |
ลุกลามไปยังสมอง ฐานกะโหลก หรือแพร่กระจายไกล (metastasis) |
วิธีการรักษามะเร็งโพรงไซนัส
1. การผ่าตัด (Surgery)
ใช้ในกรณีที่ก้อนยังไม่ลุกลามหรือสามารถเข้าถึงได้
2. รังสีรักษา (Radiotherapy)
เพื่อทำลายเซลล์มะเร็งหรือใช้เสริมหลังการผ่าตัด
3. เคมีบำบัด (Chemotherapy)
ใช้ร่วมกับรังสีในกรณีที่ผ่าตัดไม่ได้หรือเพื่อลดขนาดก้อนก่อนการผ่าตัด
4. การรักษาแบบประคับประคอง (Palliative care)
ในระยะท้ายเพื่อควบคุมอาการและคุณภาพชีวิต
การป้องกันมะเร็งโพรงไซนัสและโพรงจมูก
- สวมหน้ากากกรองฝุ่น N95 ในที่ทำงานที่มีฝุ่น
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
- รับประทานอาหารสด สะอาด หลีกเลี่ยงอาหารหมักดอง
- ตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะหากอยู่ในกลุ่มเสี่ยง
ความหวังในการรักษาและพยากรณ์โรค
หากตรวจพบในระยะแรก มะเร็งโพรงไซนัสสามารถรักษาให้หายได้ และอัตรารอดชีวิตจะสูงกว่า 70% แต่หากพบในระยะลุกลาม โอกาสรอดชีวิตจะลดลงอย่างรวดเร็ว
คำแนะนำสำหรับผู้ป่วย
- อย่าละเลยอาการเล็กน้อย โดยเฉพาะหากเกิดซ้ำข้างเดียว
- ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางหู คอ จมูก
- ยึดตามแผนการรักษาของแพทย์อย่างเคร่งครัด
- เสริมสร้างสุขภาพจิตใจให้เข้มแข็ง
- มีญาติหรือเพื่อนร่วมให้กำลังใจระหว่างการรักษา
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
Q: มะเร็งโพรงไซนัสพบได้บ่อยหรือไม่?
A: พบได้น้อยมากเมื่อเทียบกับมะเร็งชนิดอื่น แต่ความรุนแรงสูงเพราะอยู่ใกล้สมองและดวงตา
Q: ตรวจสุขภาพประจำปีจะเจอโรคนี้หรือไม่?
A: ถ้าทำการตรวจจมูกโดยละเอียดหรือมีอาการผิดปกติ อาจพบได้ในระยะเริ่มต้น
Q: หากไม่มีอาการชัดเจน ควรตรวจเมื่อใด?
A: หากมีอาการคัดจมูกเรื้อรัง มีเลือดปนในน้ำมูก ปวดใบหน้า หรือกลิ่นปาก ควรพบแพทย์ทันที
Q: ผู้หญิงมีโอกาสเป็นโรคนี้หรือไม่?
A: เป็นได้เช่นกัน แม้จะพบน้อยกว่าผู้ชาย
Q: มะเร็งชนิดนี้สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้หรือไม่?
A: ยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
ร่วมตอบคำถามกับเรา
[/vc_column_text]
อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง
เอกสารอ้างอิง
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิงพวงทอง ไกรพิบูลย์. รู้ก่อนเข้าใจการตรวจรักษามะเร็ง. กรุงเทพฯ: ซีเอ็ดยูเคชั่น, 2557.
World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 5.4. ISBN 9283204298.
