เทียนกิ่ง
เทียนกิ่ง ถิ่นกำเนิดและเขตการกระจายพันธุ์อยู่ทางตอนเหนือของแอฟริกา เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และออสเตรเลีย (แหล่งปลูกที่สำคัญของโลกคือที่ประเทศอินเดีย อียิปต์ และซูดาน) ชื่อวิทยาศาสตร์ Lawsonia inermis L. ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Lawsonia alba Lam.จัดอยู่ในวงศ์ตะแบก (LYTHRACEAE) ชื่อสามัญ เฮนน่า (Henna) และมีชื่อสามัญอื่น ๆ อีก เช่น Alcana, Cypress shrub, Egyptian Rrivet Henna Tree Inai Kok khau Krapin Madayanti Mehadi Mignonotte tree Mong Tay Lali Reseda Sinamomo เป็นต้น ชื่อท้องถิ่นอื่นๆ (ภาคกลาง) เทียนแดง เทียนขาว เทียนต้น เทียนไม้ เทียนป้อม เทียนข้าวเปลือก เทียนย้อม (ภาคอีสาน) ต้นกกกาว ต้นกาว (จีน) โจนกะฮวยเฮี้ยะ ฮวงกุ่ย
ลักษณะของเทียนกิ่ง
- ต้น เป็นไม้พุ่มกึ่งรอเลื้อยขนาดกลาง มีความสูงของต้นโดยประมาณ 3-6 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านมากเป็นพุ่มกว้าง ลักษณะของกิ่งก้านเมื่อยังอ่อนจะมีสีเขียวนวล กิ่งเมื่อแก่จะมีหนาม เปลือกลำต้นเรียบมีสีน้ำตาลอมสีเทา ผิวขรุขระ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด เจริญเติบโตได้เร็ว ขึ้นได้ดีในดินทุกชนิดที่มีความชื้นปานกลางถึงต่ำ ชอบแสงแดดแบบเต็มวัน
- ใบ มีขนาดเล็ก ใบจะเป็นรูปรีหรือรูปรีแกมรูปใบหอก ปลายใบแหลมโค้ง โคนใบแหลมเรียวเข้าหากันหรือเป็นรูปลิ่ม ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างโดยประมาณ 1-1.5 เซนติเมตรและยาวโดยประมาณ 2-4.5 เซนติเมตร แผ่นใบมีสีเขียว เนื้อใบค่อนข้างหนาและแข็ง ก้านใบสั้น
- ดอก เป็นช่อติดกันเป็นกระจุกยาว จะออกตามยอดกิ่ง ดอกย่อยมีขนาดเล็ก แบ่งเป็นสองสายพันธุ์คือ พันธุ์ดอกขาวและพันธุ์ดอกแดง ดอกมีกลิ่นหอมแบบอ่อน ๆ ช่อดอกยาวโดยประมาณ 9-14 เซนติเมตร พันธุ์ดอกขาวดอกจะมีสีเหลืองอมสีเขียว กลีบดอกแยกเป็นกลีบ 4 กลีบ ปลายกลีบจะมน มีรอยย่นยับ กลีบดอกมีขนาดยาวโดยประมาณ 3-5 มิลลิเมตร ที่ฐานดอกที่มีกลีบเลี้ยงดอกเชื่อมติดกันยาวโดยประมาณ 2-2.5 มิลลิเมตร ที่กลางดอกมีเกสรเพศผู้ 8 ก้านและเกสรเพศเมีย 1 ก้าน เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างโดยประมาณ 8-10 มิลลิเมตร ออกดอกได้ตลอดทั้งปี ดอกร่วงได้ง่าย
- ผล เป็นรูปทรงกลมคล้ายกับเมล็ดพริกไทย ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางโดยประมาณ 5-7 มิลลิเมตร ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อสุกหรือแก่เต็มที่แล้วจะมีสีน้ำตาลและแตกได้ ภายในผลมีเมล็ดสีน้ำตาลเข้มจำนวนมากอัดกันแน่น ลักษณะของเมล็ดเป็นเหลี่ยม
สรรพคุณของเทียนกิ่ง
1. ใบใช้เป็นยาลดไข้ (ใบ)
2. ดอกแก้อาการปวดศีรษะ (ดอก)
3. ดอกใช้เป็นยารักษาดีซ่าน (ดอก)
4. รากใช้เป็นยารักษาโรคลมบ้าหมู (ราก)
5. รากใช้เป็นยารักษาตาเจ็บ (ราก)
6. รากและใบใช้เป็นยาขับปัสสาวะ (ราก ใบ)
7. ช่วยแก้อาการปวดท้อง (ใบ)
8. ใบสดหรือแห้งนำมาต้มเอาแต่น้ำใช้เป็นยาอมบ้วนปากและคอ จะช่วยแก้อาการเจ็บคอได้ (ใบ)
9. น้ำต้มใบทั้งสด หรือแห้ง หรือยอดอ่อน เมื่อนำมาดื่มจะช่วยแก้โรคท้องร่วงและแก้ท้องร่วงในเด็กได้เป็นอย่างดี (ใบ ยอดอ่อน)
10. ใบใช้เป็นยาแก้บิด กระเพาะอาหารผิดปกติ (ใบ)
11. ใบสดใช้ตำพอกช่วยห้ามเลือด แก้ห้อเลือด (ใบ)
12. ใบสดมีรสฝาดเฝื่อน ช่วยแก้น้ำเหลืองเสีย (ใบ)
13. ราก ดอก และผล เป็นยาขับประจำเดือนของสตรี (ราก ดอก ผล)
14. ช่วยรักษากามโรค (ใบ)
15. เปลือกต้นช่วยขับน้ำเหลืองเสียในโรคเรื้อน (เปลือกต้น)
16. ตำรับยากันเล็บถอด แก้เล็บขบ เล็บช้ำ เล็บเป็นแผล เล็บเจ็บเป็นหนอง แก้อาการปวดนิ้วมือนิ้วเท้า ให้นำใบสดของต้นนำมาตำผสมกับขมิ้นอ้อยสดหรือเหง้าขมิ้นชัน และใส่เกลือพอประมาณ หรืออาจจะใช้ใบสดผสมกับเหล้าตำให้ละเอียดก็ได้ ส่วนอีกวิธีให้ใช้ใบสดโดยประมาณ 20-30 ใบที่ล้างสะอาดแล้วนำมาตำให้ละเอียด เอาข้าวสุกปั้นเป็นก้อนขนาดเท่าหัวแม่มือ นำไปเผาไฟให้บางส่วนดำเป็นถ่าน ตำรวมใส่เกลือเล็กน้อยแล้วนำมาพอกเล็บบริเวณที่เป็นก็จะหาย (ใบ)
17. ใช้ใบสดหรือใบแห้งนำมาต้มเอาแต่น้ำ ใช้น้ำล้างหรือทารักษาบาดแผล แผลสด แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก แผลบวมฟกช้ำ แผลมีหนอง แผลอักเสบบวมเป็นหนอง ถอนพิษปวดแสบปวดร้อน (ใบ)
18. น้ำต้มใบสดหรือใบแห้ง ใช้น้ำล้างหรือทารักษาโรคผิวหนัง ผิวหนังอักเสบ รักษาฝีได้ (ใบ)
19. ใบ มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อราและเชื้อแบคทีเรีย มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราและเชื้อหนองซึ่งเป็นสาเหตุของโรคกลาก (ใบ)
ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของเทียนกิ่ง
1. จากการทดลองพบว่าในใบมีสารเคมีแนพโทควิโนน (Naphthoquinone) ที่ชื่อว่า “ลอโซน” (Lawsone) (2-hydroxy-1,4-naphthoquinone) อยู่ประมาณ 0.5-0.9%, 1,4-naphthoquinone แทนนิน (tannin) 5-10% มีฟลาโวนอยด์ เช่น กลูโคไซด์ของอะพิเจนิน (Apigenin) ลูทีโอลิน (Luteolin) กรดฟีนอลิก (Phenolic acid) กรดไขมัน และแซนโทน (xanthones) ได้แก่ แลคแซนโทน (laxanthone I II) และยังมีรายงานองค์ประกอบทางเคมีเพิ่มเติม ได้แก่
เบนซีนอยด์ (benzenoids) ได้แก่ กรดแกลลิก (Gallic acid) ลาลอยไซด์ (Laloiside)
คูมารินส์ (Coumarins) ได้แก่ เอสคูเลติน (Aesculetin) ฟราเซติน (Fraxetin) สโคโพเลติน (Scopoletin)
ฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) ได้แก่ ไซนาโรไซด์ (Cynaroside) ทิเลียนิน (Tilianin)
โพลีไซคลิก (Polycyclics) ได้แก่ ลอโซเนียไซด์ (Lawsoniaside)
สเตียรอยด์ (Steroids) ได้แก่ เบต้า-ซิโตสเตียรอล (B-sitosterol)
2. สาร Lawsone มีความปลอดภัยสูง มีรายงานว่าไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์และก่อมะเร็ง และได้มีการทดสอบความเป็นพิษของใบกับคน โดยให้รับประทานใบคนละ 30 กรัม ผลการทดลองไม่พบว่าเป็นพิษ แต่หากใช้ไปนาน ๆ จะมีอาการเบื่ออาหาร ลำไส้มีอาการเคลื่อนไหวมาก และเมื่อทดลองในสุนัขก็ไม่พบว่ามีอาการเป็นพิษ
3. สารสกัดจากใบด้วยน้ำ มีฤทธิ์ทำให้มดลูกบีบตัว
4. สารสกัดจากใบสดด้วยแอลกอฮอล์จะได้สารที่เรียกว่า Lawsone จะมีความเข้มข้นต่ำสุด 1,000 ppm. ซึ่งเป็นสารที่มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อราหรือเชื้อโรคได้หลายประเภท เช่น Brucella Escherichia coli Micrococcus pyogenes var. aureus Salmonella Staphylococcus Streptococcus เป็นต้น แต่สารดังกล่าวจะไม่มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อ Candida albicans และเชื้อ Pseudomonas aerugingosa
5. สารสกัดเอทานอล 95% มีฤทธิ์ในการต้านการอักเสบ
ประโยชน์ของเทียนกิ่ง
1. ต้นเป็นพรรณไม้จากต่างประเทศที่มีดอกสวยงาม สามารถตัดแต่งต้นให้เป็นรูปทรงต่าง ๆ ได้ จึงนิยมนำเข้ามาปลูกเป็นไม้ประดับตามวัด ปลูกเป็นไม้ประธาน ปลูกเป็นแนวรั้วบังสายตาตามสวนสาธารณะ ริมถนนทางเดิน ริมทะเล หรือตามบ้านเรือน
2. ในต่างประเทศจะใช้ใบบำรุงผิวพรรณ
3. นอกจากนี้ประโยชน์ในด้านเครื่องสำอาง ยังใช้ในการทำความสะอาดผิว ใช้เป็นส่วนผสมในน้ำมัน (Liliac-scented oil) ที่ใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องหอม
4. ในวงการเครื่องสำอางจะใช้ผงจากใบแห้ง นำมาใช้ทำเป็นยาย้อมสีผมและบำรุงเส้นผม โดยจะให้สีน้ำตาลอ่อน น้ำตาลแดง หรือสีแดงปนสีส้ม และยังสามารถช่วยป้องกันเส้นผมจากแสงแดดได้อีกด้วย โดยสารที่ออกฤทธิ์คือสาร Lawsone
5. ในประเทศอินเดียจะใช้ใบสดเป็นสีย้อมผ้า ย้อมสีผม ย้อมขน คิ้ว หนวดเครา เล็บมือ ใช้เขียนลายบนฝ่าเท้า ผิวหนังได้อย่างปลอดภัย ไม่มีพิษ ไม่ทำให้เกิดอาการระคายเคือง และยังใช้ในการย้อมขนสัตว์และเส้นไหมได้อีกด้วย โดยใช้ Ferrous sulphate, Potassium dichromate, Stannous chloride หรือ Alum ซึ่งใช้วิธีย้อมด้วยการแช่ ก็จะทำให้สีย้อมนั้นติดทนนาน โดยสีที่ได้จากใบจะเป็นสีส้มแดง ซึ่งชาวอียิปต์ได้มีการใช้เป็นสีย้อมผมมานานกว่า 3,000 ปีแล้ว (ลอโซนจะติดผมได้ไม่แน่นเท่ากับสารสกัดจากเฮนน่า ดังนั้นการย้อมสีผมโดยใช้ผงจากใบ จึงประหยัดและติดทนได้ดีกว่าสารลอโซนบริสุทธิ์) หากใช้ผสมสีของดอกอัญชัน ซึ่งได้จากการสกัดด้วยน้ำ เมื่อนำมาย้อมผมจะได้สีผมเป็นสีน้ำตาลเกือบเข้มหรือดำ ซึ่งเป็นสีผมที่เหมาะกับคนไทย และยังพบว่าสีผมหลังการย้อมนั้นติดทนทาน
สั่งซื้อ อาหารเสริม เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth
เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “เทียน กิ่ง”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 380-382.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. “เทียน กิ่ง”. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). หน้า 146.
3. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “เทียนกิ่ง”. หน้า 132.
4. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “เทียน กิ่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [20 มี.ค. 2014].
5. ฐานข้อมูลพรรณไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “เทียนกิ่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: agkc.lib.ku.ac.th. [20 มี.ค. 2014].
6. โรงเรียนโสภณศิริราษฎร์. “เทียนกิ่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.sopon.ac.th. [20 มี.ค. 2014].
7. คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. กรีนไฮเปอร์มาร์ท สารานุกรมผลิตผลและผลิตภัณฑ์จากพืชในซุปเปอร์มาร์เก็ต ฉบับคอมพิวเตอร์. “เทียนกิ่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.sc.mahidol.ac.th. [20 มี.ค. 2014].
8. หนังสือสมุนไพรธรรมชาติที่นำมาใช้ในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง เล่ม 1. กลุ่มควบคุมเครื่องสำอาง สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา. “เทียนกิ่ง”. (ภก.วันชัย ศรีวิบูลย์, ภญ.แววตา ประพัทธ์ศร, ภญ.อรอนงค์ ตัณฑวิวัฒน์, รศ.ดร.วีณา จิรัจฉริยากูล). หน้า 343-348.
9. คู่มืออบรมย้อมผมสมุนไพร. “การย้อมผมด้วยเทียนกิ่ง & การป้องกันอาการคันศีรษะ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.stou.ac.th/nursing/Project/คู่มืออบรมย้อมผมสมุนไพร.ppt. [20 มี.ค. 2014].
10. ไทยสมุนไพร. “เทียน กิ่ง เปลี่ยนสีผมด้วยสมุนไพรไทย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: ไทยสมุนไพร.net. [20 มี.ค. 2014].
11. บทความวิทยุกระจายเสียงรายการวันนี้กับวิทยาศาสตร์ ครั้งที่ 23 (กระจายเสียงจากสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย) ประจำเดือน มกราคม 2553. “เทียนกิ่ง : สมุนไพรไทยเพื่อความงาม” (พิสมัย เลิศวัฒนะพงษ์ชัย, จิตต์เรขา ทองมณี)