ถั่วมะแฮะ
ถั่วแระต้น หรือถั่วแฮะ นิยมนำฝักมาตากแห้งแกะเอาเมล็ดออกมาใช้ปรุงเป็นอาหาร เป็นต้นที่อยู่ในตำรายาพื้นบ้านและตำรายาไทย ชาวปะหล่องถือว่ายอดอ่อนและดอกถั่วแระเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์ นอกจากนั้นยังมีประโยชน์ในการอนุรักษ์ดินและน้ำได้ด้วย เป็นต้นที่มีคุณค่าทางโภชนาการในส่วนของเมล็ดสูง ค่อนข้างเป็นต้นที่ดีในการช่วยลดเบาหวาน หรือพวกไขมันในเลือด และความดันเลือดได้
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของถั่วมะแฮะ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cajanus cajan (L.) Millsp.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Pigeon pea” “Angola pea” “Congo pea”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ถั่วแระ ถั่วแระผี ถั่วแม่ตาย” ภาคเหนือเรียกว่า “มะแฮะ มะแฮะต้น ถั่วแระต้น” ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกว่า “ถั่วแฮ” จังหวัดชุมพรเรียกว่า “ถั่วแรด” ชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่เรียกว่า “พะหน่อเซะ พะหน่อซิ” ไทลื้อเรียกว่า “มะแฮะ” ชาวปะหล่องเรียกว่า “ย่วนตูแฮะ” ชาวขมุเรียกว่า “เปล๊ะกะแลง”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE)
ชื่อพ้อง : Cajanus indicus Spreng.
ลักษณะของถั่วมะแฮะ
ถั่วแระ เป็นพรรณไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้นขนาดย่อมอายุฤดูเดียวหรือหลายฤดู มักจะพบขึ้นในที่โล่งแจ้งชายป่าเบญจพรรณ
ลำต้น : เป็นไม้พุ่ม ลำต้นสูงประมาณ 1.5-2 เมตร มีอายุ 2-3 ปี
ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง กิ่งแผ่ออกด้านข้างเป็นคู่ ผิวของลำต้นเกลี้ยงเป็นสีเขียวหม่น มีทั้งถั่วแระขาวและถั่วแระแดง
ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกออกเรียงสลับกัน มีใบย่อย 3 ใบ ใบย่อยจะแตกออกมาตามลำต้น หรือตามกิ่งประมาณ 3 ใบ ลักษณะของใบย่อยมีขนาดเล็กเป็นรูปขอบขนานแกมใบหอก ปลายใบแหลม ผิวใบทั้งสองด้านมีขนสีขาวนวล
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจะ มีดอกย่อยประมาณ 8 – 14 ดอก มักจะออกตามซอกใบ ลักษณะของดอกเป็นรูปดอกถั่ว กลีบดอกเป็นสีเหลืองมีขอบสีน้ำตาลแดง ใบประดับมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นถ้วย ปลายแยกเป็น 4 – 5 แฉก
ผล : ลักษณะของผลเป็นฝักแบนยาวสีม่วงเข้มปนเขียว เป็นห้องและมีขน ฝักหนึ่งจะแบ่งออกเป็น 3 – 4 ห้อง
เมล็ด : ภายในมีเมล็ดลักษณะกลมหรือแบนเล็กน้อย ห้องละ 1 เมล็ด เมล็ดมีขนาดเท่ากับเมล็ดถั่วเหลือง สีของเมล็ดเป็นสีเหลือง ขาว และสีแดง
สรรพคุณของถั่วมะแฮะ
- สรรพคุณจากเมล็ด เป็นยาบำรุงกำลัง รักษาไข้ ถอนพิษ เป็นยาบำรุงไขข้อ บำรุงเส้นเอ็น
– ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอล ลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดความดันโลหิต ด้วยการนำเมล็ดมาต้มทานเป็นของกินเล่น - สรรพคุณจากทั้งฝัก เป็นยาบำรุงร่างกาย เป็นยาบำรุงกระดูก บำรุงเส้นเอ็น
- สรรพคุณจากราก รักษาไข้ ถอนพิษ เป็นยาขับผายลม ตำรายาไทยนำรากปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ แก้ปัสสาวะแดงขุ่น แก้ปัสสาวะน้อย ช่วยละลายนิ่วในไต
- สรรพคุณจากใบ ช่วยแก้อาการไอ น้ำคั้นจากใบใช้ใส่แผลในปากหรือหู เป็นยาขับลมลงเบื้องต่ำ เป็นยาขับผายลม เป็นยาแก้ท้องเสีย เป็นยารักษาบาดแผล เป็นยาแก้เส้นเอ็นพิการ
- สรรพคุณจากต้น เป็นยาขับลมลงเบื้องต่ำ เป็นยาขับผายลม เป็นยาแก้เส้นเอ็นพิการ
- สรรพคุณจากรากและเมล็ด เป็นยาขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะเหลืองหรือแดง แก้น้ำเหลืองเสีย รักษาน้ำเบาเหลืองและแดงดังสีขมิ้น แก้น้ำเบาออกน้อย
- สรรพคุณจากทั้งต้น
– รักษาอาการตกเลือด แก้ไข้ทับระดู โดยตำรายาพื้นบ้านนำทั้งต้น 1 กำมือ มาต้มกับน้ำดื่มครั้งละ 1 ถ้วย วันละ 3 ครั้ง
ประโยชน์ของถั่วมะแฮะ
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร นำฝักมาตากแห้งแกะเอาเมล็ดออกมาใช้ปรุงเป็นอาหาร ชาวปะหล่อง ขมุ และกะเหรี่ยงเชียงใหม่นำผลถั่วแระมารับประทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก
2. เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ชาวปะหล่องถือว่ายอดอ่อนและดอกถั่วแระเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์ จึงนำมาใช้ประพรมน้ำมนต์หรือใช้ในพิธีปลูกเสาเอกของบ้าน
3. ใช้ในการเกษตร ถั่วแระเป็นพืชที่นำมาใช้ในการเลี้ยงครั่งได้ดี เนื่องจากต้นถั่วแระสามารถเจริญเติบโตได้ดีในเขตร้อนและกึ่งแห้งแล้ง ปลูกง่าย ทนแล้ง ปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้ดี ให้โปรตีนสูง ช่วยเพิ่มธาตุอาหารในดิน ปลูกถั่วแระเพื่อประโยชน์ในการอนุรักษ์ดินและน้ำ ช่วยลดการพังทลายของหน้าดินจากน้ำฝน
คุณค่าทางโภชนาการของเมล็ดถั่วมะแฮะ
คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม โดยคิดเป็น % ร้อยละของปริมาณแนะนำที่ร่างกายต้องการในแต่ละวันสำหรับผู้ใหญ่ ให้พลังงาน 343 กิโลแคลอรี
| สารอาหาร | ปริมาณสารที่ได้รับ |
| คาร์โบไฮเดรต | 62.78 กรัม |
| ใยอาหาร | 15 กรัม |
| ไขมัน | 1.49 กรัม |
| โปรตีน | 22.7 กรัม |
| วิตามินบี1 | 0.643 มิลลิกรัม (56%) |
| วิตามินบี2 | 0.187 มิลลิกรัม (16%) |
| วิตามินบี3 | 2.965 มิลลิกรัม (20%) |
| วิตามินบี5 | 1.266 มิลลิกรัม (25%) |
| วิตามินบี6 | 0.283 มิลลิกรัม (22%) |
| วิตามินบี9 | 456 ไมโครกรัม (114%) |
| วิตามินซี | 0 มิลลิกรัม (0%) |
| วิตามินอี | 0 มิลลิกรัม (0%) |
| วิตามินเค | 0 ไมโครกรัม (0%) |
| แคลเซียม | 130 มิลลิกรัม (13%) |
| ธาตุเหล็ก | 5.23 มิลลิกรัม (40%) |
| แมกนีเซียม | 183 มิลลิกรัม (52%) |
| แมงกานีส | 1.791 มิลลิกรัม (85%) |
| ฟอสฟอรัส | 367 มิลลิกรัม (52%) |
| โพแทสเซียม | 1,392 มิลลิกรัม (30%) |
| โซเดียม | 17 มิลลิกรัม (1%) |
| สังกะสี | 2.76 มิลลิกรัม (29%) |
ถั่วแระหรือถั่วแฮะ เป็นถั่วที่คนทั่วไปนิยมทานในเมนูอาหาร หรือนำมาทานเล่นแก้หิวได้ ทว่าต้นนั้นถือเป็นประโยชน์อย่างมากต่อการเกษตรในการเลี้ยงครั่ง และเพิ่มธาตุอาหารในดิน รวมถึงลดการพังทลายของหน้าดินจากน้ำฝนด้วย ถั่วแระมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของเมล็ด มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ บำรุงร่างกาย เป็นยาบำรุงกระดูก บำรุงเส้นเอ็น ช่วยขับลม ขับปัสสาวะ และที่สำคัญเลยคือ ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอล ลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดความดันโลหิตได้
สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth
เอกสารอ้างอิง
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ถั่วแระต้น”. หน้า 331-332.
หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “ถั่วแระต้น” หน้า 96-97.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “ถั่วแระต้น”. หน้า 85-86.
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “ถั่วแฮ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [14 ธ.ค. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ถั่วแระ, ถั่วมะแฮะ”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [14 ธ.ค. 2014].
ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “ต้นถั่วแระ ทางเลือกใหม่ในการเลี้ยงครั่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phtnet.org. [14 ธ.ค. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
1.https://indiabiodiversity.org/observation/show/16168983
2.https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cajanus_cajan,_flowers.jpg
3.https://gardenerspath.com/plants/vegetables/grow-pigeon-peas/
