รกฟ้า ประโยชน์ของเปลือกใช้ฟอกหนังสัตว์

รกฟ้า

ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Pentaptera tomentosa Roxb. ex DC. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Terminalia alata Roth) จัดอยู่ในวงศ์สมอ (COMBRETACEAE)[1],[5] มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ คือ เซือก เซียก (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ), ฮกฟ้า (ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ), เชือก (สุโขทัย), กอง (สุโขทัย, พิษณุโลก, อุตรดิตถ์, สงขลา), สพิแคล่ (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่), ชะลีก (เขมร-บุรีรัมย์, เขมร-พระตะบอง), จะลีก (เขมร-บุรีรัมย์), คลี้ (ส่วย-สุรินทร์), ไฮ่หุ้นกร่ะ เคาะหนังควาย (ปะหล่อง), หกฟ้า[1],[2] (บ้างเรียกว่า “ต้นรกฟ้าขาว” ในภาษาบาลีเรียกว่า “ต้นอัชชุนะ”)

ลักษณะของรกฟ้า

• ต้น
  – เป็นพรรณไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดใหญ่
  – ลำต้นมีความสูง 10-30 เมตร
  – แตกกิ่งก้านสาขาตรงเรือนยอดของต้น แน่นทึบ
  – เปลือกต้นเป็นสีเทาค่อนข้างดำ
  – แตกเป็นร่องลึก และเป็นสะเก็ดทั่วไป
  – สามารถขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
  – เขตการกระจายพันธุ์อยู่ในประเทศเมียนมา ลาว กัมพูชา เวียดนาม และประเทศไทย
  – พบได้ตามป่าผลัดใบและป่าเต็งรัง ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 100-1,000 เมตร[3]
• ใบ1],[3]
  – ใบเป็นใบเดี่ยว
  – ออกตรงข้ามหรือเยื้องกันเล็กน้อย
  – ใบเป็นสีเขียว
  – ใบอ่อนมีขนสีน้ำตาลทั้งสองด้าน
  – ปกคลุมอยู่ประปราย
  – เมื่อใบแก่ขึ้นขนนี้จะหลุดร่วงไป
  – ใบเป็นรูปมนรี รูปขอบขนาน หรือรูปไข่
  – ปลายใบมนเป็นติ่งทู่
  – โคนใบมนหรือเบี้ยว
  – ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย
  – ด้านหลังใบจะมีต่อมคล้ายหูดประมาณ 1-2 ต่อม
  – เส้นผ่านศูนย์กลางของต่อมมีขนาด 1.5-2.5 มิลลิเมตร
  – ใบมีความกว้าง 5-12 เซนติเมตร และยาว 6-25 เซนติเมตร
  – กิ่งอ่อนมีขนนุ่มปกคลุม
  – ใบจะร่วงในช่วงเดือนมกราคมถึงเดือนเมษายน
  – จะผลิใบใหม่ในช่วงเดือนมิถุนายนพร้อมกับตาดอก
• ดอก[1],[3]
  – ดอกจะแตกออกเป็นสีขาวสะพรั่งเต็มต้น
  – จะออกดอกเป็นช่อ ๆ
  – มีขนาดเล็ก
  – ก้านช่อดอกยาว 7-15 เซนติเมตร
  – ก้านดอกย่อยยาว 1-2.5 มิลลิเมตร
  – ดอกย่อยเป็นสีขาวหรือสีขาวอมเหลือง
  – ดอกย่อยเมื่อบานเต็มที่แล้วจะมีความกว้าง 3-4 มิลลิเมตร
  – เป็นดอกสมบูรณ์เพศ
  – โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย
  – มีขนทั้งสองด้าน
  – กลีบรองกลีบดอกมี 5 กลีบ สีเขียวแกมขาว
  – ปลายแยกเป็น 5 พู
  – กลีบมีขนาดกว้างประมาณ 0.7-1 มิลลิเมตร และยาว 1-2 มิลลิเมตร
  – กลีบเลี้ยงไม่ร่วงติดไปพร้อมกับผล
  – ไม่มีกลีบดอก
  – ดอกมีเกสรเพศผู้ 10 อัน
  – ขนาดเล็กแยกกัน
  – ก้านชูอับเรณูเป็นสีขาวยาว 3-5 มิลลิเมตร
  – อับเรณูเป็นสีเหลือง
  – เกสรเพศเมียมี 1 อัน
  – รังไข่ inferior ovary สีเขียว ยาว 1-2 มิลลิเมตร มีขนเล็กสีขาวปกคลุม
  – ก้านเกสร 1 อัน สีขาวยาว 2-3 มิลลิเมตร
  – ยอดเกสรเป็นตุ่ม สีเขียวอ่อน
• ผล[1],[3]
  – เป็นผลแห้งและแข็ง เป็นรูปรี
  – มีความกว้าง 2.5-5 เซนติเมตร และยาว 4-6 เซนติเมตร
  – มีปีกหนาและเป็นมัน มีความกว้างกว่าผลประมาณ 5 เซนติเมตร
  – มีเส้นปีกลากจากแกนกลางไปยังขอบปีกในแนวราบเป็นจำนวนมาก
  – มีเมล็ดอยู่ 1 เมล็ด

สรรพคุณของรกฟ้า

• ราก สามารถใช้เป็นยาขับเสมหะได้[1]
• เปลือก สามารถนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาบำรุงหัวใจได้[1]
• เปลือก สามารถนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาขับปัสสาวะได้[1]
• เปลือก สามารถนำมาใช้ภายนอกเป็นยาห้ามเลือด และใช้ชะล้างบาดแผล[1]
• เปลือก สามารถนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยารักษาอาการท้องร่วง อาเจียน[1]
• ลำต้น สามารถนำมาใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้กระษัยเส้นได้ ซึ่งเป็นอาการผิดปกติของสมดุลธาตุทั้งสี่ในร่างกายและเส้นเอ็น[3],[5]

ประโยชน์ของรกฟ้า

• เปลือกต้น จะมีน้ำฝาด คนไทยสมัยก่อนนิยมนำมาใช้สำหรับฟอกหนังสัตว์[3]
• ไม้ เป็นไม้เนื้อแข็ง ขัดชักเงาได้ค่อนข้างดี สามารถนำมาใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ ด้ามเครื่องมือต่าง ๆ เครื่องกลึงหรือแกะสลักได้เป็นต้น[3]
• เปลือกต้น สามารถนำมาใช้ย้อมสีผ้าได้ ซึ่งจะให้สีน้ำตาลเข้มหรือสีดำ[2]

การย้อมสีจากเปลือกต้นรกฟ้า

• แช่เปลือกต้นในปริมาณพอสมควร
• ทิ้งไว้ประมาณ 3 วัน
• แล้วตั้งไฟต้มให้เดือดจนเห็นว่าสีออกหมด
• เทน้ำย้อมใส่ลงในอ่างย้อมหมักแช่ไว้ 1 คืน
• นำเปลือกไม้ไปผึ่งแดดให้แห้ง เก็บไว้ใช้ต่อไป[4]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• สารสกัดด้วยเมทานอลจากใบและลำต้นแห้งที่ความเข้มข้น 200 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร สามารถยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ของเชื้อไวรัสเอดส์ได้ (HIV–1 REVERS TRANSCRIPTASE)[6]
• สารสกัดด้วยแอลกอฮอล์ 50% จากเปลือกต้น มีฤทธิ์ลดความดันโลหิตในสุนัขได้[6]
• ด้านของความเป็นพิษพบว่าสมุนไพรชนิดนี้มีความเป็นพิษ แต่ถ้าหากให้สารสกัดดังกล่าวในขนาด 100 มิลลิกรัมต่อ 1 กิโลกรัม ไม่มีพิษ[6]

สั่งซื้อ อาหารเสริม เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “รกฟ้า”. หน้า 668-669.
2. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ร ก ฟ้ า”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [21 ส.ค. 2014].
3. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “ร ก ฟ้ า”. อ้างอิงใน : หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 1, หนังสือไม้ต้นในสวน. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [21 ส.ค. 2014].
4. ไม้ย้อมสีธรรมชาติ ภูมิปัญญาอีสาน ภูมิปัญญาไทย. “ร ก ฟ้ า”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : web.lib.ubu.ac.th/localinformation/tint/. [21 ส.ค. 2014].
5. ฐานข้อมูลชนิดพรรณพืช พื้นที่เขื่อนศรีนครินทร์ จังหวัดกาญจนบุรี, โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช. “รกฟ้า”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.en.mahidol.ac.th/conservation/. [21 ส.ค. 2014].
6. ไทยรัฐออนไลน์. (นายเกษตร). “รก ฟ้า กับสรรพคุณยา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thairath.co.th. [21 ส.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://efloraofindia.com/
2.https://indiabiodiversity.org/
3.https://flickriver.com/