ตานหม่อน
ตานหม่อน (Vernonia elliptica) โด่งดังในการช่วยป้องกันฝุ่น PM2.5 ได้ และยังเป็นยาในตำราไทยที่ขึ้นชื่อในเรื่องของการขับพยาธิ ต้นของตานหม่อนมีรสเบื่อเอียน รากมีรสหวานชุ่ม ในบัญชียาสมุนไพรได้บอกว่ามีการใช้ใบตานหม่อนร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกด้วย ตานหม่อนเป็นต้นที่มีดอกสีสวยและมีกลิ่นหอม หากจะนำมาปลูกประดับก็ย่อมได้เช่นกัน
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของตานหม่อน
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Vernonia elliptica DC.
ชื่อท้องถิ่น : จังหวัดกรุงเทพมหานครเรียกว่า “ลีกวนยู” จังหวัดหนองคายเรียกว่า “ข้ามักหลอด ช้ามักหลอด” จังหวัดนครศรีธรรมราชเรียกว่า “ตานหม่น” จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า “ตานค้อน”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)
ลักษณะของตานหม่อน
ตานหม่อน เป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันกับต้นไม้อื่นและพยุงตัวขึ้น มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย พม่าและไทย ในประเทศไทยสามารถพบได้ทุกภาคตามชายป่าผสมผลัดใบ ป่าดงดิบแล้งทั่วไปและเป็นพรรณไม้ที่ทนความแห้งแล้งได้
เปลือกเถา : เปลือกเถาเรียบเป็นสีน้ำตาล ตามกิ่งอ่อนและยอดอ่อนมีขนสีขาวปกคลุมอยู่หนาแน่น
ลำต้น : แตกกิ่งก้านยาวเรียว แตกลำได้ใหม่จากลำต้นที่ทอดไปตามพื้นดิน
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกันเป็นรูปวงรีแกมรูปไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบหรือบางครั้งเป็นหยักห่าง ๆ ใบเป็นสีเขียวเข้ม แผ่นใบเรียบหนาคล้ายหนัง หลังใบเกลี้ยง ส่วนท้องใบมีขนสีเงินหรือสีขาวนวล
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจุกแน่นตามซอกใบหรือที่ปลายยอด ดอกย่อยเป็นสีขาวนวล กลีบดอกเป็นเส้นเล็ก ๆ จำนวนมาก ดอกมีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกัน ด้านนอกมีขน
ผล : ผลเป็นผลแห้ง ไม่แตก ผลมีสัน 5 สัน
เมล็ด : เมล็ดล่อนเป็นสีดำรูปกระสวย
สรรพคุณของตานหม่อน
- สรรพคุณจากราก ช่วยคุมธาตุในร่างกาย แก้พิษตานซาง เป็นยาขับพยาธิไส้เดือน บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
- สรรพคุณจากต้น แก้ตานซาง เป็นยาขับพยาธิ
- สรรพคุณจากใบ
– เป็นยาห้ามเลือด ด้วยการนำใบสดมาขยี้ให้ช้ำหรือตำพอหยาบแล้วนำมาปิดแผลในขณะที่เลือดออก ทำให้เลือดหยุดไหลทันที - สรรพคุณจากราก ใบ ดอก แก้ตานซางในเด็ก ช่วยฆ่าพยาธิ
- สรรพคุณจากต้น ราก ใบ ดอก รักษาลำไส้
ประโยชน์ของตานหม่อน
เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนนำมาต้ม ลวกหรือนึ่งใช้รับประทานเป็นผักกับน้ำพริกหรือลาบได้
ตานหม่อน เป็นยาสมุนไพรไทยที่มักจะใช้ในการขับพยาธิและเป็นที่นิยมของหมอยาโบราณ สามารถป้องกันฝุ่น PM2.5 ซึ่งระบาดอย่างมากในยุคปัจจุบัน แถมยังเป็นไม้เลื้อยที่ช่วยยกระดับความสวยงามของบ้านได้ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ เป็นยาขับพยาธิ แก้พิษตานซาง รักษาลำไส้และเป็นยาห้ามเลือด เป็นต้นที่นิยมนำมาใช้ในยาสมุนไพรหลายตำรา
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “ตานหม่อน (Tan Mon)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 128.
หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ตานหม่อน”. หน้า 205.
ผักพื้นบ้านในประเทศไทย, กรมส่งเสริมการเกษตร. “ตานหม่อน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: 203.172.205.25/ftp/intranet/Research_AntioxidativeThaiVegetable/. [14 มี.ค. 2014].
