การตรวจปัสสาวะหาค่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N

Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N

Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N คือ เผาผลาญโปรตีนไนโตรเจน ซึ่งเป็นวัฏจักรของการสังเคราะห์ Urea ในตับ และค่าที่ใช้เพื่อวัดหาสารของเสียยูเรียที่ถูกขับทิ้งออกมากับน้ำปัสสาวะ ซึ่งสารตัวนี้มักจะมีอยู่ในน้ำปัสสาวะเสมอเนื่องจากเป็นสารที่ได้จากการย่อยสลายโปรตีน แต่ไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ จึงต้องถูกขับออกมาทิ้งไปกับปัสสาวะเสมอนั่นเอง นอกจากนี้ยูรีนก็สามารถตรวจพบในเลือดได้อีกด้วย แต่หากอยู่ใน ระดับที่ปกติก็ไม่ต้องกังวลใดๆ เพราะแสดงได้ว่าสุขภาพยังดีอยู่นั่นเอง

ชื่อเรียกยูรีนในเลือดและปัสสาวะ

ชื่อเรียกของสารของเสียยูรีนที่ตรวจพบในเลือดและในน้ำปัสสาวะ จะมีการเรียกที่ต่างกัน แต่ก็คล้ายคลึงกันอยู่บ้าง โดยยูรีนที่พบในเลือดจะเรียกย่อๆ ว่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ส่วนยูรีนที่พบในน้ำปัสสาวะก็จะเรียกว่า Urine Urea N ซึ่งค่าของยูรีนที่ตรวจพบได้ในปัสสาวะก็จะใช้เพื่อบ่งชี้สภาวะสุขภาพหรืออาการป่วยต่างๆ ได้

สามารถอธิบายอย่างสรุปได้ ดังนี้

1.ยูรีนเป็นสารของเสียที่ได้มาจากการย่อยสลายอาหารประเภทโปรตีน Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N คือโปรตีนที่ถูกย่อยจนถึงที่สุด จะแยกออกเป็นสารประกอบ 2 อย่าง คือกรดอะมิโนชนิดต่างๆ ที่จำเป็นต่อร่างกายและสารประกอบแอมโมเนียที่ไม่มีประโยชน์ ต้องกำจัดทิ้งออกไป โดย

• กรดอะมิโน  ( Amino acids ) เป็นสารอาหารชนิดหนึ่งที่มีความจำเป็นต่อร่างกายเป็นอย่างมาก โดยตับจะทำการรวบรวมกรดอะมิโนที่ได้จากการย่อยสลายโปรตีน ไปใช้ประโยชน์กับอวัยวะและเซลล์ต่างๆ ในร่างกาย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานให้สูงขึ้น และป้องกันการขาดกรดอะมิโนบางชนิดที่อาจส่งผลเสียต่อร่างกายอีกด้วย นอกจากนี้ก็จะช่วยในการซ่อมแซมเนื้อเยื่อส่วนที่มีการสึกหรอได้เหมือนกัน
• สารประกอบแอมโมเนีย ( Ammonia ) สารตัวนี้จะรวมตัวกันเองจนเกิดเป็นสารประกอบยูเรีย ซึ่งร่างกายไม่มีความต้องการแต่อย่างใด จึงถือเป็นสารของเสียจากการย่อยสลายโปรตีน ที่ต้องมีการกำจัดออกนอกร่างกายเป็นลำดับต่อไป

การกำจัดยูเรียจะเริ่มจากการที่ตับส่งยูเรียเข้าสู่กระแสเลือด เพื่อให้ไตทำการกรองและเอายูเรียไปปล่อยทิ้งกับน้ำปัสสาวะต่อไป ดังนั้นจึงทำให้ตรวจพบค่ายูเรียได้ทั้งในเลือดและน้ำปัสสาวะนั่นเอง โดยหากตรวจพบในเลือดจะเรียกว่า BUN และหากตรวจพบในปัสสาวะจะเรียกว่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N

2.ในกรณีที่มีการกินโปรตีนเข้าไปในปริมาณที่พอเหมาะ และไตก็ยังคงอยู่ในสภาพที่ปกติดีอยู่ ปริมาณของยูเรียที่เกิดขึ้น มักจะเท่ากับยูเรียที่ถูกปล่อยทิ้งเสมอ ซึ่งแม้จะมียูเรียที่ค้างอยู่ในเลือดเพื่อรอส่งไปยังไต ก็มักจะมีค่าที่คงที่ ซึ่งค่าปกติของ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N จะอยู่ที่ประมาณ 10-20 mg / dL

3.หากมีการตรวจเลือดพบค่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ที่สูงกว่าปกติ อาจแสดงได้ว่ามีความผิดปกติที่เกิดจาก 2 แหล่งกำเนิดด้วยกัน ซึ่งก็คือ

• ผิดปกติเพราะเหตุก่อนถึงไต ( Prerenal Azotemia ) ซึ่งก็คือก่อนที่ยูเรียจะถูกส่งไปยังไต ยกตัวอย่างเช่น ภาวะช็อก ขาดน้ำ ตกเลือดจากแผลภายในลำไส้ กินโปรตีนมากเกินไป หรือภาวะที่เลือดจากหัวใจถูกส่งไปเลี้ยงไตไม่เพียงพอ จึงทำให้เกิดความผิดปกติขึ้น โดยทั้งนี้ เมื่อค่า BUN ในเลือดสูง ค่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ก็จะต้องสูงเช่นกัน เพราะไตมีการกรองยูเรียจากเลือดและขับออกไปกับน้ำปัสสาวะในปริมาณมากนั่นเอง
• ผิดปกติเพราะเหตุที่นับจากไตเป็นต้นไป เช่นการเกิดโรคไตและความผิดปกติกับท่อภายในไต ทำให้ไตขับน้ำปัสสาวะออกนอกร่างกายในแต่ละวันได้น้อยมาก เป็นผลให้ยูเรียยังคงคั่งค้างอยู่ในเลือดในปริมาณสูงโดยไม่ถูกกรองออกไป จึงตรวจพบค่า BUN สูงเกินกว่าเกณฑ์ปกติ แต่ในขณะเดียวกันค่า Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ในน้ำปัสสาวะก็อาจต่ำกว่าปกติได้ นั่นก็เพราะไตไม่สามารถกรองยูเรียในเลือดออกทิ้งได้มากเท่าที่ควร

ค่าปกติของ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N

1.ค่าผิดปกติของ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ให้ยึดถือเอาตามค่าที่ได้ระบุไว้ในใบรายงานผลการตรวจปัสสาวะ (ถ้ามี)

2.ค่าปกติทั่วไปของ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N จะอยู่ที่

ค่าผิดปกติของ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N

1.ค่าผิดปกติ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ที่ไปในทางน้อย โดยอาจแสดงได้ว่า

• มีการกินอาหารประเภทโปรตีนน้อยเกินไป จึงทำให้พบยูเรียในปริมาณที่ต่ำมาก หรืออาจมีการกินอาหารไม่ถูกสัดส่วนเท่าที่ควร
• เป็นโรคหรือมีเหตุสำคัญบางอย่างที่ไต จึงทำให้ไตไม่สามารถขับยูเรียออกไปพร้อมกับปัสสาวะได้ตามปกติ เป็นผลให้ตรวจพบยูเรียในปัสสาวะต่ำมาก

2.ค่าผิดปกติ Blood Urea Nitrogen ( BUN ) หรือ Urine Urea N ที่ไปในทางมาก โดยอาจแสดงได้ว่า

• มีการกินอาหารที่มีโปรตีนในปริมาณมากเกินไป ทำให้มีการย่อยสลายได้ยูเรียออกมามากขึ้น
• เกิดความผิดปกติของกระบวนการย่อย โดยมีการย่อยสลายโปรตีนมากผิดปกติในร่างกายนั่นเอง

ร่วมตอบคำถามกับเรา

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง

ประสาร เปรมะสกุล, พลเอก. คู่มือแปลผลตรวจเลือด เล่มสอง. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ์, 2554. 416 หน้า. 1. เลือด – การตรวจ I.ชื่อเรื่อง. 616.07561 ISBN 978-974-9608-49-4.

William M Rand, Peter L Pellett, and Vernon R Young. Meta-analysis of nitrogen balance studies for estimating protein requirements in healthy adults. Am J Clin Nutr. 2003; 77(1): 109-127.

Frank N. Konstantinides.Nitrogen Balance Studies in Clinical Nutrition. Nutr Clin Pract. 1992; 7: 231-238.

Hoffer L John. Protein and energy provision in critical illness. Am J Clin Nutr. 2003; 78: 906-911.