มะม่วงหัวแมงวัน ใช้รักษาอาการจากแมลงสัตว์กัดต่อย

มะม่วงหัวแมงวัน

มะม่วงหัวแมงวัน มีชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Buchanania cochinchinensis (Lour.) M.R.Almeida (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Buchanania lanzan Spreng., Buchanania latifolia Roxb.)[1],[2] จัดอยู่ในวงศ์มะม่วง (ANACARDIACEAE)[1] ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า มะม่วงแมงวัน (ลำปาง), หัวแมงวัน (สุโขทัย), มะม่วงหัวแมงวัน (นครราชสีมา, ราชบุรี), ฮักหมู ฮักผู้ (ภาคเหนือ), รักหมู (ภาคใต้), มะม่วงนก เป็นต้น[1],[2]

ลักษณะของมะม่วงแมงวัน

• ต้น จัดเป็นไม้ยืนต้น ที่มีความสูง 8-20 เมตร ขนาดลำต้นวัดรอบได้ประมาณ 60-100 เซนติเมตร ลำต้นมีลักษณะเปลาตรง เรือนยอดเป็นพุ่มทึบ ตามก้านและกิ่งอ่อนมีขนยาวสีน้ำตาลแดงปกคลุม เปลือกต้นมีรอยแตกเป็นร่องหรือเป็นสะเก็ดยาว ๆ ไปตามลำต้น มีสีเทาแก่หรือสีดำ เปลือกภายในเป็นสีแดงเลือดหมู เมื่อถากเปลือกภายในนั้นจะมีน้ำยางที่มีสีน้ำตาลไหลซึมออกมา ถ้าถากทิ้งไว้ยางจะเป็นสีดำ ทำให้ผิวหนังพุพองได้ พบขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าชายหาด และป่าเต็งรัง ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 50-300 เมตร[1],[2]
• ใบ เป็นใบเดี่ยว ลักษณะใบเป็นรูปไข่กลับแกมรูปไข่กลับ รูปรียาว หรือรูปขอบขนาน ปลายใบมนเป็นสอบแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบเรียบ ใบกว้างประมาณ 5-7.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร เนื้อใบหนาและเหนียวคล้ายหนังสัตว์ หลังใบนั้นเรียบ ส่วนท้องใบมีขนตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ก้านใบนั้นยาว[1],[2]
• ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ก้านช่ออวลมีขนสีน้ำตาลแดงขึ้นปกคลุมหนาแน่น แยกแขนงสั้น ๆ เวลาดอกบานจะดูเหมือนเป็นก้อนทึบ ดอกมีขนาดเล็กสีขาว มีขนาดกว้างประมาณ 2-3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 3-5 มิลลิเมตร ทั้งกลีบดอกและกลีบเลี้ยงมีอย่างละ 5 กลีบเท่ากัน กลีบเลี้ยงเป็นสีน้ำตาล มีขนปกคลุมอยู่ที่ใต้กลีบ ด้านนอกของกลีบเลี้ยงและรังไข่มีขนขึ้นอย่างหนาแน่น กลีบดอกเป็นสีขาว กว้างประมาณ 3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไข่ superior ovary 1 ห้อง 1 ออวุล และก้านดอกมีขนสีน้ำตาลแดงขึ้นปกคลุม[1],[2]
• ผล ลักษณะเป็นรูปทรงค่อนข้างกลมหรือป้อม ผลตอนอ่อนจะเป็นสีเขียวปนม่วง หรือเขียวปนม่วงแดง เมื่อผลตอนแก่จะเปลี่ยนเป็นสีดำ ผลมีขนาดประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ผลผิวนั้นเรียบ มีเมล็ด 1 เมล็ด[1],[2]

หมายเหตุ : ต้นมะม่วงหัวแมงวันยังมีอีกสปีชีส์หนึ่งที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Buchanania lanzan Spreng. จะมีลักษณะของต้นและสรรพคุณทางยาที่คล้ายกัน สามารถที่จะนำมาใช้แทนกันได้

สรรพคุณของมะม่วงแมงวัน

1. ยางและราก เอามาบดเป็นยาแก้โรคท้องร่วง (ยางและราก)[1],[2],[3]
2. เมล็ดเอามาสกัดเอาน้ำมันไปทำพวกเคมีภัณฑ์ และทำเป็นยาแก้โรคผิวหนัง (เมล็ด)[1],[2],[3,[4]]
3. หลายส่วนของต้นชนิด Buchanania lanzan Spreng. นำมาใช้เป็นยารักษาไข้ กามโรค โรคผิวหนัง และรักษาอาการจากการโดนงูและแมลงป่องกัด อีกทั้งยังมีฤทธิ์ป้องกันแบคทีเรีย[3]
4. เปลือกต้น (Buchanania lanzan Spreng.) นำเอามาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้อาการอักเสบจากพืชที่เป็นพิษได้ (ข้อมูลจาก : หนังสือไม้ป่ายืนต้นของไทย 1, หน้า 402 (เอื้อมพร วีสมหมาย, ปณิธาน แก้วดวงเทียม))

ประโยชน์ของต้นหัวแมงวัน

1. ผลมีรสชาติหวานรับประทานได้ แต่ถ้ารับประทานในปริมาณที่มากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองในลำคอได้ เพราะมียางคล้ายในพวกมะม่วงทั่วไป[2],[3],[4]
2. ยางและรากทำสีย้อมผ้า และสีพิมพ์ผ้า[2],[3]
3. เนื้อไม้มีสีน้ำตาลปนเทา นำมาใช้ทำลังใส่สิ่งของ เฟอร์นิเจอร์ตกแต่งบ้าน หรือใช้ในงานก่อสร้าง เช่น ทำประตู หน้าต่าง เสา รั้ว เป็นต้น[2],[3],[4]
4. กิ่งก้านใช้ทำฟืน นำไปเผาทำถ่าน หรือทำกระสวย ใช้ในการทอผ้าก็ได้เช่นกัน[4]

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ). “มะ ม่วง หัว แมง วัน”. หน้า 123.
2. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “มะม่วงหัวแมงวัน”. อ้างอิงใน : หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 1. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [02 พ.ย. 2014].
3. ระบบจัดการฐานความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้. “มะม่วง หัวแมงวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : biodiversity.forest.go.th. [02 พ.ย. 2014].
4. ศูนย์ปฏิบัติการโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ, กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “มะม่วงหัวแมงวัน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.goldenjubilee-king50.com. [02 พ.ย. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://commons.wikimedia.org/
2.https://www.plantslive.in/product/