ปืนนกไส้ รากช่วยแก้หวัด ใบรักษาบาดแผล ทั้งต้นแก้ท้องร่วงและอาการจุกเสียด

ปืนนกไส้

ปืนนกไส้ (Spanish needle) เป็นชื่อที่ค่อนข้างแปลกประหลาดไม่เหมือนใคร อยู่ในวงศ์ทานตะวันที่มีดอกสีครีมและสีเหลืองตรงกลางอย่างสวยงาม สามารถนำมารับประทานในรูปแบบผักหรือนำมาเป็นส่วนประกอบในอาหารได้ นอกจากนั้นยังนำทั้งต้นมาปรุงเป็นยาสมุนไพรแก้อาการได้ มักจะไม่ค่อยมีชื่อเสียงในเรื่องใดแต่ปืนนกไส้ก็เป็นพืชชนิดหนึ่งที่มีประโยชน์เช่นกัน

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของปืนนกไส้

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bidens pilosa L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Spanish needle” “Beggar’s tick” “Beggar – ticks” “Black – jack” “Broom stick” “Broom stuff” “Cobbler’s pegs” “Devil’s needles” “Hairy beggar – ticks” “Hairy bidens” “Farmers friend”
ชื่อท้องถิ่น : จังหวัดสระบุรีเรียกว่า “กี่นกไส้ หญ้าก้นจ้ำขาว” ชาวปะหล่องเรียกว่า “ด่อกะหล่อง” ชาวลัวะเรียกว่า “บานดี่”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)
ชื่อพ้อง : Bidens pilosa var. minor (Blume) Sherff

ลักษณะของปืนนกไส้

ปืนนกไส้ เป็นพรรณไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง
ลำต้น : ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง สามารถแตกกิ่งก้านได้มาก กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยม
ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกออกเรียงสลับกัน มีใบย่อย 3 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบจักเป็นซี่ฟัน ใบกลางมีขนาดใหญ่กว่าใบข้าง บางครั้งใบอาจเชื่อมติดกันจนดูเหมือนเป็นใบเดียวกัน
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกช่อมีประมาณ 1 – 3 ดอก ดอกเป็นสีเหลืองหรือสีครีม กลีบดอกประกอบด้วยกลีบดอกวงนอกสีขาวครีม ดอกเป็นหมันและดอกวงในเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศสีเหลือง โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกออกเป็นแฉก 5 แฉก กลีบเลี้ยงเป็นสีเขียว มีริ้วประดับลักษณะเป็นรูปช้อน มีเกสรเพศผู้สีน้ำตาลปลายสีเหลืองโผล่พ้นระดับกลีบดอกวงนอก มีก้านดอกยาว
ผล : เป็นผลแห้งและไม่แตก ลักษณะของผลเป็นรูปขอบขนานและแบน เป็นสัน 3 – 4 สัน ผลอ่อนเป็นสีเขียว ผลแห้งเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลเข้ม ปลายแยกเป็นแฉกหนามสีเหลือง 2 อัน

สรรพคุณของปืนนกไส้

• สรรพคุณจากราก
  – แก้หวัด ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำแล้วดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากทั้งต้น
  – แก้ไอมีน้ำมูกข้น ด้วยการนำทั้งต้นมาผสมกับรากสาบเสือ รากมะเหลี่ยมหิน ก้นจ้ำทั้งต้นและผักปลาบใบแคบทั้งต้น จากนั้นนำมาต้มกับน้ำแล้วดื่มเป็นยา
  – แก้ท้องร่วงและจุกเสียด ด้วยการนำทั้งต้นมาต้มกับน้ำแล้วดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาห้ามเลือด รักษาบาดแผล รักษาแผลบวมและแผลเน่า แก้ปวดฟัน

ประโยชน์ของปืนนกไส้

เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนนำมาต้มทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริกหรือนำไปแกงได้

ปืนนกไส้ เป็นไม้ล้มลุกที่มีชื่อเรียกอย่างอื่นอยู่ในจังหวัดสระบุรี มีลักษณะเด่นอยู่ที่ดอกสีขาวครีมและมีเกสรตรงกลางเป็นสีเหลืองคล้ายกับดอกทานตะวัน เพียงแต่ว่าปืนนกไส้จะมีกลีบดอกเป็นสีขาวครีม สามารถนำยอดอ่อนของต้นมารับประทานเป็นผักได้ ปืนนกไส้มีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของทั้งต้นและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้หวัด แก้ไอมีน้ำมูกข้น รักษาบาดแผลและแก้ท้องร่วงหรืออาการจุกเสียดได้ เป็นต้นที่สามารถแก้อาการพื้นฐานที่คนทั่วไปมักจะเป็นกันมาก

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “ปืนนกไส้”. หน้า 135.
หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ปืนนกไส้”. หน้า 47.
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ปืนนกไส้”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [25 พ.ย. 2014].
สวนสวรส. “ปืนนกไส้” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.suansavarose.com. [25 พ.ย. 2014].