มังคุด ราชินีแห่งผลไม้ ประโยชน์และสรรพคุณที่คาดไม่ถึง

ประโยชน์ของมังคุด

มังคุดมังคุด ( Mangosteen ) คือ เป็นพันธุ์ผลไม้เขตร้อนไม่ผลัดใบชนิดหนึ่งของไทยมีประโยชน์และสรรพคุณได้รับขนานนามว่า “ ราชินีแห่งผลไม้ ” เพราะว่ามีกลีบเลี้ยงที่เหมือนมงกุฎ โดยมังคุดเป็นผลไม้เมืองร้อน ผลมังคุด มีลักษณะเป็นผลทรงกลมขนาดพอดีมือ เปลือกมังคุดหนาสีม่วงอมแดง เมื่อแก่จัดสีจะค่อนไปทางน้ำตาล ส่วนของเปลือกจะมีความชุ่มฉ่ำที่ด้านใน บิออกก็จะเป็นน้ำสีม่วงติดเนื้อของส่วนเปลือก แล้วพบเนื้อมังคุดสีขาวเรียงเป็นกลีบคล้ายส้มอยู่ด้านใน มังคุดจัดอยู่ในกลุ่มของไม้ยืนต้นที่มีความสูงมากกว่า 10 เมตร ลักษณะใบเป็นใบเดี่ยวรูปไข่ที่มีเนื้อใบค่อนข้างหนาและเหนียว ผิวใบเป็นมันเงา ดอกอาจออกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกคู่ก็ได้ ขึ้นตรงซอกใบที่อยู่ใกล้ๆ บริเวณปลายกิ่ง ซึ่งการทานเนื้อมังคุดก็ช่วยเรื่องการขับถ่าย และส่วนของเปลือกมังคุดก็ยังมีประโยชน์อีกด้วย

เปลือกมังคุดใช้ทำอะไรได้บ้าง

วงการเครื่องสำอางเริ่มนำเปลือกมังคุดมาทำเป็นส่วนผสมในสบู่มังคุดเพื่อชำระล้างผิวให้สะอาดหมดจด แล้วต่อยอดเปลือกมังคุดไปยังผลิตภัณฑ์ดูแลผิวในรูปแบบอื่นๆ เช่น ครีมเปลือกมังคุดบำรุงผิวพร้อมแก้ปัญหาบางประการของผิว ผลิตภัณฑ์เปลือกมังคุดสำหรับทำความสะอาดเครื่องสำอาง ผลิตภัณฑ์สำหรับเตรียมผิวก่อนการบำรุง เป็นต้น ต่อมาจึงเริ่มมีการศึกษาอย่างจริงจังเกี่ยวกับสรรพคุณของเปลือกมังคุด จนได้รู้ข้อเท็จจริงที่ว่าเปลือกมังคุดนั้นไม่ได้มีคุณค่าอยู่แค่เรื่องความสวยความงาม แต่มีคุณประโยชน์ต่อวงการแพทย์ด้วยเหมือนกัน 

เนื้อมังคุด สามารถมาทำอาหารคาวและหวาน เช่น แกง ยำ และอาหารหวาน เช่น มังคุดลอยแก้ว แยมมังคุด มังคุดกวน มังคุดแช่อิ่ม มีเส้นกากใยสูง ช่วยเรื่องการขับถ่ายและมีวิตามินเกลือแร่สูงมาก เช่น กรดอินทรีย์ น้ำตาล แคลเซียม ฟอสฟอรัส และเหล็ก ซึ่งมีประโยชน์ในการช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานให้กับร่างกาย มีส่วนช่วยในการชะลอวัยและการเกิดริ้วรอย ช่วยบำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่งสดใส นอกจากนี้ ยังช่วยป้องกันอาการไข้ (ไข้ระดับต่ำ) ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง ช่วยเพิ่มพลังงานแก่ร่างกาย เพิ่มความกระปรี้กระเปร่า ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดสิว ออกฤทธิ์ต้านสิวอักเสบได้ดี และมีส่วนช่วยป้องกันการเกิดโรคซึมเศร้า ลดความเครียดได้อีกด้วย

น้ำมังคุด ช่วยปรับระดับภูมิคุ้มกันให้สมดุล ด้วยการหลั่งสาร Interleukin Iและ Tumor Necrosis Factor ช่วยยับยั้งการหลั่งสารฮีสตามีน ลดอาการแพ้ภูมิตัวเอง ( ในโรค SLE ) และลดการอักเสบ ในผู้ป่วยเบาหวาน ตับเสื่อม ไตวาย ข้อเข่าเสื่อม ความดันโลหิตสูง โรคพาร์กินสัน ไทรอยด์เป็นพิษ ความผิดปกติของสมองอันเนื่องจากการอักเสบ

ลักษณะของเปลือกมังคุดที่มีสรรพคุณทางยา

ใช่ว่าเปลือกมังคุดทุกผลจะเอามาใช้สำหรับทำยาได้ดีเสมอไป ต้องเป็นเปลือกมังคุดจากผลที่สมบูรณ์และแก่จัดเท่านั้น ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่ดีอยู่ที่ประมาณ 1.5-2.5 นิ้ว ผิวภายนอกเรียบเกลี้ยง ไม่มีรอยของโรคและแมลง เปลือกมีความหนาแข็ง ไม่นิ่ม ไม่ช้ำ สีน้ำตาลเข้มอมม่วงสวยงาม แบบนี้ที่ใต้ผิวของเปลือกจะมีต่อมน้ำยางอยู่มาก ซึ่งเป็นส่วนออกฤทธิ์ที่สำคัญของเปลือกมังคุดนั่นเอง ยางที่ว่านี้หมายถึงน้ำยางที่มีสีเหลือง ไม่ใช่น้ำสีอมม่วงที่ได้เห็นตอนบิเปลือกมังคุดออก

สรรพคุณของมังคุดตามตำรับยาไทย

ความจริงเรารู้จักการนำเปลือกมังคุดมาใช้ทำสูตรยามาตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว แต่เพราะไม่ได้มีการสืบทอดอย่างเด่นชัดนัก เป็นเพียงการบอกเล่าปากต่อปากในช่วงระแวกไม่กี่ครัวเรือนเท่านั้น จึงไม่ค่อยมีคนรู้มากเท่าที่ควร ครั้นเมื่อวงการเครื่องสำอางหยิบเปลือกมังคุดมาใช้งาน ผู้คนจึงให้ความสนใจและกลับมาศึกษาคุณสมบัติของเปลือกมังคุดกัน อีกรอบ สูตรยาจากเปลือกมังคุดที่ถูกใช้กันอย่างแพร่หลายในสมัยก่อน อย่างแรกเลยจะเป็นการใช้เพื่อบรรเทาอาการท้องเสีย ท้องร่วงเรื้อรัง ไปจนถึงถ่ายเป็นมูกเลือด ด้วยสารออกฤทธิ์ที่มีรสฝาดในเปลือกมังคุดนั่นเอง ทำให้อาการ  เหล่านี้ลดน้อยลงได้ วิธีการใช้ก็ยิ่งง่าย คือนำเปลือกผลสดฝนกับน้ำแล้วทาน หรือจะเอาไปตากแห้งก่อนนำมาต้มน้ำดื่มก็ได้เหมือนกัน ต่อมาก็คือการใช้เพื่อสมานแผล ทั้งแผลเปื่อย แผลพุพอง ใช้ได้ทั้งหมด ว่ากันว่าช่วยเร่งให้แผลหายได้รวดเร็วกว่าปกติ วิธีการคือใช้เปลือกมังคุดฝนกับน้ำปูนใส แล้วเอาน้ำมาทาบางๆ บริเวณแผล แต่ต้องระมัดระวังเรื่องของความสะอาดด้วย ไม่ก็จะกลายเป็นว่าทำให้แผลติดเชื้อไปแทน อีกอย่างหนึ่งคือการใช้เปลือกมังคุดเพื่อรักษาโรคผิวหนังที่ไม่รุนแรงนัก เช่น ผื่นแพ้ กลากเกลื้อน เป็นต้น โดยใช้เปลือกมังคุดต้มกับน้ำ แล้วใช้น้ำนั้นอาบชำระร่างกายเป็นประจำ อาจเร่งให้เห็นผลมากขึ้นอีกด้วยการเอาน้ำต้มนั้นมาทาผิวบริเวณที่มีปัญหาด้วยก็ได้

เปลือกมังคุดมีสารแซนโทน ซึ่งเป็นสารธรรมชาติที่มีลักษณะคล้ายกับวิตามิน อยู่ในกลุ่มของฟลาโวนอยด์ โดดเด่นในด้านการต่อต้านอนุมูลอิสระและมีส่วนช่วยปรับสมดุลการทำงานของเซลล์

สารออกฤทธิ์สำคัญในเปลือกมังคุด

แม้ว่าแต่เดิมเราจะรู้วิธีการใช้ประโยชน์จากเปลืองมังคุดกันพอสมควรแล้ว แต่ด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ทำให้เรารู้ว่าองค์ประกอบสำคัญในเปลือกมังคุดคืออะไร ก็ช่วยให้เราสามารถนำวัตถุดิบตัวนี้ไปใช้งานได้อย่างตรงจุดและแพร่หลายมากขึ้นอีก สารตัวสำคัญที่ว่านี้ก็คือ แทนนิน ( tannin ) และแซนโทน ( xanthone ) 

เปลือกมังคุดมีสารแทนนิน เป็นสารที่มีรสฝาด สามารถจับตัวกับโปรตีนได้ดี ละลายน้ำได้ดีเช่นเดียวกัน หากเป็นในวงการอุตสาหกรรม สารแทนนินจะใช้เพื่อการฟอกหนังสัตว์ โดยทำให้โปรตีนตกตะกอน หนังสัตว์จึงอ่อนนุ่มขึ้น แต่ในวงการแพทย์สารแทนนินเป็นส่วนผสมของยาที่ใช้ทั้งภายนอกและภายใน ตัวอย่างคือ ยาที่ช่วยควบคุมสมดุลการหลั่งฮอร์โมนสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน ยาถ่ายพยาธิ ยาแก้ท้องเสีย เป็นต้น

เปลือกมังคุดมีสารแซนโทน เป็นสารธรรมชาติที่มีลักษณะคล้ายกับวิตามิน อยู่ในกลุ่มของฟลาโวนอยด์ โดดเด่นในด้านการต่อต้านอนุมูลอิสระและมีส่วนช่วยปรับสมดุลการทำงานของเซลล์ แซนโทนมีอนุพันธ์มากถึง 200 ชนิด และแต่ละชนิดก็ยังมีคุณสมบัติปลีกย่อยที่แตกต่างกันอีก อีกทั้งยังเป็นสารที่ดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้อย่างยอดเยี่ยม จึงมีประสิทธิภาพในการทำงานสูงมาก

สรรพคุณทางยาจากเปลือกมังคุด

สารต้านอนุมูลอิสระ : ในเมื่อเปลือกมังคุดมีสารแซนโทนซึ่งขึ้นชื่อเรื่องต่อต้านอนุมูลอิสระ คุณสมบัติอย่างแรกที่เด่นชัดและไม่พูดถึงไม่ได้เลยจึงเป็นประเด็นของการต้านอนุมูลอิสระนี่เอง โดยสารออกฤทธิ์จะทำหน้าที่สลายอนุมูลอิสระที่ถูกผลิตขึ้นตามธรรมชาติ ตลอดจนยับยั้งการเกิดใหม่ที่มีต้นเหตุมาจากปฏิกิริยาในร่างกาย พร้อมกันนี้ก็ยังสามารถลดการเกิดออกซิเดชันของ คลอเรสเตอรอลที่ไม่ดี ( LDL ) ซึ่งเป็นความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจได้ด้วย

ช่วยลดภาวะอุดตันของหลอดเลือด : เปลือกมังคุดมีสารออกฤทธิ์สำคัญในมังคุดจะช่วยเสริมสร้างให้หลอดเลือดมีความแข็งแรง ยืดหยุ่นและไม่เปราะแตกได้ง่าย พร้อมกับช่วยยับยั้งการก่อตัวของเหล่าจุลินทรีย์ที่เป็นพิษ ซึ่งเกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ไม่ถูกต้องนัก จุลินทรีย์กลุ่มนี้หากมีปริมาณมากขึ้นก็จะทับถมและอุดตันในเส้นเลือด ส่งผลให้การลำเลียงเลือดทำได้ไม่สะดวก 

ฟื้นฟูสภาพของกระเพาะอาหาร : ประเด็นของกระเพาะอาหารไม่ได้มีแค่เรื่องแผลในกระเพาะ หรือท้องอืดท้องเฟ้อจากพฤติกรรมการกินเท่านั้น ยังมีปัจจัยในเรื่องของอายุที่เพิ่มมากขึ้นเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย เป็นธรรมดาที่เมื่อเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ เซลล์และอวัยวะต่างๆ ของร่างกายก็ย่อมเกิดความเสื่อมสภาพ ในกระเพาะอาหารก็เช่นกัน จากที่เคยย่อยง่ายก็ไม่เหมือนเดิม ศักยภาพการดูดซึมสารอาหารก็ลดน้อยลงด้วย อาการท้องเสีย ท้องอืดจึงตามมา เปลือกมังคุดจะช่วยปรับสมดุลและฟื้นฟูความเสียหายเหล่านี้

รักษาแผลเปื่อยในปาก : ไม่ว่าบาดแผลจะเกิดจากอะไรและเกิดขึ้นที่บริเวณไหน หากใส่ยาเพื่อสมานแผลได้ก็ควรใส่ ในช่องปากก็ไม่ได้เป็นกรณียกเว้น เรามักจะใช้ยาแบบที่เป็นน้ำหรือครีมป้ายที่แผลก่อนนอน เพื่อให้ยาติดอยู่บริเวณแผลได้นานและออกฤทธิ์ได้เต็มที่ ซึ่งกว่าแผลจะหายก็ใช้เวลามากน้อยต่างกันไปตามความรุนแรงของบาดแผล แต่จะมีสักกี่คนที่รู้ว่าสมุนไพรบ้านเรามีคุณสมบัติน่าสนใจกว่ายาแผนปัจจุบันหลายเท่า เพราะเปลือกมังคุดช่วยสมานแผลภายในช่องปาก ให้รู้สึกดีขึ้นได้ภายใน 24 ชั่วโมง และช่วยฆ่าเชื้อไปด้วยในตัว ผลพลอยได้จากการใช้เปลือกมังคุดรักษาแผลก็คือ ช่วยบำรุงให้เงือกและช่องปากมีสุขภาพแข็งแรง

ช่วยในระบบขับถ่าย : นอกจากสารออกฤทธิ์ต่างๆ แล้ว คุณสมบัติอีกอย่างหนึ่งของเปลือกมังคุดก็คือมีปริมาณของไฟเบอร์สูงมาก จึงมีผลต่อระบบทางเดินของลำไส้และระบบขับถ่ายอย่างไม่ต้องสงสัย เพราะเมื่อทานเข้าไปไฟเบอร์ก็จะทำหน้าที่กวาดล้างสิ่งตกค้างในลำไส้และทางเดินอาหาร ตลอดจนกระตุ้นให้เกิดการขับถ่ายในเวลาต่อมา ป้องกันปัญหาท้องผูก และลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งลำไส้ในระยะยาว

ช่วยให้ร่างกายกระปรี้กระเปร่า : สารสกัดจากเปลือกมังคุดมีความสามารถในการกระตุ้นอารมณ์และความรู้สึก ทำให้ร่างกายรู้สึกสดชื่น กระฉับกระเฉง จิตใจก็ไม่หม่นหมองหรือซึมเศร้า หากได้ทานสารสกัดจากเปลือกมังคุดเป็นประจำก็จะช่วยให้เกิดสุขภาพจิตที่ดี และส่งผลให้กลายเป็นคนนอนหลับได้ง่าย

ช่วยบรรเทาอาการแพ้ : ในเปลือกมังคุดมีสารที่ช่วยยับยั้งการสังเคราะห์สารกลุ่มพลอสตาแกลนดินอีทูอยู่ด้วย ซึ่งเป็นสารที่เร่งให้เกิดกระบวนการอักเสบอันเข้าข่ายของอาการแพ้ และสารสกัดจากเปลือกมังคุดตัวเดียวกันนี้ก็ยังช่วยปรับเรื่องสมดุลการทำงานของอินซูลินอีกด้วย

ยับยั้งการเกิดโรคมะเร็ง : นี่ถือเป็นงานวิจัยชิ้นโบว์แดงเลยก็ว่าได้ เพราะนักวิจัยไทยทำการศึกษาเกี่ยวกับสารเคมีสำคัญในเปลือกมังคุด แล้วก็พบว่ามีสารที่ชื่อ GM-1 ทำหน้าที่ฆ่าเชื้อแบคทีเรียซึ่งดื้อต่อยาปฏิชีวนะ ช่วยลดอาการอักเสบได้ดี และมีรายงานจากการวิจัยว่า สารในเปลือกมังคุด สามารถทำลายเซลล์มะเร็งได้ เพราะนอกจากจะฆ่าเชื้อและลดการอักเสบแล้ว ก็ยังช่วยปรับสมดุลของระบบภูมิคุ้มกัน ซึ่งเป็นตัวหลักในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งนั่นเอง

ยับยั้งเชื้อ HIV บางตัว : สารสกัดเมทานอลจากเปลือกผลมังคุดช่วยยับยั้งเอนไซม์โพรทีเอส ( HIV-1 pro-tease ) ซึ่งเป็นเชื้อที่จำเป็นต่อวงจรชีวิตของเชื้อ HIV และสารสกัดน้ำและสารสกัดเมทานอลจากเปลือกผลมังคุด ยังสามารถยับยั้งเอนไซม์รีเวอร์สทรานสคริปเทส ( reverse transcriptase ) ในเชื้อ HIV ได้อีกด้วย

ประโยชน์ของมังคุดกับความงาม

1. ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ : ศัตรูตัวร้ายของผิวสุขภาพดีก็คืออนุมูลอิสระนี่เอง ยิ่งมีมากเท่าไรความสวยงามก็จะลดลงมากขึ้นเท่านั้น เพราะเมื่ออนุมูลอิสระมา สิวฝ้า กระ ริ้วรอยตื้นลึกก็ตามมา สารสกัดจากเปลืองมังคุดที่เน้นช่วยเรื่องต่อต้านอนุมูลอิสระโดยตรง ก็จะมีทั้งแบบอาหารเสริมที่ต้องทานเข้าไป และแบบที่อยู่ในรูปของเครื่องสำอางและครีมบำรุงผิวภายนอก สะดวกแบบไหนก็เลือกใช้ได้เลย

2. แก้ปัญหาผิวแห้งกร้าน ขาดความชุ่มชื้น : การบำรุงผิวด้วยมังคุดจะช่วยฟื้นฟูสภาพผิวให้มีความเนียนนุ่มขึ้น เนื่องจากมังคุดมีคุณสมบัติในการคงความชุ่มชื้นให้กับผิว ดังนั้นคนที่มีปัญหาผิวแห้ง มังคุดก็เป็นตัวช่วยที่ดีไม่น้อยเหมือนกัน

3. ช่วยต้านเชื้อแบคทีเรีย : คุณสมบัติข้อนี้มีผลต่อสิวบนใบหน้า เพราะเชื้อแบคทีเรียเป็นต้นตอของการเกิดสิวอับเสบ หากผิวหน้ามีเชื้อแบคทีเรียเลวอยู่เป็นจำนวนมากก็จะมีโอกาสเกิดสิวได้บ่อย ดังนั้นการกำจัดเชื้อแบคทีเรียที่ไม่จำเป็นออกไปจึงเป็นอีกรูปแบบหนึ่งของการรักษาสิวบนใบหน้าที่ให้ผลลัพธ์ที่ดีในระยะยาว

4. เพิ่มความเต่งตึงให้ผิวพรรณ : เปลือกมังคุดมีส่วนช่วยในการกระชับรูขุมขนและสมานผิวที่มีปัญหาทั้งหมด ผิวพรรณจึงดูเปล่งปลั่งเต่งตึงขึ้นมาได้

5. ช่วยชะลอความชรา : สารออกฤทธิ์ที่ทำหน้าที่ต่อต้านสารอนุมูลอิสระของเปลือกมังคุด จะช่วยให้เซลล์แข็งแรง เปล่งปลั่ง ไม่ถูกทำลายโดยง่าย และสะท้อนผลลัพธ์ให้เห็นกันชัดๆ ที่ผิวพรรณภายนอกที่ดูสดใส อ่อนกว่าวัย

6. ลดปริมาณเม็ดสีที่ผิวหนัง : แม้ว่าคุณสมบัติข้อนี้จะไม่ได้โดดเด่นเทียบเท่าสมุนไพรตัวอื่น อย่างเช่น โรสแมรี่ แต่ก็ต้องยอมรับว่าเปลือกมังคุดมีส่วนช่วยในเรื่องนี้ด้วยเหมือนกัน โดยตรงเข้าจัดการกับส่วนที่ดูแลอัตราการผลิตเม็ดสีของผิวหนัง จุดด่างดำต่างๆ จึงลบเลือนไป ผิวดูขาวใสนวลเนียน

บทความที่เกี่ยวข้อง

เอกสารอ้างอิง

มังคุด มากด้วยคุณค่าทางยาและบำรุงความงาม (ออนไลน์).สืบค้นจาก : http://women.haijai.com [20 มีนาคม 2561].

เปลือกมังคุด สรรพคุณยอดเยี่ยม มีประโยชน์เกินคาด (ออนไลน์).สืบค้นจาก : http://www.lookmhee.com [20 มีนาคม 2561].

เปลือกมังคุดช่วยรักษาสิวและลบจุดด่างดำ (ออนไลน์).สืบค้นจาก : http://www.fat108.com [20 มีนาคม 2561].