ผักตบชวา
ผักตบชวา เป็นพรรณไม้น้ำที่คนไทยรู้จักกันอย่างแพร่หลาย มักจะพบได้ทั่วไปในแม่น้ำเจ้าพระยา คาดว่าคงไม่มีใครที่ไม่รู้จักเจ้าต้นไม้น้ำชนิดนี้ ทว่าแต่เดิมนั้นผักชนิดนี้ไม่ได้กำเนิดขึ้นที่ไทย มีการนำเข้ามาปลูกครั้งแรกไว้ที่วังสระปทุมในกรุงเทพมหานครเมื่อปี พ.ศ.2444 หลังจากนั้นก็เกิดการแพร่หลายกระจายไปทั่ว แต่พืชไม้น้ำชนิดนี้ก็มีประโยชน์และคุณค่าทางโภชนาการที่น่าสนใจอยู่เหมือนกัน
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของผักตบชวา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Eichhornia crassipes (Mart.) Solms
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Water Hyacinth” “Floating water hyacinth” “Java Weed”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ผักตบป่อง สวะ” ภาคตะวันตกเฉียงเหนือเรียกว่า “ผักตบ” จังหวัดเชียงรายเรียกว่า “บัวลอย” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “ผักปง” จังหวัดอ่างทองเรียกว่า “ผักปอด” จังหวัดสุพรรณบุรีเรียกว่า “ผักป่อง”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ผักตบ (PONTEDERIACEAE)
ชื่อพ้อง : Eichhornia speciosa Kunth
ลักษณะของผักตบชวา
ผักตบชวา เป็นพรรณไม้น้ำที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ สามารถขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว พบได้ทั่วไปตามริมน้ำ
ลำต้น : ลำต้นสั้นอวบน้ำ แตกใบเป็นกอลอยไปตามน้ำ มีไหล ผิวลำต้นเรียบเป็นสีเขียวอ่อนและเข้ม จะมีขนาดสั้นหรือยาวจะขึ้นอยู่กับความอุดมสมบูรณ์ของแม่น้ำ ภายในมีลักษณะเป็นรูพรุน จึงช่วยพยุงลำต้นให้ลอยน้ำได้
ราก : รากจะแตกออกจากลำต้น บริเวณข้อ รากมักจะมีสีม่วงดำ
ใบ : เป็นใบเดี่ยว แตกจากลำต้นเป็นกอ โคนก้านใบแผ่เป็นกาบหุ้ม ใบจะป่องออก เพื่อช่วยให้ลอยตัวอยู่ในน้ำได้ ใบเป็นรูปไข่หรือเกือบกลม ก้านใบอวบน้ำตรงกลาง ภายในเป็นช่องอากาศคล้ายกับฟองน้ำ ใบมีขนาดกว้างใหญ่ รูปร่างค่อนข้างกลม ปลายใบมน โคนใบเว้าเข้าหาก้านใบ มีหูใบ ขนาดของใบและความยาวของก้านจะขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม แผ่นใบเป็นสีเขียวสด ใบสดจะประกอบไปด้วยสารแคโรทีนในปริมาณที่ค่อนข้างสูง
ดอก : ออกดอกเป็นช่ออยู่กลางกอ ช่อหนึ่งมีดอกขนาดเล็กประมาณ 3 – 25 ดอก ดอกย่อยเป็นสีชมพูอมฟ้าหรือสีม่วง กลีบดอก 6 กลีบ ลักษณะบาง จะเริ่มบานตั้งแต่แสงอาทิตย์เริ่มส่อง และจะบานเต็มที่เมื่อแสงแดดส่องแรง โดยดอกจะบานแค่เพียง 1 วัน มักจะออกดอกช่วงปลายฤดูหนาวถึงต้นฤดูร้อน ช่อดอกมีลักษณะคล้ายกับดอกไฮยาซินธ์ จึงมีชื่อสามัญว่า Water Hyacinth
ผล : ผลเป็นแบบแคปซูล แห้งและแตกได้ เป็นรูปทรงกระบอก แบ่งเป็น 3 พู เมื่อแก่จะแตกกลางพู
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปกลมขนาดเล็ก
สรรพคุณของผักตบชวา
สรรพคุณจากผักตบชวา เป็นยาแก้พิษในร่างกาย ช่วยขับลม ตำพอกแก้แผลอักเสบ ช่วยระบายความร้อนในร่างกาย
ประโยชน์ของผักตบชวา
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อน ใบอ่อน และดอกอ่อนนำมาลวกจิ้มกับน้ำพริกทาน หรือนำมาทำแกงส้ม
2. ใช้ในการเกษตร นำมาเลี้ยงสุกร เลี้ยงไก่ แต่ควรเลือกผักตบชวาจากแหล่งน้ำที่ปลอดสารพิษจำพวกยาฆ่าแมลงหรือโลหะหนักเท่านั้น ทำปุ๋ยหมักสำหรับการปลูกพืชผักต่าง ๆ นำมาใช้คลุมต้นไม้ที่ปลูกเอาไว้ให้เกิดความชุ่มชื้นได้ นำมาตากแห้งใช้เพาะเห็ดฟางเพื่อสร้างรายได้ ช่วยบำบัดน้ำเสียได้โดยตรง ช่วยทำให้น้ำสะอาดขึ้น ช่วยสะสมพลังงานจากดวงอาทิตย์ ทำให้อากาศบริสุทธิ์และเย็นสบาย ช่วยลดปัญหาที่เกิดจากวัชพืชใต้น้ำ เป็นที่อยู่อาศัยของปลาและสัตว์น้ำ
3. ใช้ทำเชื้อเพลิง นำผักตบชวาแห้งทั้งต้นมาทำเป็นแอลกอฮอล์ และ gas แต่ผลไม่ค่อยน่าพอใจมากนัก ทำเป็นเชื้อเพลิงแท่งโดยการนำมาผสมกับแกลบอัดเป็นแท่งเชื้อเพลิง
4. เป็นผลิตภัณฑ์ แปรรูปทำเป็นผลิตภัณฑ์จักสานหรือสินค้าอื่น ๆ เช่น กล่อง กล่องใส่กระดาษทิชชู ตะกร้า กระเป๋า เก้าอี้ เปลญวน รองเท้าแตะ ถาดรองผลไม้ ถาดรองแก้วน้ำ แจกันสาน เสื่อ กระดาษ เป็นต้น
คุณค่าทางโภชนาการของส่วนที่รับประทานได้ของผักตบชวา
คุณค่าทางโภชนาการของส่วนที่รับประทานได้ต่อ 100 กรัม ให้พลังงาน 30 แคลอรี
สารอาหาร | ปริมาณสารอาหารที่ได้รับ |
น้ำ | 89.8% |
โปรตีน | 0.5 กรัม |
ไขมัน | 0.1 กรัม |
คาร์โบไฮเดรต | 7.5 กรัม |
ใยอาหาร | 2.4 กรัม |
ผักตบชวา ต้นมีรสจืด เป็นพืชน้ำที่กระจายได้อย่างรวดเร็ว มักจะพบในแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นพืชที่มีประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อม และยังมีคุณค่าทางโภชนาการ สามารถนำมาใช้ประกอบอาหารได้ ผักตบชวามีสรรพคุณทางยา คือ ช่วยแก้พิษ ช่วยขับลม แก้แผลอักเสบ และช่วยระบายความร้อนในร่างกายได้ เป็นพืชที่พบเห็นบ่อยในประเทศไทย แต่ทว่าน้ำในประเทศเรานั้นมักจะมีสารพิษปนเปื้อน จึงไม่น่าเป็นผลดีมากนัก หากจะลงไปเก็บแล้วนำมารับประทาน
สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth
เอกสารอ้างอิง
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ผักตบชวา”. หน้า 490-491.
“ผักตบชวา Water hyacinth”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : webserv.kmitl.ac.th/notyBurin/arjarnsodpdf/P_central/PDF_01central/. [31 ส.ค. 2014].
ผักพื้นบ้านในประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร. “ผักตบชวา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : ftp://smc.ssk.ac.th/intranet/Research_AntioxidativeThaiVegetable/. [31 ส.ค. 2014].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “ผักตบชวา”. อ้างอิงใน : หนังสือพรรณไม้น้ำบึงบอระเพ็ด, หนังสือสยามไภษัชยพฤกษ์ ภูมิปัญญาของชาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [31 ส.ค. 2014].
ฝ่ายจัดสรรน้ำและปรับปรุงระบบชลประทาน. “ชีววิทยาของผักตบชวา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : irrigation.rid.go.th/rid15/ppn/om/om.htm. [31 ส.ค. 2014].
“การจัดการผักตบชวา”. (นางศุภฤกษ์ ดวงขวัญ นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ).
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/