สะระแหน่
สะระแหน่ (Marsh mint) เป็น พืชสมุนไพรที่มักจะพบในการรับประทานสดร่วมกับอาหารชนิดอื่นหรือนำมาสกัดเป็นชา สะระแหน่มีรูปร่างคล้ายกะเพราและมีกลิ่นหอมคล้ายใบมะนาว คนทั่วไปอาจจะไม่คุ้นเคยแต่ก็ไม่ใช่ชื่อที่แปลกนักสำหรับคนรักผักเพราะสะระแหน่มักจะนิยมรับประทานกันในอาหารเวียดนาม ทั้งนี้ขึ้นชื่อว่าเป็นพืชที่มีใบสีเขียวย่อมมีสรรพคุณเป็นยาและช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับร่างกายแน่นอน
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของสะระแหน่
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Melissa officinalis
ชื่อสามัญ : สะระแหน่มีชื่อสามัญ 2 ชื่อ คือ “Kitchen Mint” และอีกชื่อเรียกว่า “Marsh Mint”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “สะระแหน่สวน” ภาคเหนือเรียกว่า “หอมด่วนหรือหอมเดือน” ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกว่า “ขะแยะ” ภาคใต้เรียกว่า “มักเงาะหรือสะแน่”
ชื่อวงศ์ : วงศ์กะเพรา (LAMIACEAE – LABIATAE)
ชื่อพ้อง : Mentha × cordifolia Opiz ex Fresen.
ลักษณะของสะระแหน่
สะระแหน่ เป็นพืชล้มลุกเลี้อยตามพื้นดินที่มีแหล่งกำเนิดในแถบทวีปยุโรปตอนใต้และในแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน มีกลิ่นหอมและรสชาติคล้ายมะนาว
ราก : เป็นรากฝอยขนาดเล็กและสั้น
ลำต้น : มีลักษณะเป็นเหลี่ยมสีแดงเข้มไปจนถึงปลายยอด สามารถแตกเหง้าเป็นต้นใหม่และแตกกิ่งแขนงจำนวนมาก
ใบ : เป็นใบเดี่ยว ใบมีลักษณะกลมขนาดหัวแม่มือ ใบค่อนข้างหนา ริมใบหยักโดยรอบ ภายในใบเป็นคลื่นยับย่น ปลายใบมนหรือแหลม
ดอก : ดอกมักจะออกเป็นช่อ มีสีชมพูอมม่วง
ผล : ผลมีลักษณะเป็นรูปกระสวยสีดำขนาดเล็ก
การนำไปใช้ประโยชน์ของสะระแหน่
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร เป็นส่วนผสมในการทำไอศกรีมและชาสมุนไพร เป็นส่วนผสมในอาหารหรือรับประทานสด ๆ ควบคู่ไปกับลาบน้ำตก เพิ่มกลิ่นหอมให้อาหาร ใช้ในการแต่งกลิ่นเครื่องดื่มต่าง ๆ เป็นเครื่องเคียงในอาหารจำพวกผลไม้สดและขนมหวาน สกัดเอาสารเพื่อใช้ในการทำเป็นลูกอม หมากฝรั่งรสมิ้นต์หรือชาสะระแหน่ได้
2. เป็นส่วนประกอบในอุตสาหกรรมยา ทำเป็นยาปฏิชีวนะได้
3. สกัดน้ำมันหอมระเหย ทำเป็นน้ำมันหอมระเหยเพื่อใช้ทำการบำบัดโดยใช้กลิ่น
สรรพคุณของสะระแหน่
- สรรพคุณด้านเสริมภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย ช่วยกำจัดอนุมูลอิสระออกจากร่างกาย รักษาอาการอ่อนเพลียของร่างกาย ยับยั้งเชื้อโรคและการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย
- สรรพคุณด้านความงาม ช่วยให้ผิวชุ่มชื้นด้วยการนำใบสะระแหน่มาบดแล้วนำมาทาผิว
- สรรพคุณช่วยบรรเทาอาการ บรรเทาและดับร้อน ขับเหงื่อในร่างกาย บรรเทาอาการเครียด บรรเทาอาการหวัด น้ำมูกไหลและอาการไอ แก้อาการหน้ามืดตาลาย
1. บรรเทาอาการปวดศีรษะ ไมเกรน ช่วยให้สมองปลอดโปร่งและโล่งคอ ด้วยการดื่มน้ำใบสะระแหน่ 5 กรัมกับน้ำ 1 ถ้วย ผสมเกลือเล็กน้อย วันละ 2 ครั้ง
2. แก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย แก้อาการปวดบวม ผดผื่นคัน ด้วยการนำใบมาตำให้ละเอียดแล้วนำมาพอกบริเวณดังกล่าว - สรรพคุณด้านประสาทสัมผัสทั้ง 5 บำรุงและรักษาสายตา ระงับกลิ่นปาก
1. ลดรอยคล้ำใต้ตา ด้วยการนำใบสะระแหน่มาบดให้ละเอียดโดยเติมน้ำระหว่างบดด้วยเล็กน้อย จากนั้นใส่น้ำผึ้งแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน นำมาทาใต้ตาทิ้งไว้ประมาณ 15 นาทีแล้วล้างออก
2. บรรเทาอาการปวดฟัน เจ็บปาก เจ็บลิ้น ปวดคอและรักษาแผลในปาก ด้วยการดื่มน้ำต้มใบสะระแหน่
3. บรรเทาอาการปวดหู ด้วยการใช้น้ำคั้นจากใบสะระแหน่มาหยอดที่รูหู - สรรพคุณด้านป้องกันโรค รักษาโรคหอบหืดและโรคหลอดลมอักเสบ รักษาโรคเกี่ยวกับต่อมไทรอยด์
- สรรพคุณด้านเลือดในร่างกาย ห้ามเลือดกำเดาไหล ด้วยการใช้สำลีชุบน้ำที่คั้นจากใบสะระแหน่หยอดที่รูจมูก
- สรรพคุณด้านระบบย่อยอาหารและระบบขับถ่าย ช่วยขับลมในลำไส้และช่วยในการย่อยอาหาร รักษาอาการท้องร่วง ปวดท้องและอาการบิด แก้อาการท้องอืดและท้องเฟ้อ ลดอาการหดเกร็งของลำไส้ รักษาอาการอุจจาระเป็นเลือด
1.แก้อาการจุกเสียดในท้องเด็ก ด้วยการใช้ใบสะระแหน่ตำให้ละเอียดผสมกับยาหอมแล้วนำมากวาดคอเด็ก
สรรพคุณด้านอื่น ๆ ช่วยผ่อนคลายความกดดันของกล้ามเนื้อซึ่งมาจากความเหนื่อยล้า ช่วยในการไล่ยุงและแมลงต่าง ๆ ด้วยการนำใบมาบดแล้วนำมาทาที่ผิว ช่วยให้หัวใจแข็งแรง
คุณค่าทางโภชนาการ
คุณค่าทางโภชนาการของสะระแหน่ 100 กรัม ให้พลังงาน 47 กิโลแคลอรี และมีวิตามินที่จำเป็นต่อร่างกายต่าง ๆ อย่างเช่น เบต้าแคโรทีน วิตามินบี1 วิตามินบี2 วิตามินบี3 และวิตามินซี มีแร่ธาตุต่าง ๆ หลายชนิด อย่างเช่น ธาตุแคลเซียม ธาตุฟอสฟอรัสและธาตุเหล็ก
สะระแหน่ เป็นพืชที่คนเวียดนามมักจะรับประทานสดแต่คนไทยนิยมนำมาปรุงรสอาหารมากกว่า เพราะสะระแหน่มีรสจัดและช่วยลดกลิ่นคาวของอาหารได้ ทั้งนี้ใบสะระแหน่ที่นำมาปรุงนั้นควรเลือกใช้ใบสดและยอดอ่อนเพื่อให้ได้สรรพคุณที่ดีกว่าใบแห้ง สรรพคุณที่โดดเด่นของสะระแหน่เลยก็คือ เป็นยาดับร้อนที่ช่วยถอนพิษไข้ ขับลมและขับเหงื่อ ระงับกลิ่นปาก และใช้เป็นน้ำมันหอมระเหย
บทความที่เกี่ยวข้อง
แหล่งอ้างอิง
ฃวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
