สมุนไพรหญ้าแส้ม้า สรรพคุณแก้อาการฟกช้ำดำเขียว

หญ้าแส้ม้า

หญ้าแส้ม้า Vervain, Juno’s tears, European verbena, Herb of the cross เป็นดอกไม้ป่าพื้นเมืองพบได้ทั่วไปในทุ่งหญ้าชื้น ป่าทึบ ทุ่งหญ้าริมทาง ริมหนองน้ำ และตามคูน้ำ ดอกม่วงมีลำต้นตั้งตรง ใบเรียวยาวขอบใบหยักเป็นฟันปลาออกสลับซ้ายขวาของลำต้น การใช้ประโยชน์จากสมุนไพรชนิดนี้ใช้เพื่อรักษาอาการพักฟื้น ผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า ปวดศีรษะ ดีซ่าน ตะคริว ไอ ไข้ นอกจากนั้นยังใช้รักษาบาดแผลพุพอง และรักษาสิวได้ ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Verbena officinalis L. จัดอยู่ในวงศ์ผกากรอง (VERBENACEAE)[1],[2] ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ คือ นังด้งล้าง (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)[2], สะหน่ำบล้อ (ปะหล่อง)[3], ถิแบปี โทเกงไก๊ แบเปียงเช่า หม่าเปียนเฉ่า (จีนกลาง)[1]

ลักษณะของหญ้าแส้ม้า

• ลักษณะของต้น[1],[4]
  – เป็นพรรณไม้ล้มลุก
  – มีอายุอยู่หลายปี
  – ลำต้นตั้งตรง
  – มีความสูงได้ 50-100 เซนติเมตร
  – ลำต้นเล็กเป็นเหลี่ยม
  – มีขนแข็งรอบต้น
  – สามารถพบได้ในที่แห้งแล้งแดดจัด ที่รกร้างไร่เก่า หรือขึ้นประปรายในสวนผลไม้ที่สูงจากระดับน้ำทะเลจนถึง 1,650 เมตร
• ลักษณะของใบ[1]
  – ใบออกเรียงตรงข้ามกัน
  – ใบเป็นรูปกลมรี
  – แยกแฉกคล้ายขนนก
  – ปลายใบแหลม
  – โคนใบมน
  – ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย
  – ใบมีความกว้าง 2-3 เซนติเมตร และยาว 3-5 เซนติเมตร
  – หน้าใบและหลังใบมีขนปกคลุมเล็กน้อย
  – เส้นหลังใบจะเห็นได้ชัดเจน
• ลักษณะของดอก[1]
  – ดอกมีขนาดเล็ก
  – ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง
  – ช่อดอกยาว 16-30 เซนติเมตร
  – มีดอกเล็ก ๆ ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร
  – ดอกเป็นสีน้ำเงินม่วง
  – ดอกเป็นรูปหลอด
  – แตกออกเป็นแฉก 5 แฉก ที่ปลายกลีบ
  – แบ่งออกเป็นแฉกบน 2 แฉก และแฉกล่าง 3 แฉก
  – มีเกสรเพศผู้ 4 อัน อยู่ในกลีบดอก
  – เกสรเพศเมีย 1 อัน อยู่บนรังไข่ รังไข่มี 4 อัน
  – เมื่อเกสรแห้งและร่วงไปแล้วก็จะติดผลเป็นฝักยาว
• ลักษณะของผล[1]
  – ผลมีเป็นฝักยาว
  – ผลแก่มีการแตกเมล็ดออก
  – มีเมล็ด 4 เมล็ด เป็นรูปสามเหลี่ยมแบนยาว

สรรพคุณของหญ้าแส้ม้า

• ทั้งต้น ช่วยฆ่าพยาธิใบไม้ในตับ[1]
• ทั้งต้น ใช้เป็นยาแก้ตับอักเสบ[1]
• ทั้งต้น ช่วยแก้ไตอักเสบบวมน้ำ[1]
• ทั้งต้น ช่วยกระจายเลือด แก้อาการฟกช้ำดำเขียว ปวดบวม[1]
• ทั้งต้น เป็นยาแก้โรคผิวหนัง แก้ฝีหนองอักเสบ[1]
• ทั้งต้น แก้แผลแมลงสัตว์กัดเท้า เท้าเป็นแผล[2]
• ทั้งต้น ช่วยแก้บิดติดเชื้อ[1]
• ทั้งต้น ใช้เป็นยาแก้คอเจ็บ คอบวม คออักเสบ คอตีบ[1]
• ทั้งต้น มีรสขมเป็นยาเย็น ออกฤทธิ์ต่อตับและม้าม ใช้เป็นยาขับพิษร้อนถอนพิษไข้[1]
• ทั้งต้น ช่วยแก้ไข้หวัดตัวร้อน แก้ไข้จับสั่น[1]
• ใบ นำมาคั้นเอาน้ำมาทาหรือพอก หรือต้มกับน้ำอาบ สระผม ช่วยกำจัดรังแค เหา โลน และหมัดได้[2]
• ใบ ชาวปะหล่องจะนำมาเป็นส่วนประกอบของยารักษาโรคตานขโมย โดยประกอบไปด้วยสมุนไพรอื่น ๆ อีก เช่น รากหญ้าคา รากสาบแร้งสาบกา รากด่อกะซองหว่อง ต้นน้ำนมราชสีห์ และเปลือกไข่ที่เพิ่งฟักเป็นตัว ห่อผ้าสีดำ แล้วนำมาต้มให้เด็กที่เป็นตานขโมยอาบ[3]
• ชาวเขาเผ่าอีก้อ แม้ว จะใช้ราก ใบ ทั้งต้น นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ปวดหลัง[2]
• ชาวเขาเผ่าอีก้อ แม้ว จะใช้ราก ใบ ทั้งต้น นำมาต้มกับน้ำดื่มแก้ปวดท้อง อาหารไม่ย่อย อาหารเป็นพิษ โรคกระเพาะอาหาร ฆ่าเชื้อรา เชื้อแบคทีเรีย แก้พิษ[2]

ข้อห้าม: สำหรับผู้ที่มีพลังหย่อน ม้ามหรือกระเพาะพร่อง และสตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้[1]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของหญ้าแส้ม้า

• ทั้งต้นพบสาร Adenosine, Cornin, Stachyose, Tannin, Verbenalin, Verbenalol และน้ำมันระเหย เป็นต้น[1]
• เมื่อใช้สารที่สกัดมาทำเป็นยาฉีดให้กับผู้ป่วยที่เป็นไข้จับสั่น พบว่ามีการยับยั้งและสามารถรักษาโรคไข้จับสั่นได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากแต่ต้องฉีดเข้าก่อนที่ไข้จับสั่นจะกำเริบประมาณ 2-3 ชั่วโมง ในครั้งหน้า
• เมื่อนำหญ้ามาต้มหรือสกัดด้วยแอลกอฮอล์ แล้วนำมาฉีดเข้ากล้ามเนื้อของกระต่ายที่กำลังมีอาการอักเสบของตับ พบว่าสามารถบรรเทาอาการอักเสบและความเจ็บปวดของกระต่ายได้[1]
• สาร Verbenalin มีฤทธิ์กระตุ้นสัตว์ทดลองให้มีน้ำนมเพิ่มมากขึ้น[1] ส่วนที่อยู่เหนือดินมีฤทธิ์ลดการอักเสบในคนได้ ส่วนในสัตว์ทดลองพบว่ามีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของมดลูก ขับปัสสาวะ[2]
• สารสกัดจากทั้งต้นด้วยแอลกอฮอล์มีฤทธิ์แก้ปวด ส่วนสารสกัดจากใบด้วยแอลกอฮอล์หรือกรดมีฤทธิ์ต้านการเจริญของแบคทีเรียและเชื้อราหลายชนิดได้ดีมาก และยังมีฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัสที่ทำให้เกิดเริมได้อีกด้วย[2]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริมสำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “หญ้าแส้ม้า”. หน้า 584.
2. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “นังด้งล้าง”. หน้า 222.
3. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “นังด้งล้าง”. อ้างอิงใน: หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [10 ก.ค. 2014].
4. สำนักความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “นังด้งล้าง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: chm-thai.onep.go.th. [10 ก.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://nhgardensolutions.wordpress.com/tag/blue-vervain/
2.https://plants.ces.ncsu.edu/plants/verbena-hastata/