มะเดื่อชุมพร
มะเดื่อชุมพร (Cluster fig) เป็นผลที่นิยมอย่างมากสำหรับต่างประเทศแต่ไม่เป็นที่นิยมนักในประเทศไทยเนื่องจากเป็นต้นที่มักจะมีแมลงหวี่ตอมอยู่ในผลจึงทำให้ดูไม่น่าทานทั้ง ๆ ที่มะเดื่อเป็นผลที่มีโภชนาการสูงชนิดหนึ่งเลยทีเดียว ทั้งนี้คำว่า “ชุมพร” นั้นมาจากการที่มะเดื่อชนิดนี้เป็นพันธุ์ไม้ประจำจังหวัดชุมพรจึงทำให้ได้ชื่อว่า “มะเดื่อชุมพร” เป็นต้นที่มีสรรพคุณทางยามากมายจากทั้งต้น
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของมะเดื่อชุมพร
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ficus racemosa L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Cluster fig” “Goolar (Gular)” “Fig”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคอีสานเรียกว่า “มะเดื่อน้ำ มะเดื่อหอม หมากเดื่อ เดื่อเลี้ยง” ภาคเหนือเรียกว่า “เดื่อเกลี้ยง” ภาคใต้เรียกว่า “มะเดื่อ มะเดื่อเกลี้ยง มะเดื่อชุมพร เดื่อน้ำ กูแซ” มีชื่ออื่น ๆ เรียกว่า “มะเดื่อดง มะเดื่อไทย มะเดื่ออุทุมพร”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ขนุน (MORACEAE)
ชื่อพ้อง : Ficus glomerata Roxb.
ลักษณะของมะเดื่อชุมพร
มะเดื่อชุมพร เป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลางที่มีถิ่นกำเนิดครอบคลุมในเขตร้อนของทวีปเอเชียตั้งแต่ประเทศอินเดียไปจนถึงประเทศจีน
ลำต้น : ลำต้นเกลี้ยง ทรงพุ่มกว้าง ใบหนาทึบ
เปลือกต้น : เปลือกต้นเป็นสีน้ำตาลหรือน้ำตาลปนเทา กิ่งอ่อนเป็นสีเขียว กิ่งแก่เป็นสีน้ำตาลเกลี้ยง
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกันตามกิ่ง ใบเป็นรูปทรงวงรีหรือรูปหอก โคนใบมนหรือกลม ปลายใบแหลม ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนไม่หลุดร่วงง่าย ขอบใบเรียบ มีเส้นแขนงใบประมาณ 6 – 8 คู่
ดอก : ออกดอกเป็นช่อยาวตามกิ่ง โดยแต่ละช่อจะมีดอกย่อยขนาดเล็กเป็นกลุ่ม ดอกช่อจะเกิดภายในฐานรองดอกที่มีรูปร่างคล้ายผล ดอกมีสีขาวอมชมพู
ผล : มีลักษณะทรงกลมแป้นหรือรูปไข่ ผลจะเกาะกลุ่มอยู่ตามต้นและตามกิ่งห้อยเป็นระย้าสวยงาม โดยผลอ่อนจะเป็นสีเขียว เมื่อสุกจะเป็นสีแดงม่วง มีรสฝาดอมหวาน
สรรพคุณของมะเดื่อชุมพร
- สรรพคุณจากมะเดื่อชุมพร ช่วยในการขับถ่าย ป้องกันอาการท้องผูก
- สรรพคุณจากราก เป็นยาแก้ไข้พิษทุกชนิด ช่วยกล่อมเสมหะและโลหิต แก้อาการร้อนใน
– บำรุงหลังการคลอดบุตรของสตรี ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำเพื่อปรุงเป็นยา - สรรพคุณจากเปลือก แก้อาเจียน แก้ธาตุพิการ แก้ประดงเม็ดผื่นคัน
- สรรพคุณจากผลดิบ แก้โรคเบาหวาน
- สรรพคุณจากผลสุก เป็นยาระบาย
- สรรพคุณจากเปลือกต้น แก้อาการท้องเสียและท้องร่วง ช่วยห้ามเลือดและชะล้างบาดแผล เป็นยาสมานแผล
ประโยชน์ของมะเดื่อชุมพร
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ใบอ่อนใช้นึ่งกินเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก ส่วนยอดอ่อนนำมาลวกกินกับน้ำพริก ผลอ่อนใช้รับประทานได้ หัวใต้ดินนำมานึ่งรับประทานได้ ลูกมะเดื่อนำมารับประทานเป็นผักได้โดยใช้จิ้มกับผักหรือใช้ทำแกงอย่างแกงส้มได้
2. เป็นไม้มงคลทำพิธีต่าง ๆ ในสมัยอดีตจะใช้ไม้มะเดื่อทำพระที่นั่งในพระราชพิธีราชาภิเษก ใช้ทำเป็นกระบวยตักน้ำเจิมถวายและใช้ทำหม้อน้ำสำหรับกษัตริย์ทรงใช้ในพระราชพิธี
3. ใช้ในการเกษตร ผลสุกใช้เป็นอาหารสัตว์ของพวกกระรอก นก หนู เป็นต้น เมล็ดของมะเดื่อจะงอกได้ดีหากมีน้ำย่อยในกระเพาะของสัตว์จึงเป็นการขยายพันธุ์ของมะเดื่อชุมพรได้
4. ใช้ในอุตสาหกรรม ยางเหนียวใช้ลงพื้นสำหรับปิดทอง เนื้อไม้ใช้ทำเป็นแอกไถ หีบใส่ของและไม้จิ้มฟันได้
มะเดื่อชุมพร เป็นต้นที่มีลูกมะเดื่อเป็นพวงอยู่บนต้น สามารถนำส่วนต่าง ๆ ของต้นมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ผลมีคุณค่าทางโภชนาการสูงแต่คนไทยไม่นิยม เป็นต้นไม้มงคลชนิดหนึ่งและยังเป็นไม้ประจำจังหวัดชุมพรอีกด้วย มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้โรคเบาหวาน แก้ไข้ทุกชนิด แก้อาการเสียและท้องร่วงได้
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
แหล่งอ้างอิง : เว็บไซต์สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี, เว็บไซต์มูลนิธิหมอชาวบ้าน, เว็บไซต์สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)
