ความเชื่อที่ผิดเกี่ยวกับการรักษาผิวให้สวยใสอ่อนกว่าวัย

ดูแลรักษาผิว

เมื่อพูดถึงเรื่องของผลิตภัณฑ์ ดูแลรักษาผิว แล้ว ไม่ใช่เป็นเรื่องที่จะทดลองใช้หรือปฏิบัติตามเพียงเพราะโฆษณาอวดอ้างสรรพคุณว่าดีอย่างนั้นว่าดีอย่างนี้ เพราะผลที่ตามมาไม่เพียงแค่เสียเงินไปโดยเปล่าประโยชน์เท่านั้น แต่ผิวหน้าอาจจะเสียหายยับเยินยากเกินจะเยียวยาได้ เพราะครีมกระปุกที่คุณใช้นั้นอาจมีสารปรอทหรือสารออกฤทธิ์ที่ไม่ถูกสัดส่วนมากเกินไปจนสร้างปัญหาแก่ผิวหรือไม่ก็น้อยเกินไปจนไม่เห็นผลใด ๆ เลย ทางที่ดีที่สุดคือการทดสอบอาการแพ้ให้แน่ชัดเสียก่อน โดยตรวจสอบเอกสารกำกับหรือสอบถามรายละเอียดจากผู้ขายเสียก่อน หากคำตอบที่ได้ไม่ชัดเจนพอแนะนำว่าอย่าซื้อมาใช้เป็นดีที่สุด

การนวดหน้าเป็นประจำจะช่วยลดวัยได้จริงหรือ?

มีคนจำนวนไม่น้อยเข้าใจว่าการนวดหน้าเป็นประจำจะช่วยยกกระชับผิวหน้าให้เต่งตึงไร้ริ้วรอย และแลดูอ่อนกว่าวัยได้ สถาบันเสริมความงามจำนวนมากยังหยิบยกเอาวิธีการนวดใบหน้าเพื่อความอ่อนเยาว์มาเป็นจุดขายของตนอยู่ ในขณะที่ตำราบางเล่มกลับพูดถึงผลลัพธ์ที่ได้จากการนวดหน้าในสิ่งที่ตรงกันข้ามกันอย่างสิ้นเชิง

ในตำราด้านความสวยความงามบางเล่มระบุไว้ว่า การนวดหน้าไม่เพียงแต่จะช่วยลบเลือนริ้วรอยหรือทำให้ใบหน้าเต่งตึงอย่างที่เข้าใจกันเท่านั้น แต่การกระตุ้นใบหน้าบ่อยครั้งจนเกินไปอย่างการนวดหน้านั้นกลับช่วยเร่งให้กล้ามเนื้อใบหน้าหย่อนคล้อยจนเกิดเป็นริ้วรอยเหี่ยวย่นก่อนวัยอันควรเสียด้วยซ้ำ จึงทำให้คนจำนวนไม่น้อยสับสนว่าแท้จริงแล้วการนวดหน้าจะช่วย ดูแลรักษาผิว ให้ความอ่อนเยาว์หรือเป็นผลร้ายต่อความงามกันแน่

ความจริงแล้วการนวดหน้าไม่อาจ ดูแลรักษาผิว ลดริ้วรอย กระชับผิวให้เต่งตึง หรือทำให้ใบหน้าแลดูอ่อนวัยได้แม้แต่น้อย ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่าในขณะนี้ยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่น่าเชื่อถือได้ชิ้นใดออกมาสนับสนุนความคิดที่ว่าการนวดหน้าสามารถลดวัยและกระชับใบหน้าให้เต่งตึงได้จริง

สิ่งที่การนวดหน้าสามารถทำได้คือการกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิตใต้ผิวหนัง ส่งผลให้ใบหน้าแลดูมีเลือดฝาดทำให้รู้สึกผ่อนคลาย ในบางรายอาจรู้สึกว่าใบหน้าของตนเองแลดูดีขึ้น แต่นั่นเป็นเพียงชั่วคราวและไม่อาจลบเลือนริ้วรอยให้หายไปได้แต่อย่างใด เมื่อเวลาผ่านไปใบหน้าก็จะกลับมามีสภาพดังเดิม

ในขณะเดียวกันก็มีบางตำราได้ระบุไว้ว่า การนวดหน้าอาจก่อให้เกิดผลเสียมากกว่าผลดีเสียด้วยซ้ำ เนื่องจากในชีวิตประจำวันใบหน้าของเราถูกใช้ในการแสดงอารมณ์ ไม่ว่าจะเป็น การยิ้ม ขมวดคิ้ว หัวเราะ ยิงฟัน และอื่น ๆ อีกมากมาย หากยิ่งไปกระตุ้นเพิ่มอีกก็จะยิ่งทำให้กล้ามเนื้ออ่อนล้าและพัฒนาไปสู่การหย่อนคล้อยได้ในที่สุด

ครีมบำรุงผิวที่ทำจากสารสกัดจากธรรมชาติจะดีต่อผิวมากกว่า

ไม่เป็นความจริงเสมอไปในปัจจุบันกระแสของการรักษาสุขภาพด้วยวิธีธรรมชาติกำลังเป็นที่นิยม ผู้ผลิตสินค้าจึงพยายามหาจุดขายของตัวเองด้วยการนำสินค้าไปเกี่ยวข้องกับธรรมชาติเพื่อหวังผลทางยอดขายไม่ว่าจะเป็นอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ยา รักษาโรค หรือแม้แต่เครื่องสำอาง

เพื่อเป็นการตอบรับกระแสความคลั่งไคล้ธรรมชาติของผู้บริโภค ผู้ผลิตเครื่องสำอางจำนวนมากพยายามนำส่วนผสมที่สกัดจากธรรมชาติใส่เข้าไปไว้ในเครื่องสำอางเพื่อให้ได้ชื่อว่าเป็นเครื่องสำอางจากธรรมชาติ ในขณะที่ส่วนผสมอื่น ๆ ก็ยังเป็นสารสังเคราะห์หรือสารที่เป็นอันตรายแอบแฝงอยู่เช่นเดิม ดังนั้น จึงไม่สามารถบอกได้ว่าเครื่องสำอางชนิดนั้น ๆ เป็นเครื่องสำอางที่มาจากธรรมชาติ 100% หรือไม่

อย่างไรก็ตาม แม้จะเป็นเครื่องสำอางที่ทำมาจากธรรมชาติ 100% ก็ไม่ได้หมายความว่าเครื่องสำอางดังกล่าวจะใช้ได้ผลดีกว่าเครื่องสำอางที่ได้จากสารสังเคราะห์เสมอไป สารสกัดจากธรรมชาติบางตัวไม่มีคุณภาพหรือใช้ไม่ได้ผล ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่า ไม่สำคัญว่าเครื่องสำอางนั้นจะทำมาจากสารสังเคราะห์หรือสารสกัดจากธรรมชาติ เครื่องสำอางที่ดีจำเป็นต้องใช้วัตถุดิบที่ดีที่สุดและปลอดภัยต่อผู้ใช้มากที่สุด หลักสำคัญในการเลือกซื้อเครื่องสำอางคือ หากใช้แล้วรู้สึกดีหรือเห็นผลลัพธ์ที่ชัดเจนแน่นอน เครื่องสำอางนั้นก็เหมาะกับคุณ

ครีมบำรุงผิวราคาแพงย่อมใช้ได้ผลดีกว่าครีมราคาถูก

เพื่อที่จะมีสภาพผิวที่ดีขึ้น มีคนจำนวนไม่น้อยยอมเสียเงินเป็นจำนวนมากในแต่ละเดือนเพื่อซื้อเครื่องสำอางราคาแพงมาประทินผิว เพราะคิดว่าเครื่องสำอางราคาแพงจะมีประสิทธิภาพในการ ดูแลรักษาผิว ที่ดีและสามารถรักษาปัญหาผิวที่เป็นอยู่อย่างได้ผล จนทำให้ใครหลายคนต่างเรียกร้องที่จะซื้อเครื่องสำอางที่มีราคาแพงที่สุดมาใช้อย่างไร้เหตุผล

มีคนจำนวนไม่น้อยเลยทีเดียว ที่แม้ว่าจะใช้เครื่องสำอางที่มีราคาไม่แพงมากแต่กลับได้ผลดี กว่าผู้ที่ใช้เครื่องสำอางราคาแพงอย่างน่าตกใจ บางคนกลับไม่เห็นประสิทธิภาพของเครื่องสำอางนั้นอย่างชัดเจน ส่งผลให้คนจำนวนมากต่างสงสัยว่าแท้จริงแล้วเครื่องสำอางราคาแพงที่ใช้อยู่นั้นให้ผลดีจริงอย่างที่โฆษณาไว้หรือไม่

อาจจะจริงเป็นบางส่วน เพราะเครื่องสำอางที่ดีย่อมใช้ส่วนผสมที่ดี ซึ่งนั่นทำให้ต้นทุนในการผลิตสูงไปด้วย แต่ในขณะเดียวกันก็มีเครื่องสำอางบางยี่ห้อที่มีราคาแพงมากจนน่าใจหาย อาจเป็นเพราะต้นทุนในการผลิตส่วนหนึ่ง อีกทั้งยังต้องทุ่มทุนให้กับค่าโฆษณาส่วนหนึ่ง จนทำให้ต้นทุนในการผลิตสูงกว่ายี่ห้ออื่น ๆ ในขณะที่ประสิทธิภาพของเครื่องสำอางกลับไม่แตกต่างหรือดีกว่ายี่ห้ออื่นที่มีราคาใกล้เคียงแต่อย่างใด

ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่า ไม่สำคัญว่าจะใช้ผลิตภัณฑ์ราคาถูกหรือแพงแต่สำคัญอยู่ที่วิธีใช้ผลิตภัณฑ์มากกว่า หากใช้ถูกต้องตามวิธีก็จะได้ประโยชน์ในทางกลับกัน แม้ว่าจะใช้เครื่องสำอางที่มีราคาแพงที่สุดในท้องตลาดแต่ถ้าใช้ผิดวิธี แทนที่จะได้รับประโยชน์จากเครื่องสำอางนั้นอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วยอาจเป็นการสูญเสียเงินไปโดยใช่เหตุและอาจได้ผลเสียแถมมาอย่างคาดไม่ถึงอีกด้วย

การที่เครื่องสำอางชนิดใดชนิดหนึ่ง จะใช้ได้ผลดีหรือไม่นั้นมีปัจจัยหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นที่ตัวเครื่องสำอางเองที่ต้องทำมาจากส่วนผสมที่ดีที่สุดและมีประสิทธิภาพในการ ดูแลรักษาผิว ที่ดีเยี่ยม นอกจากวิธีการใช้เครื่องสำอางที่ถูกต้องแล้ว ลักษณะของผิวพรรณของตัวผู้ใช้เองก็มีความสำคัญด้วย เนื่องจากลักษณะของผิวพรรณและปัญหาผิวของแต่ละคนนั้นไม่เหมือนกัน ผู้ชายคนหนึ่งอาจรู้สึกได้ผลดีเมื่อใช้เครื่องสำอางชนิดหนึ่ง ในขณะที่ผู้ใช้คนอื่นอาจไม่รู้สึกถึงการเปลี่ยนแปลงเลยก็เป็นได้   

ผลิตภัณฑ์สามารถให้ผลดีได้ ถ้าไม่รู้จักใช้ให้พอเหมาะพอดีไม่มากหรือน้อยเกิดไป และการเก็บรักษาผลิตภัณฑ์ให้ถูกวิธีก็มีผลต่อการออกฤทธิ์ ซึ่งไม่จำเป็นว่าจะต้องราคาแพงหรือสกัดจากธรรมชาติ

ครีมหน้าขาวใช้ได้ผลจริงหรือแค่โฆษณาชวนเชื่อ

ด้วยค่านิยมของคนในสังคมที่ชื่นชอบการมีผิวขาวใสอมชมพู ทำให้บริษัทเครื่องสำอางต่างคิดค้นผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีฤทธิ์ในการปรับสีผิวให้ขาวขึ้นหรือที่รู้จักกันในชื่อว่าครีมหน้าขาวออกมาเอาใจผู้บริโภคกันอย่างมากมาย ครีมหน้าขาวแต่ละยี่ห้อจะมีส่วนผสมที่แตกต่างกัน และมีประสิทธิภาพที่แตกต่างกันด้วย บ้างก็ใช้ได้ผลดีบ้างก็ใช้ไม่ได้ผล อย่างไรก็ตามประสิทธิภาพของครีมหน้าขาวจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับส่วนประกอบที่มีอยู่ในครีมนั้น ๆ

ครีมหน้าขาวที่มีประสิทธิภาพจะประกอบไปด้วยสารออกฤทธิ์ที่มีประสิทธิภาพและมีความเข้มข้นที่มากพอจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง โดยทั่วไปแล้วครีมหน้าขาวที่มีราคาแพงจะมีสารออกฤทธิ์ที่ทำให้ผิวขาวขึ้นในปริมาณที่เข้มข้นมากพอ จะมีประสิทธิภาพในการปรับสีผิวมากกว่า ในขณะที่ครีมราคาถูกอาจมีสารออกฤทธิ์ที่ไม่มีประสิทธิภาพหรือไม่มีความเข้มข้นมากพอ จนทำให้บางยี่ห้อใช้แล้วไม่ได้ผล

ครีมหน้าขาวหรือไวท์เทนนิ่งส่วนใหญ่มีส่วนผสมของสารออกฤทธิ์ที่ทำหน้าที่ในการยับยั้งการสร้างเม็ดสี โดยจะเริ่มทำงานตั้งแต่การยับยั้งการทำงานของเอนไซม์สร้างเม็ดสี ทำลายเอนไซม์การสร้างเม็ดสีและยับยั้งการกระจายตัวของเม็ดสีไม่ให้กระจายตัวไปตามเซลล์ผิว นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์ในการกระตุ้นการผลัดเซลล์ผิวที่หมองคล้ำให้หลุดลอกออกไปอย่างรวดเร็ว

ผู้เชี่ยวชาญได้แนะนำว่าการใช้ครีมหน้าขาวที่ดีและปลอดภัย ครีมจะต้องมีประสิทธิภาพในการปรับสีผิวให้ขาวขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไปและต้องไม่เปลี่ยนสีผิวจากหน้ามือเป็นหลังมือ หรือเปลี่ยนเป็นคนละโทนสี นอกจากนี้ควรหลีกเลี่ยงการใช้ครีมหน้าขาวที่ทำให้ผิวขาวขึ้นอย่างรวดเร็วจนผิดธรรมชาติ เพราะครีมดังกล่าวอาจมีส่วนผสมที่เป็นอันตราย ซึ่งได้แก่ สารไฮโดรควิโนนหรือสเตียรอยด์ ถึงแม้ว่าครีมหน้าขาวหลายชนิดใช้ได้ผลดี แต่ก็ยังมีครีมบางยี่ห้อหลอกลวงผู้บริโภคด้วยการเติมสารบางชนิดที่มีฤทธิ์ในการเคลือบผิวภายนอกเอาไว้ เช่น สารไทเทเนียมออกไซด์ แต่ไม่ได้ออกฤทธิ์ในการปรับสีผิวให้ขาวขึ้นแต่อย่างใด ผิวจะแลดูขาวขึ้นเมื่ออยู่กลางแดด แต่จะกลับมาคล้ำเหมือนเดิมเมื่ออาบน้ำหรือล้างออก

แต่เพื่อผิวพรรณที่ขาวใสขึ้น นอกจากการเลือกใช้ครีมหน้าขาวที่มีส่วนผสมที่มีประสิทธิภาพและมีความเข้มข้นมากพอแล้ว ควรเปลี่ยนพฤติกรรมในการดำรงชีวิตบางอย่างควบคู่ไปด้วยเพื่อผลลัพธ์ที่ดีเยี่ยม เช่น การหลีกเลี่ยงแดดซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการหมองคล้ำและหยาบกร้านของผิว ควรดื่มน้ำสะอาดให้มาก กินอาหารที่มีประโยชน์ในสัดส่วนที่เหมาะสม ผลัดเซลล์ผิวอย่างสม่ำเสมอและนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ เป็นต้น

การดูแลผิวหลายขั้นตอนจะช่วยทำให้ผิวดีจริงหรือไม่

เรื่องนี้ไม่เป็นความจริง ปัจจุบันมีบริษัทผลิตเครื่องสำอางมากมายออกมาโฆษณาสินค้าของตัวเองที่ผลิตออกมาเป็นชุด ๆ มีชุดเล็กบ้าง ชุดใหญ่บ้าง บางชุดประกอบด้วยผลิตภัณฑ์มากกว่า 5 ชิ้นขึ้นไป เป็นต้นว่า สบู่โทนเนอร์ทำความสะอาดผิว โลชั่นกระชับผิว มอยส์เจอไรเซอร์ ครีมบำรุง และอีกสารพัดครีม โดยอ้างว่าหากดูแลผิวด้วยผลิตภัณฑ์ของตนทุกขั้นตอนนี้จะทำให้ผิวสวย แต่ผู้เชี่ยวชาญด้านผิวพรรณกลับออกมาเตือนถึงโทษที่เกิดจากการดูแลผิวหลายขั้นตอนว่า
การดูแลผิวที่มากเกินความจำเป็นนอกจากจะไม่ช่วย ดูแลรักษาผิว ให้ดูดีแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดโทษต่อผิวพรรณได้โดยไม่รู้ตัว การทำความสะอาด หรือการดูแลผิวที่มากเกินไปจะทำให้เซลล์ผิวได้รับความเสียหาย ระคายเคืองและอาจนำไปสู่อาการแพ้ในที่สุด

ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่ผลิตจากบริษัทเครื่องสำอางจะใช้ได้ผลดีกว่าเครื่องสำอางที่ทำขึ้นใช้เอง

ไม่แน่เสมอไป ซึ่งอาจถือว่าเป็นเรื่องธรรมดา หากจะเสียเงินซื้อผลิตภัณฑ์บำรุงผิวราคาแพงที่บริษัทผู้ผลิตกล่าวอ้างสรรพคุณอย่างมากมายต้องจ่ายเงินนับหมื่นบาทในแต่ละเดือน แต่อาจจะเป็นสิ่งที่แสนธรรมดายิ่งกว่าหากค้นพบว่าคุณสามารถมีผิวพรรณที่เปล่งปลั่งเต่งตึงและแลดูอ่อนกว่าวัยได้โดยใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่ผสมขึ้นเองจากที่บ้าน ในขณะเดียวกันก็สามารถประหยัดเงินได้มากเมื่อเทียบกับราคาเครื่องสำอางตามเคาน์เตอร์ที่ซื้อมา การทำผลิตภัณฑ์บำรุงผิวใช้เองที่บ้านฟังดูอาจเป็นเรื่องยุ่งยากและดูเหมือนจะเป็นไปไม่ได้สักหน่อย แต่ความจริงแล้วกลับเป็นเรื่องที่ง่ายดายหากรู้ส่วนประกอบและวิธีทำที่ถูกต้อง

เวชภัณฑ์บำรุงผิวที่ทำขึ้นเองจะมีประสิทธิภาพในการบำรุงผิวได้ดีกว่าเครื่องสำอางที่บริษัททำขึ้น เนื่องจากสามารถกำหนดความเข้มข้นของส่วนผสมที่เหมาะกับสภาพผิวได้ด้วยตัวเองตามความต้องการ เนื่องจากผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่วางขายตามท้องตลาดจำนวนมากที่แอบอ้างว่ามีประสิทธิภาพในการบำรุงผิวที่ดีเยี่ยมกลับไม่มีส่วนผสมที่ช่วยต่อต้านการเกิดริ้วรอย หากมีก็มีความเข้มข้นที่น้อยเกินไปจนทำให้ไม่มีการเปลี่ยนแปลงใด ๆ เกิดขึ้นตามที่โฆษณาไว้ ในขณะเดียวกันก็ยังสามารถตัดสารเคมีที่อาจเป็นอันตรายต่อผิวที่เครื่องสำอางทั่วไปมีออกไปได้ เช่น หัวน้ำหอม สีสังเคราะห์ หรือสารกันบูด เนื่องจากสามารถปรุงได้เองที่บ้าน ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวจึงมีความใหม่สดอยู่เสมอ ทำให้ส่วนผสมต่าง ๆในครีมมีประสิทธิภาพสูงสุดในการบำรุงผิว ในขณะเดียวกันก็ไม่จำเป็นต้องเสียเงินมากมายเมื่อเทียบกับผลิตภัณฑ์บำรุงผิวยี่ห้อดังที่ต้องเสียเงินจำนวนมหาศาลส่วนหนึ่งไปกับค่าหีบห่อที่หรูหราและค่าโฆษณา

เหตุผลสุดท้ายที่ทำให้เครื่องสำอางที่บ้านดีกว่าเครื่องสำอางตามเคาน์เตอร์นั่นก็คือ เครื่องสำอางจะใหม่สดอยู่เสมอ มีการพบว่าสารเคมีที่ไม่ว่าจะได้มาจากธรรมชาติหรือจากการสังเคราะห์จะเสื่อมสลายเมื่อเวลาผ่านไป และสารเหล่านี้จะทำปฏิกิริยากับน้ำ อากาศ หรือแม้แต่ทำปฏิกิริยากันเองระหว่างส่วนผสมด้วยกัน เมื่อสารออกฤทธิ์ในเครื่องสำอางเหล่านั้นเสื่อมคุณภาพลง นอกจากจะไม่ก่อให้เกิดประโยชน์แล้วยังอาจส่งผลร้ายต่อผิวได้หากนำมาใช้อย่างรู้เท่าไม่ถึงการณ์

เครื่องสำอางที่ขายอยู่ตามเคาน์เตอร์หรือตามร้านค้าทั่วไปจะมีการผลิตออกมาแล้วหลายปี หรืออย่างเร็วที่สุดก็หลายเดือน ซึ่งในระหว่างที่เครื่องสำอางดังกล่าวถูกผลิตขึ้น ถูกเก็บไว้ในสต๊อกโรงงาน เดินทางไปที่ร้านค้าและถูกเก็บไว้บนเชลฟ์ ยังไม่รวมถึงช่วงเวลาที่คุณเก็บมันไว้ในตู้เย็นหรือหน้ากระจกอีกนานร่วมเดือนกว่าจะใช้หมด ส่วนผสมที่มีประโยชน์บางอย่างอาจเสื่อมสลายไปเรียบร้อยแล้วก็ได้และที่ยิ่งแย่ไปกว่านั้นก็คือ เมื่อคุณเปิดใช้ผลิตภัณฑ์นั้นแล้ว กระบวนการเสื่อมสลายของสินค้าจะเป็นไปอย่างรวดเร็วมากยิ่งขึ้น เนื่องจากมันต้องสัมผัสกับ อากาศ น้ำรวมไปจนถึงได้รับเชื้อโรคที่ติดมากับนิ้วมือของคุณหากไม่ระมัดระวังให้ดี

ในทางตรงกันข้าม เครื่องสำอางที่ทำขึ้นเองสามารถกะปริมาณที่จะใช้ให้หมดในแต่ละครั้งด้วยตัวเองก่อนที่จะตัดสินใจลงมือผสม ยังผลให้สามารถใช้ได้หมดในแต่ละครั้งโดยไม่จำเป็นต้องเก็บเอาไว้นาน ทำให้ผิวได้รับประโยชน์จากสารออกฤทธิ์ที่อยู่ในเครื่องสำอางอย่างเต็มที่

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง

เอกสารอ้างอิง

พิมลพรรณ อนันต์กิจไพศาล. Beauty Tips ศาสตร์แห่งการประทินผิว ไร้สิว ฝ้า กระ จุดด่างดำ และรอยยับย่น : กรุงเทพฯ : Feel good Publishing, 2560.

รัชนี คงคาฉุยฉาย และ ริญ เจริญศิริ. โภชนาการกับผัก. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2554. 128 หน้า 1.ผัก-แง่โภชนาการ-ไทย. I.ชื่อเรื่อง. 641.303 ISBN 978-974-484-346-3.

Marino, Bradley S.; Fine, Katie Snead (2009). Blueprints Pediatrics. Lippincott Williams & Wilkins. p. 131. ISBN 9780781782517. Archived from the original on 8 September 2017.