บุกอีรอกเขา
บุกอีรอกเขา (Amorphophallus brevispathus Gagnep) เป็นไม้ล้มลุกที่มีหัวอยู่ใต้ดิน มักจะพบตามที่ชื้นแฉะหรือฝนตกชุก เป็นต้นที่มีชื่อแปลกและไม่ค่อยมีใครรู้จักแต่เป็นต้นหนึ่งที่มีการวิจัยถึงสรรพคุณและสารที่พบในบุกอีรอกเขา สามารถนำดอกอ่อนมาลอกเปลือกลวกรับประทานกับน้ำพริกหรือใช้ปรุงอาหารในเมนูแกงเห็ดหรือแกงหน่อไม้ได้ เป็นพืชวงศ์บอนที่มีหัวใต้ดินเป็นยาสมุนไพรแก้อาการ
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของบุกอีรอกเขา
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Amorphophallus brevispathus Gagnep.
ชื่อท้องถิ่น : มีชื่ออื่น ๆ เรียกว่า “บุก” “อีรอก” และ “ดอกก้าน”
ชื่อวงศ์ : วงศ์บอน (ARACEAE)
ลักษณะของบุกอีรอกเขา
บุกอีรอกเขา เป็นไม้ล้มลุกข้ามปีที่มักจะพบตามริมแม่น้ำ ในพื้นที่โล่ง ทุ่งหญ้า พื้นที่ที่มีความชื้นสม่ำเสมอและฝนตกชุก
เหง้า : มีเหง้าอยู่ใต้ดิน
ใบ : เป็นใบเดี่ยว ก้านใบยาวและมีลักษณะกลมอวบน้ำ ไม่มีแกน ใบมีลายสีเขียว เทา น้ำตาลและดำเป็นจุดด่าง มีใบประดับ 10 – 120 ใบ มักจะออกเป็นคู่ ลักษณะเป็นรูปคล้ายหอก ขอบใบเรียบ ผิวใบเป็นคลื่น หูใบติดกับก้านใบย่อย
ดอก : ก้านดอกยาวออกจากเหง้า ดอกอยู่ตรงปลายก้าน ลักษณะของดอกเป็นรูปคล้ายดอกหน้าวัว
ผล : ออกผลเป็นกลุ่ม ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกระบอกตั้งขึ้น มีผลย่อยรูปรีจำนวนมาก
สรรพคุณของบุกอีรอกเขา
สรรพคุณจากบุกอีรอกเขา แก้ท้องเสีย ต้านเชื้อแบคทีเรีย ยับยั้งการเกิดมะเร็ง ต้านเนื้องอก
สรรพคุณจากหัว ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดคอเลสเตอรอลในเลือด ช่วยลดการดูดซึมของน้ำตาลจากทางเดินอาหาร ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอลและลดน้ำหนัก เป็นยากัดเสมหะ เป็นยาแก้เถาดาลที่จุดเป็นก้อนกลิ้งอยู่ในท้อง อาจเป็นยาพอกกัดฝีหนองได้
ประโยชน์ของบุกอีรอกเขา
เป็นส่วนประกอบของอาหาร ดอกอ่อนนำมาลอกเปลือกลวกรับประทานกับน้ำพริกหรือใช้ปรุงอาหารประเภทนึ่งหรือใส่ในแกงเห็ดและแกงหน่อไม้ได้
ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของบุกอีรอกเขา
- สารที่พบในบุกอีรอกเขา L – dopa, dopamine, konjac mannan, β – mannanase I, β – mannanase II
- การทดลองผลของไฟเบอร์และสาร glucomannan ในบุกอีรอกเขา ณ ประเทศญี่ปุ่นเมื่อปี ค.ศ. 1983 พบว่า สามารถช่วยลดการดูดซึมของน้ำตาลจากทางเดินอาหารในคนได้
- การทดสอบความเป็นพิษ พบว่า การให้สารโพลีแซ็กคาไรด์กรอกปากหนูถีบจักรในขนาด 2.8 กรัมต่อกิโลกรัม ทั้งสองเพศนั้นไม่พบว่ามีหนูตาย
- ฤทธิ์ของบุกอีรอกเขา การรับประทาน glucomannan มาก ๆ จะมีผลทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของผนังทางเดินอาหารได้ มีฤทธิ์กระตุ้น cAMP และ cGMP ยับยั้งเอนไซม์ trypsin ต้านพิษของสีแดง (amaranth) ลดการดูดซึมของวิตามินอี
บุกอีรอกเขา เป็นต้นที่มักจะพบในเมนูแกงเห็ดหรือแกงหน่อไม้ และนำมารับประทานในรูปแบบของผักลวกได้ เป็นต้นที่พบสารมากมายและมีสรรพคุณทางยาสมุนไพรอยู่ที่ส่วนของหัวใต้ดิน ถือเป็นต้นที่มีสรรพคุณน่าทึ่งกว่าที่คิด มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดการดูดซึมของน้ำตาลจากทางเดินอาหาร ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอลและลดน้ำหนัก และมีฤทธิ์ในการต้านเชื้อแบคทีเรีย ยับยั้งการเกิดมะเร็งและต้านเนื้องอกได้ ถือเป็นผักที่เหมาะอย่างมากสำหรับคนที่ต้องการลดน้ำหนัก
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “บุกอีรอกเขา”. หน้า 996.
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “อีรอก”. อ้างอิงใน : หนังสือพืชอาหารและสมุนไพรท้องถิ่นบนพื้นที่สูง (อัปสร และคณะ). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [30 พ.ย. 2014].
