หูเสือ ต้นและใบมีกลิ่นหอม ดีต่อการลดไข้และแก้ไอ

หูเสือ

หูเสือ (Indian borage) หรือเนียมหูเสือ เป็นไม้ล้มลุกที่พบได้มากทางภาคเหนือ เป็นดอกสีม่วงขาวที่มีลักษณะเป็นรูปเรือ เป็นผักที่มีน้ำมันหอมระเหยสูงจึงช่วยย่อยและดับกลิ่นคาวได้ดีมาก และที่สำคัญต้นและใบมีกลิ่นหอมและมีรสเผ็ดร้อน กลิ่นนั้นจะมีกลิ่นคล้ายกับเครื่องเทศ “ออริกาโน” ที่เอาไว้ใช้โรยหน้าพิซซ่า ด้วยความที่มีรสเผ็ดร้อนจึงมีฤทธิ์เป็นยาสมุนไพรซึ่งชาวบ้านในแถบทางภาคอีสานและภาคเหนือจะปลูกไว้เป็นเหมือนยาสามัญประจำบ้าน ส่วนคนจีนจะปลูกไว้เป็นยาแก้ไอโดยเฉพาะ

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของหูเสือ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Indian borage” “Country borage” “Oreille” Oregano”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “หอมด่วนหูเสือ หอมด่วนหลวง” ภาคอีสานเรียกว่า “เนียนหูเสือ” ไทใหญ่เรียกว่า “ผักฮ่านใหญ่” คนไทยเรียกว่า “ผักหูเสือ” คนจีนเรียกว่า “เนียมอีไหลหลึง โฮว้หีเช่า”
ชื่อวงศ์ : วงศ์กะเพรา (LAMIACEAE หรือ LABIATAE)
ชื่อพ้อง : Coleus amboinicus Lour., Coleus aromaticus Benth.

ลักษณะของต้นหูเสือ

หูเสือ เป็นพรรณไม้ล้มลุกอายุ 2 – 3 ปี มักจะพบตามที่รกร้างทั่วไป ตามที่ลุ่มชื้นแฉะทั่วทุกภาคของประเทศแต่พบได้มากทางภาคเหนือ
ลำต้น : ลำต้นมีลักษณะอวบน้ำและหักได้ง่าย กิ่งและลำต้นค่อนข้างกลม ต้นอ่อนจะมีขนขึ้นอย่างหนาแน่น เมื่อแก่แล้วจะค่อย ๆ หลุดร่วงไป
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กว้างค่อนข้างกลมหรือเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า ปลายใบกลมมน โคนใบกลมหรือตัด ขอบใบจักเป็นคลื่นมนรอบใบ ใบเป็นสีเขียวอ่อน แผ่นใบหนาและอวบน้ำ ผิวใบมีขนอ่อนนุ่มขึ้นปกคลุมอยู่ทั่วทั้งใบ แผ่นใบนูนและเส้นใบลึก เมื่อนำมาขยี้ดมจะมีกลิ่นหอม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อ โดยจะออกตามปลายกิ่งหรือยอด ในช่อหนึ่งจะมีดอกย่อยประมาณ 6 – 8 ดอก จะทยอยบานทีละ 1 – 2 ดอก ดอกย่อยติดกันหนาแน่นเป็นวงรอบแกนผลเป็นระยะและมีขน มีกลีบดอก 5 กลีบเป็นสีม่วงขาว ลักษณะเป็นรูปเรือ ปลายแยกเป็นกลีบ 2 กลีบ กลีบบนสั้น ตั้งตรงและมีขน กลีบล่างมีลักษณะยาวและเว้า ก้านเกสรเพศผู้เชื่อมติดกันเป็นหลอด ตอนโคนล้อมก้านเกสรเพศเมียไว้ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆัง มีขนและมีต่อม ปลายแยกเป็น 5 แฉก แฉกบนเป็นรูปไข่กว้างและปลายแหลม ส่วนแฉกข้างเป็นรูปหอกแคบ ใบประดับมีลักษณะเป็นรูปไข่กว้าง
ผล : ผลมีขนาดเล็ก ลักษณะของผลเป็นรูปกลมแป้นน้ำตาลอ่อน เปลือกผลแข็ง

สรรพคุณของหูเสือ

• สรรพคุณจากต้นและใบ ช่วยทำให้เจริญอาหาร
  – ช่วยแก้ฝีในหู แก้ปวดหู หูน้ำหนวกและแก้พิษฝีในหู ด้วยการนำต้นและใบมาคั้นเอาน้ำหยอดหู
  – ช่วยลดไข้ตัวร้อน แก้ไข้หวัดในเด็ก ด้วยการนำต้นและใบตำแล้วโปะหน้าผากหรือกระหม่อมเด็กเล็ก
  – ช่วยแก้โรคหืดหอบ ทำให้หายใจโล่ง ช่วยแก้ไอและแก้หวัด ด้วยการนำใบสดมาทานร่วมกับน้ำพริก แจ่ว
  – แก้อาการท้องอืด ด้วยการนำต้นและใบมาขยี้ใช้ทาท้องเด็ก
  – ห้ามเลือด ด้วยการนำต้นและใบมาขยี้ใช้เป็นยาปิด
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาบำรุงร่างกาย แก้ลมชักบางประเภท ช่วยบำรุงน้ำนมหลังคลอดของสตรี
  – แก้อาการปวดและลดไข้ ด้วยการนำใบใช้ภายนอกเป็นยาพอกศีรษะ
  – ช่วยแก้อาการหวัดและคัดจมูก ด้วยการนำใบมาขยี้ดม
  – แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
  – ช่วยขับน้ำคาวปลา ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำกินหลังคลอด
  – รักษาแผลไฟไหม้หรือน้ำร้อนลวก ด้วยการนำใบมาล้างให้สะอาด ตำแล้วนำมาโปะตรงที่เป็นแผล
  – รักษาแผลเรื้อรัง รักษาแผลที่มีน้ำเหลือง รักษาน้ำหนองหรือเป็นตุ่มพุพอง ด้วยการนำใบมาคั้นใช้เป็นยาทา
  – รักษาหิด ด้วยการนำใบมาขยี้ทา
  – แก้แมงป่องต่อยหรือตะขาบกัด ด้วยการนำใบมาขยี้ทาหรือใช้เป็นยาพอก
  – ช่วยรักษาอาการบวมและแก้ปวดข้อ ด้วยการนำมาตำแล้วพอก
  – ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำดื่มแทนน้ำชา
  – ช่วยลดเสมหะ ด้วยการนำใบสดมาต้มใส่ใบกระวานและกานพลูเล็กน้อยผสมกับน้ำผึ้ง 1 ช้อนชา ดื่มวันละ 2 ครั้ง ติดต่อกัน 3 วัน
• สรรพคุณจากราก
  – เป็นยาบำรุงเลือดลม ช่วยรักษาเลือดลมให้เป็นปกติ ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำกิน
  – ช่วยดับกลิ่นปาก แก้ปวดฟัน ป้องกันฟันผุ ด้วยการนำรากมาแช่กับน้ำธรรมดาแล้วนำมากินและอมบ่อย ๆ
  – แก้อาการไอ ไอเรื้อรัง แก้เจ็บคอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ ด้วยการนำใบสดประมาณ 4 – 5 ใบ มาฉีกเป็นชิ้นเล็กแล้วนำไปต้มกับน้ำ 1 ลิตร กินครั้งละครึ่งแก้ววันละ 3 เวลาก่อนหรือหลังอาหาร หรือนำใบประมาณ 4 – 5 ใบมาสับกับหมูไม่ติดมันให้ละเอียดแล้วต้มกินแบบแกงจืด ใส่เกลือป่น โดยให้กินทั้งน้ำและเนื้อ 2 มื้อ เช้าและเย็น
  – ตำรับยาแก้ไอในเด็ก จะนำใบมานวดกับเกลือคั้นเอาน้ำใส่ช้อนทองเหลืองอุ่นให้เดือดแล้วนำมาให้เด็กกิน
• สรรพคุณจากยางจากใบ
  – ช่วยขับลม แก้อาการปวดท้อง แก้อาหารไม่ย่อย ด้วยการนำยางจากใบมาผสมกับน้ำตาลกิน

ประโยชน์ของหูเสือ

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนใช้ทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก ลาบทุกชนิด ก้อย แจ่วป่น ซุบหน่อไม้ ซุบมะเขือ ใช้ใส่ในแกง ทานสดเป็นผักแกล้มกับอาหารอื่นหรือใช้กินกับหมาก และยังนำมาใช้แทนใบกะเพราในแกงกบ แกงปลาไหลและผัดหมูสับได้ ช่วยย่อยและดับกลิ่นคาวได้ดีมาก
2. ใช้แทนเครื่องเทศออริกาโน กลิ่นหอมของใบหูเสือคล้ายกับเครื่องเทศออริกาโนที่ใช้โรยหน้าพิซซ่า สามารถนำใบหูเสือมาตากให้แห้งสนิทในที่ร่มแล้วบดให้ละเอียดใช้แทนออริกาโนได้
3. ใช้ทำความสะอาด ต้นนำมาตำหรือบดใช้ซักผ้าหรือสระผมได้
4. ใช้ทำเป็นยา ใบทำเป็นยานัตถุ์ได้เพราะมีกลิ่นหอม ชาวบ้านในแถบภาคอีสานและภาคเหนือจะปลูกไว้เป็นเหมือนยาสามัญประจำบ้าน ส่วนคนจีนจะปลูกไว้เป็นยาแก้ไอ
5. ไล่แมลง ใส่ในยุ้งข้าวเพื่อไล่แมลงได้

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของหูเสือ

สารที่พบในหูเสือ พบสารน้ำมันหอมระเหย carvacrol, cyperene, thymol, γ – terpinene
ฤทธิ์ของหูเสือ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย ยับยั้งเชื้อรา ยับยั้งยีสต์ ช่วยฆ่าแมลง ยับยั้งการงอกของพืชอื่นและยับยั้งเอนไซม์ protease จากเชื้อ HIV

หูเสือ เป็นต้นที่มีน้ำมันหอมระเหยและมีกลิ่นหอมจนสามารถนำมาใช้ไล่แมลง ใช้ดับกลิ่นคาวอาหารได้ดี เป็นต้นที่มีรสเผ็ดร้อนและนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้หลากหลาย ส่วนมากจะพบได้ทางภาคเหนือของประเทศไทย หูเสือมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของรากและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ลดไข้ บำรุงร่างกาย ทำให้เจริญอาหาร ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ แก้ไอและดับกลิ่นปากได้ เป็นต้นที่มีสรรพคุณได้มากมายมากกว่าที่คิดและยังเป็นยาร้อนที่ดีต่อการแก้หวัด

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “หูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [23 ก.ย. 2014].
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “หูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [23 ก.ย. 2014].
หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ใบหูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th. [23 ก.ย. 2014].
กรุงเทพธุรกิจ. “หูเสือ แก้ไอ บำรุงเลือด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.bangkokbiznews.com. [23 ก.ย. 2014].
คมชัดลึกออนไลน์. (นายสวีสอง). “หูเสือ ต้นสระผมได้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.komchadluek.net. [23 ก.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/