จิกน้ำ
จิกน้ำ (Indian oak) เป็นไม้ยืนต้นที่ไม่ค่อยได้ยินชื่อบ่อยนัก แต่พบได้ทั่วไปตามริมฝั่งน้ำ สามารถนำส่วนประกอบของต้นมาใช้ประโยชน์ได้ หลายคนไม่รู้จักแต่ต้องเคยเห็นผ่านตามาบ้าง ดอกของจิกน้ำหากบานพร้อมกันจะดูสวยงามมาก สามารถนำดอกและยอดอ่อนมารับประทานได้ และส่วนอื่นของต้นนำไปใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ได้เช่นกัน
รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของจิกน้ำ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Barringtonia acutangula (L.) Gaertn.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Indian oak” และ “Freshwater mangrove”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ตอง จิกน้ำ” ภาคเหนือเรียกว่า “ตอง ปุยสาย” ภาคอีสานและจังหวัดหนองคายเรียกว่า “กระโดนทุ่ง กระโดนน้ำ” จังหวัดกรุงเทพมหานครเรียกว่า “จิ๊ก” จังหวัดพิษณุโลกเรียกว่า “กระโดนสร้อย” จังหวัดอุตรดิตถ์เรียกว่า “ลำไพ่” มีชื่อเรียกอื่น ๆ อีกว่า “จิก จิกนา จิกอินเดีย จิกมุจลินท์”
ชื่อวงศ์ : วงศ์จิก (LECYTHIDACEAE หรือ BARRINGTONIACEAE)
ลักษณะของจิกน้ำ
จิกน้ำ เป็นไม้ยืนต้นที่มีหลายชนิด มีถิ่นกำเนิดทั่วไปในภูมิภาคเอเชียใต้และประเทศอัฟกานิสถาน ฟิลิปปินส์ ไปจนถึงทางตอนเหนือของประเทศออสเตรเลียในแถบรัฐควีนส์แลนด์ ในประเทศไทยพบทั่วทุกภาคตามริมฝั่งน้ำ ริมคลอง ริมบึง ป่าพรุและป่าชายเลน
ใบ : เป็นใบเดี่ยว เป็นรูปหอกหรือรูปไข่หัวกลับหรือรูปรี โคนใบแหลม ปลายใบแหลมหรือมน ขอบใบเป็นจักถี่ ๆ ใบอ่อนเป็นสีน้ำตาลแดงเข้มและมีขน ใบมีขนาดใหญ่เป็นมัน เมื่อเวลามีดอกจะทิ้งใบทำให้เหลือแต่ใบอ่อนสีแดง
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจายที่ปลายกิ่ง ดอกห้อยลงมาเป็นระย้า ดอกมีสีแดงหรือสีชมพู หลุดร่วงง่าย ออกดอกในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนมีนาคม
ผล : เป็นรูปขอบขนานหรือทรงกลม มีสันเป็นเหลี่ยม 4 สัน เรียงตามความยาวของผล
เมล็ด : ในผลมีเมล็ดจิกน้ำ อยู่ 1 เมล็ด ลักษณะคล้ายรูปไข่
สรรพคุณของจิกน้ำ
- สรรพคุณจากเมล็ด รักษาเยื่อนัยน์ตาอักเสบ น้ำคั้นจากเมล็ดใช้เป็นยาหยอดตา แก้อาการไอในเด็ก ช่วยให้อาเจียน เป็นยาขับลม แก้อาการจุกเสียดแน่นท้อง แก้อาการร้อนใน เป็นยาร้อนในการคลอดบุตร
- สรรพคุณจากเปลือก เป็นยาลดไข้และใช้รักษาไข้มาลาเรีย ช่วยชะล้างบาดแผล
- สรรพคุณจากผล แก้หวัด แก้ไอ
- สรรพคุณจากราก ช่วยให้อาเจียน เป็นยาระบายอ่อน ๆ
- สรรพคุณจากใบ น้ำจากใบช่วยแก้อาการท้องเสีย ต้มใบแก่ช่วยแก้อาการท้องร่วง
- สรรพคุณจากเนื้อไม้ ช่วยขับระดูขาวของสตรีหรืออาการตกขาว
ประโยชน์ของจิกน้ำ
1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ดอกและยอดอ่อนใช้รับประทานเป็นผักสดได้
2. ใช้ในอุตสาหกรรม เปลือกและต้นสามารถนำมาใช้เป็นยาเบื่อปลาได้ ทำเป็นไม้อัด ไม้บาง กระดานกรุบ่อ ใช้ทำเรือเล็ก ๆ ทำเครื่องมือเกษตรและทำเครื่องเรือน
3. ปลูกเป็นไม้ประดับ มักจะปลูกไว้เป็นไม้ประดับที่ริมน้ำหรือริมตลิ่ง สามารถทนน้ำท่วมขังได้และช่วยยึดหน้าดินบริเวณริมตลิ่งได้อีกด้วย
จิกน้ำ เป็นไม้ยืนต้นที่มีช่อดอกที่สวยงามแปลกตาและมีความแข็งแรง นิยมปลูกไว้ริมตลิ่งเพราะช่วยยึดหน้าดินได้ สามารถนำต้นจิกน้ำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง การรับประทานดอกหรือยอดอ่อนของจิกน้ำจะให้รสชาติมันปนฝาด สรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ รักษาไข้มาลาเรีย แก้อาการไอ แก้ท้องเสีย ท้องร่วง และช่วยรักษาดวงตาได้อีกด้วย
บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม
