มะเร็งระยะสุดท้าย
มะเร็งระยะสุดท้าย ( Distant Metastasis ) คือ ระยะที่มะเร็งได้แพร่กระจายไปยังอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเซลล์มะเร็งจะแพร่กระจายเข้าไปในหลอดเลือดและระบบน้ำเหลือง เพื่อแย่งสารอาหารที่จำเป็นในร่างกาย ทำให้ร่างกายไม่สามารถรับสารอาหารได้เพียงพอและมีการทำงานผิดปกติเป็นอย่างมาก หรือเรียกอีกอย่างว่า “ระยะแพร่กระจาย” ซึ่งมีแนวโน้มที่ผู้ป่วยจะเสียชีวิตได้
อาการของมะเร็งระยะสุดท้าย
อาการของมะเร็งระยะสุดท้าย คือ มีการกระจายตัวของเชื้อมะเร็งไปทั่วร่างกายทั้งอวัยวะใกล้เคียงกับจุดเกิดโรค และอวัยวะที่อยู่ไกลออกไป เช่น หากเป็นโรคมะเร็งปากมดลูก ต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ใกล้กับมดลูก มะเร็งระยะแพร่กระจาย ที่มะเร็งจะมีการลุกลามไป คือ ต่อมน้ำเหลืองในบริเวณอุ้งเชิงกราน ส่วนต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ไกลออกไปและจะมีการแพร่กระจายออกไปทางสายน้ำเหลืองคือต่อมน้ำเหลืองในช่องท้อง และต่อมน้ำเหลืองเหนือกระดูกไหปลาร้าอาจจะส่งผลให้เกิดมะเร็งชนิดเดียวกันได้ตลอดทั่วตัวของผู้ป่วย
การเป็นมะเร็งระยะสุดท้าย หรือระยะแพร่กระจายนี้เป็นสิ่งที่ทุกคนกลัวกันมากและไม่อยากให้ถึงอาการระยะนี้ ไม่ว่าจะเป็นทั้งผู้ป่วยเองหรือแพทย์ผู้ให้การรักษาก็คือ มะเร็งระยะแพร่กระจายซึ่งเป็นมะเร็งระยะสุดท้ายหรือมะเร็งระยะที่ 4 นั้นเอง หากถามว่าทำไมถึงต้องกลัวมะเร็งในระยะแพร่กระจายขนาดนี้ด้วย มะเร็งในระยะแพร่กระจายคืออะไรและอันตรายแค่ไหน มีคำตอบและคำอธิบายได้ดังต่อไปนี้
มะเร็งระยะแพร่กระจาย
มะเร็งระยะแพร่กระจาย คือ การแพร่กระจายของมะเร็วไปในอวัยวะใดก็ตามที่เซลล์มะเร็งมีการแพร่กระจายออกไปส่งผลให้เกิดการทำงานที่ผิดปกติหรือทำงานล้มเหลวของอวัยวะ นั้นทำให้ผู้ป่วยมีอาการแสดงออกผิดปกติตามอวัยวะที่มะเร็งระยะแพร่กระจายลุกลาม เช่น หากเกิดกับปอด ก็จะมีอาการไอ แน่นหน้าอก หายใจลำบาก หายใจติดขัด เป็นต้น หรือถ้าเกิดกับกระดูกก็จะมีอาการปวดตามตัว ตามกระดูกได้ซึ่งแพทย์สามารถที่จะตรวจพบได้ แต่ก็อาจมีบางอวัยวะที่ไม่แสดงอาการป่วยออกมาและไม่มีวิธีตรวจพบ บางครั้งก็ตรวจพบได้ต่อเมื่อผู้ป่วยเสียชีวิตไปแล้ว โดยอวัยวะที่โรคมะเร็งแพร่กระจายไปได้สูงและเป็นสาเหตุให้ผู้ป่วยเสียชีวิตที่พบได้บ่อยคือ อวัยวะที่มีเลือดไปเลี้ยงสูง และมีระบบน้ำเหลืองมากมาย เช่น ต่อมน้ำเหลือง ปอด ตับ กระดูก ไขกระดูกต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ไกล และสมอง
|
ชนิดของมะเร็ง
|
อวัยวะที่มักมีการแพร่กระจาย
|
| มะเร็งสมอง | พบการแพร่กระจายนอกสมองน้อย อาจพบในไขสันหลังได้ |
| มะเร็งเต้านม | กระดูก ตับ ปอด สมอง ลูกตา ผิวหนังบริเวณหน้าอก |
| มะเร็งหลอดอาหาร | อวัยวะใกล้เคียง ปอด ตับ ต่อมน้ำเหลืองในช่องท้อง |
| มะเร็งกระเพาะอาหาร | กระจายทั่วช่องท้อง ตับ ปอด พบน้อยในสมองและกระดูก |
| มะเร็งลำไส้ใหญ่ | ตับ กระดูก ปอด พบน้อยในสมอง |
| มะเร็งลำไส้ตรง | อวัยวะในอุ้งเชิงกราน ปอด สมอง กระดูก |
| มะเร็งตับ | มักเจริญเติบโตอยู่ในเนื้อตับเอง |
| มะเร็งปอด | ต่อมหมวกไต ตับ กระดูก สมอง ปอดข้างเดียวกันหรือ อีกด้าน เยื่อบุหัวใจ |
| มะเร็งตับอ่อน | กระจายทั่วช่องท้อง ตับ ปอด สมอง |
| มะเร็งเม็ดสีของผิวหนัง | ต่อมน้ำเหลืองบริเวณใกล้เคียง สมอง ปอด ตับ กระดูก |
| มะเร็งบริเวณปากและลำคอ | ปอด |
| มะเร็งเม็ดเลือดขาว | มีการกระจายทั่วร่างกายอยู่แล้ว อาจพบในไขกระดูก ผิวหนัง |
| มะเร็งเม็ดเลือดขาว ชนิด Multiple myeloma |
กระดูก |
| มะเร็งต่อมน้ำเหลือง | มักอยู่ในต่อมน้ำเหลือง ม้าม และไขกระดูก อาจพบการ แพร่กระจายไปยังสมอง และกระเพาะอาหาร บางกรณีอาจ พบการแพร่กระจายตามน้ำหล่อเลี้ยงไขสันหลังได้ เรียกว่า Lymphomatous menignitis |
| มะเร็งรังไข่ | กระจายทั่วช่องท้อง ปอด ตับ (พบน้อย) สมองและผิวหนัง |
| มะเร็งต่อมลูกหมาก | กระดูก สมอง |
| มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ | อวัยวะในอุ้งเชิงกราน ปอด ตับ กระดูก |
มะเร็งระยะสุดท้าย คือ ระยะอาการป่วยของโรคมะเร็งที่อยู่ในช่วงที่เซลล์มะเร็งแพร่กระจายเข้าไปในหลอดเลือดและระบบน้ำเหลืองแล้วเรียกอีกอย่างว่า “ระยะแพร่กระจาย”
โรคมะเร็งระยะสุดท้ายรักษาหายไหม ?
หากผู้ป่วยเป็นโรคมะเร็งในระยะแพร่กระจายแล้วเท่ากับว่าผู้ป่วยจะเป็นโรคมะเร็งในระยะสุดท้าย เป็นระยะที่ไม่สามารถรักษาให้หายเป็นปกติได้ ถึงแม้ว่าผู้ป่วยนั้นจะมีสุขภาพร่างกายแข็งแรงเท่าไหร่ก็ตามยกเว้นมะเร็งบางชนิด ซึ่งมีโอกาสน้อยมากๆที่อาจรักษาให้หาย เช่น มะเร็งอัณฑะบางชนิด
ในผู้ป่วยโรคมะเร็งระยะแพร่กระจายที่มีสุขภาพร่างกายแข็งแรง จะให้การรักษาบรรเทาประทานอาการด้วยวิธีผ่าตัด รังสีรักษา หรือเคมีบำบัด และหากโรคมะเร็งที่เป็นตอบสนองได้ดีต่อการรักษา อาจจะช่วยให้ผู้ป่วยมีชีวิตอยู่ได้อย่างมี คุณภาพประมาณ 1-2 ปี แต่สำหรับผู้ป่วยที่สุขภาพไม่แข็งแรงจะมีอัตราการอยู่รอดลดลงอยู่ที่ประมาณ 3 – 9 เดือนเท่านั้น
การรักษาโรคมะเร็งระยะสุดท้าย หรือระยะแพร่กระจาย
สำหรับการรักษามะเร็งระยะสุดท้ายทางแพทย์ผู้ให้การรักษาจะใช้วิธีการรักษาแบบประคับประคอง หรือบรรเทาอาการผู้ป่วยเท่านั้น จะไม่ใช่วิธีการรักษาแบบให้หายขาดเพราะไม่มีโอกาสรักษาให้หายขาดได้แล้ว โดยในการรักษาจะมีจุดประสงค์หลักที่ว่าจะทำยังไงให้ผู้ป่วยบรรเทาอาการเจ็บป่วยได้มากที่สุด ให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ ในการรักษาผู้ป่วย ก็จะใช้วิธีเหมือนกับมะเร็งใยระยะอื่นๆ เช่น วิธีการผ่าตัด รังสีรักษา ยาเคมีบำบัด ฮอร์โมน ยารักษาตรงเป้า และการรักษาประคับประคองตามอาการ ซึ่งแพทย์จะเลือกวิธีการรักษาตาม สุขภาพของผู้ป่วย อายุ อาการ และชนิดของเซลล์มะเร็งเป็นหลัก ว่าจะเลือกวิธีการใด ที่จะเหมาะสมต่อผู้ป่วยรายนั้นๆมากที่สุด
มะเร็งระยะสุดท้ายอยู่ได้นานแค่ไหน
วิธีการที่ดีที่สุดสำหรับการป้องกันมะเร็งระยะสุดท้าย หรือระยะแพร่กระจาย คือการตรวจพบมะเร็งตั้งแต่ระยะเริ่มแรกและได้รับรักษาอย่างทันเวลาก่อนที่โรคมะเร็งจะมีการแพร่กระจายของโรคออกไป ดังนั้นหากพบความผิดปกติอะไรของร่างกาย ควรรีบไปพบแพทย์โดยทันที และสำหรับผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งในระยะแรกๆ ต้องปฏิบัติตนตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และควรหลีกเลียงปัจจัยเสี่ยงต่างๆที่เป็นตัวกระตุ้นของมะเร็ง เช่น การดื่มเหล้า สูบบุหรี่ ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอและทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ควรที่จะป้องกันไว้ก่อนที่จะเป็นมะเร็งระยะสุดท้าย เพราะหากเป็นแล้วคุณเองก็ไม่สามารถที่จะรักษาให้หายได้อีกเลย
ร่วมตอบคำถามกับเรา
คำถามท้ายบท มะเร็งระยะสุดท้ายรักษาหายได้ไหม มีชีวิตอยู่ได้นานแค่ไหน
มอร์ฟีน ได้มีบทบาทสำคัญในเรื่องของการบรรเทาความเจ็บปวดรุนแรงของผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยไม่ต้องทุกข์ทรมานมากเกินไปแต่ผลข้างเคียงของการใช้มอร์ฟีนจะทําให้ผู้ป่วยมีอาการท้องผูก เพราะมอร์ฟีนทําให้ลําไส้เคลื่อนไหวได้ช้าลง ผู้ป่วยที่ใช้มอร์ฟีนจึงควรกินยาถ่ายเพื่อป้องกันอาการท้องผูกด้วยนอกจากนี้ยังมีผลข้างเคียงอื่นๆ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน และง่วงนอน หากกินมากเกินไปอาจทําให้มีกล้ามเนื้อกระตุกได้ ทั้งนี้มอร์ฟีนจัดเป็นยาเสพติดประเภทกดประสาท ออกฤทธิ์กดสมองส่วนกลางทำให้สมองรับความรู้สึกทางด้านเจ็บปวดน้อยลงจึงช่วยระงับความเจ็บปวดได้มะเร็งระยะสุดท้ายเป็นโรคที่คุกคามต่อชีวิตไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้การดูแลทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจเพื่อให้ผู้ป่วยมีกำลังกายกำลังใจในการต่อสู้กับโรคร้ายเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งเพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุด สามารถดำเนินชีวิตประจำวันได้ด้วยตัวเอง ลดการพึ่งพาคนรอบข้างและดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขกับครอบครัวในระยะสุดท้ายก่อน จากไป ท่านเห็นด้วยหรือไม่ว่าการดูแลผู้ป่วยในระยะสุดท้ายที่ดีจะสามารถช่วยให้ผู้ป่วยมีชีวิตได้นานขึ้น ?
อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง
เอกสารอ้างอิง
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิงพวงทอง ไกรพิบูลย์. รู้ก่อนเข้าใจการตรวจรักษามะเร็ง. กรุงเทพฯ: ซีเอ็ดยูเคชั่น, 2557.
อิ่มใจ ชิตาพนารักษ์. ผลกระทบจากการรักษาโรคมะเร็ง. เชียงใหม่: ภาควิชารังสีวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 2557
Thun MJ, Hannan LM, Jemal A (September 2006). “Interpreting cancer trends”. Annals of the New York Academy of Sciences.
Prasad AR, Bernstein H (March 2013). “Epigenetic field defects in progression to cancer”. World Journal of Gastrointestinal Oncology.
