หูเสือ

หูเสือ (Indian borage) หรือเนียมหูเสือ เป็นไม้ล้มลุกที่พบได้มากทางภาคเหนือ เป็นดอกสีม่วงขาวที่มีลักษณะเป็นรูปเรือ เป็นผักที่มีน้ำมันหอมระเหยสูงจึงช่วยย่อยและดับกลิ่นคาวได้ดีมาก และที่สำคัญต้นและใบมีกลิ่นหอมและมีรสเผ็ดร้อน กลิ่นนั้นจะมีกลิ่นคล้ายกับเครื่องเทศ “ออริกาโน” ที่เอาไว้ใช้โรยหน้าพิซซ่า ด้วยความที่มีรสเผ็ดร้อนจึงมีฤทธิ์เป็นยาสมุนไพรซึ่งชาวบ้านในแถบทางภาคอีสานและภาคเหนือจะปลูกไว้เป็นเหมือนยาสามัญประจำบ้าน ส่วนคนจีนจะปลูกไว้เป็นยาแก้ไอโดยเฉพาะ

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของหูเสือ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Indian borage” “Country borage” “Oreille” Oregano”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “หอมด่วนหูเสือ หอมด่วนหลวง” ภาคอีสานเรียกว่า “เนียนหูเสือ” ไทใหญ่เรียกว่า “ผักฮ่านใหญ่” คนไทยเรียกว่า “ผักหูเสือ” คนจีนเรียกว่า “เนียมอีไหลหลึง โฮว้หีเช่า”
ชื่อวงศ์ : วงศ์กะเพรา (LAMIACEAE หรือ LABIATAE)
ชื่อพ้อง : Coleus amboinicus Lour., Coleus aromaticus Benth.

ลักษณะของต้นหูเสือ

หูเสือ เป็นพรรณไม้ล้มลุกอายุ 2 – 3 ปี มักจะพบตามที่รกร้างทั่วไป ตามที่ลุ่มชื้นแฉะทั่วทุกภาคของประเทศแต่พบได้มากทางภาคเหนือ
ลำต้น : ลำต้นมีลักษณะอวบน้ำและหักได้ง่าย กิ่งและลำต้นค่อนข้างกลม ต้นอ่อนจะมีขนขึ้นอย่างหนาแน่น เมื่อแก่แล้วจะค่อย ๆ หลุดร่วงไป
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กว้างค่อนข้างกลมหรือเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า ปลายใบกลมมน โคนใบกลมหรือตัด ขอบใบจักเป็นคลื่นมนรอบใบ ใบเป็นสีเขียวอ่อน แผ่นใบหนาและอวบน้ำ ผิวใบมีขนอ่อนนุ่มขึ้นปกคลุมอยู่ทั่วทั้งใบ แผ่นใบนูนและเส้นใบลึก เมื่อนำมาขยี้ดมจะมีกลิ่นหอม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อ โดยจะออกตามปลายกิ่งหรือยอด ในช่อหนึ่งจะมีดอกย่อยประมาณ 6 – 8 ดอก จะทยอยบานทีละ 1 – 2 ดอก ดอกย่อยติดกันหนาแน่นเป็นวงรอบแกนผลเป็นระยะและมีขน มีกลีบดอก 5 กลีบเป็นสีม่วงขาว ลักษณะเป็นรูปเรือ ปลายแยกเป็นกลีบ 2 กลีบ กลีบบนสั้น ตั้งตรงและมีขน กลีบล่างมีลักษณะยาวและเว้า ก้านเกสรเพศผู้เชื่อมติดกันเป็นหลอด ตอนโคนล้อมก้านเกสรเพศเมียไว้ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆัง มีขนและมีต่อม ปลายแยกเป็น 5 แฉก แฉกบนเป็นรูปไข่กว้างและปลายแหลม ส่วนแฉกข้างเป็นรูปหอกแคบ ใบประดับมีลักษณะเป็นรูปไข่กว้าง
ผล : ผลมีขนาดเล็ก ลักษณะของผลเป็นรูปกลมแป้นน้ำตาลอ่อน เปลือกผลแข็ง

สรรพคุณของหูเสือ

• สรรพคุณจากต้นและใบ ช่วยทำให้เจริญอาหาร
  – ช่วยแก้ฝีในหู แก้ปวดหู หูน้ำหนวกและแก้พิษฝีในหู ด้วยการนำต้นและใบมาคั้นเอาน้ำหยอดหู
  – ช่วยลดไข้ตัวร้อน แก้ไข้หวัดในเด็ก ด้วยการนำต้นและใบตำแล้วโปะหน้าผากหรือกระหม่อมเด็กเล็ก
  – ช่วยแก้โรคหืดหอบ ทำให้หายใจโล่ง ช่วยแก้ไอและแก้หวัด ด้วยการนำใบสดมาทานร่วมกับน้ำพริก แจ่ว
  – แก้อาการท้องอืด ด้วยการนำต้นและใบมาขยี้ใช้ทาท้องเด็ก
  – ห้ามเลือด ด้วยการนำต้นและใบมาขยี้ใช้เป็นยาปิด
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาบำรุงร่างกาย แก้ลมชักบางประเภท ช่วยบำรุงน้ำนมหลังคลอดของสตรี
  – แก้อาการปวดและลดไข้ ด้วยการนำใบใช้ภายนอกเป็นยาพอกศีรษะ
  – ช่วยแก้อาการหวัดและคัดจมูก ด้วยการนำใบมาขยี้ดม
  – แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
  – ช่วยขับน้ำคาวปลา ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำกินหลังคลอด
  – รักษาแผลไฟไหม้หรือน้ำร้อนลวก ด้วยการนำใบมาล้างให้สะอาด ตำแล้วนำมาโปะตรงที่เป็นแผล
  – รักษาแผลเรื้อรัง รักษาแผลที่มีน้ำเหลือง รักษาน้ำหนองหรือเป็นตุ่มพุพอง ด้วยการนำใบมาคั้นใช้เป็นยาทา
  – รักษาหิด ด้วยการนำใบมาขยี้ทา
  – แก้แมงป่องต่อยหรือตะขาบกัด ด้วยการนำใบมาขยี้ทาหรือใช้เป็นยาพอก
  – ช่วยรักษาอาการบวมและแก้ปวดข้อ ด้วยการนำมาตำแล้วพอก
  – ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำดื่มแทนน้ำชา
  – ช่วยลดเสมหะ ด้วยการนำใบสดมาต้มใส่ใบกระวานและกานพลูเล็กน้อยผสมกับน้ำผึ้ง 1 ช้อนชา ดื่มวันละ 2 ครั้ง ติดต่อกัน 3 วัน
• สรรพคุณจากราก
  – เป็นยาบำรุงเลือดลม ช่วยรักษาเลือดลมให้เป็นปกติ ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำกิน
  – ช่วยดับกลิ่นปาก แก้ปวดฟัน ป้องกันฟันผุ ด้วยการนำรากมาแช่กับน้ำธรรมดาแล้วนำมากินและอมบ่อย ๆ
  – แก้อาการไอ ไอเรื้อรัง แก้เจ็บคอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ ด้วยการนำใบสดประมาณ 4 – 5 ใบ มาฉีกเป็นชิ้นเล็กแล้วนำไปต้มกับน้ำ 1 ลิตร กินครั้งละครึ่งแก้ววันละ 3 เวลาก่อนหรือหลังอาหาร หรือนำใบประมาณ 4 – 5 ใบมาสับกับหมูไม่ติดมันให้ละเอียดแล้วต้มกินแบบแกงจืด ใส่เกลือป่น โดยให้กินทั้งน้ำและเนื้อ 2 มื้อ เช้าและเย็น
  – ตำรับยาแก้ไอในเด็ก จะนำใบมานวดกับเกลือคั้นเอาน้ำใส่ช้อนทองเหลืองอุ่นให้เดือดแล้วนำมาให้เด็กกิน
• สรรพคุณจากยางจากใบ
  – ช่วยขับลม แก้อาการปวดท้อง แก้อาหารไม่ย่อย ด้วยการนำยางจากใบมาผสมกับน้ำตาลกิน

ประโยชน์ของหูเสือ

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนใช้ทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก ลาบทุกชนิด ก้อย แจ่วป่น ซุบหน่อไม้ ซุบมะเขือ ใช้ใส่ในแกง ทานสดเป็นผักแกล้มกับอาหารอื่นหรือใช้กินกับหมาก และยังนำมาใช้แทนใบกะเพราในแกงกบ แกงปลาไหลและผัดหมูสับได้ ช่วยย่อยและดับกลิ่นคาวได้ดีมาก
2. ใช้แทนเครื่องเทศออริกาโน กลิ่นหอมของใบหูเสือคล้ายกับเครื่องเทศออริกาโนที่ใช้โรยหน้าพิซซ่า สามารถนำใบหูเสือมาตากให้แห้งสนิทในที่ร่มแล้วบดให้ละเอียดใช้แทนออริกาโนได้
3. ใช้ทำความสะอาด ต้นนำมาตำหรือบดใช้ซักผ้าหรือสระผมได้
4. ใช้ทำเป็นยา ใบทำเป็นยานัตถุ์ได้เพราะมีกลิ่นหอม ชาวบ้านในแถบภาคอีสานและภาคเหนือจะปลูกไว้เป็นเหมือนยาสามัญประจำบ้าน ส่วนคนจีนจะปลูกไว้เป็นยาแก้ไอ
5. ไล่แมลง ใส่ในยุ้งข้าวเพื่อไล่แมลงได้

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของหูเสือ

สารที่พบในหูเสือ พบสารน้ำมันหอมระเหย carvacrol, cyperene, thymol, γ – terpinene
ฤทธิ์ของหูเสือ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย ยับยั้งเชื้อรา ยับยั้งยีสต์ ช่วยฆ่าแมลง ยับยั้งการงอกของพืชอื่นและยับยั้งเอนไซม์ protease จากเชื้อ HIV

หูเสือ เป็นต้นที่มีน้ำมันหอมระเหยและมีกลิ่นหอมจนสามารถนำมาใช้ไล่แมลง ใช้ดับกลิ่นคาวอาหารได้ดี เป็นต้นที่มีรสเผ็ดร้อนและนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้หลากหลาย ส่วนมากจะพบได้ทางภาคเหนือของประเทศไทย หูเสือมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของรากและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ลดไข้ บำรุงร่างกาย ทำให้เจริญอาหาร ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ แก้ไอและดับกลิ่นปากได้ เป็นต้นที่มีสรรพคุณได้มากมายมากกว่าที่คิดและยังเป็นยาร้อนที่ดีต่อการแก้หวัด

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “หูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [23 ก.ย. 2014].
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “หูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [23 ก.ย. 2014].
หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ใบหูเสือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th. [23 ก.ย. 2014].
กรุงเทพธุรกิจ. “หูเสือ แก้ไอ บำรุงเลือด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.bangkokbiznews.com. [23 ก.ย. 2014].
คมชัดลึกออนไลน์. (นายสวีสอง). “หูเสือ ต้นสระผมได้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.komchadluek.net. [23 ก.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

ผักบุ้งรั้ว

ผักบุ้งรั้ว (Railway Creeper) เป็นไม้เถาเลื้อยที่สามารถพบได้ทั่วทุกภาคในประเทศไทย มีดอกเป็นรูปแตรสีม่วงอ่อนหรือสีชมพูทำให้ดูสวยงามจึงนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับได้ ผักบุ้งรั้วมีทั้งต้นรสหว่านชุ่มและขม ทำให้มีฤทธิ์เป็นยาเย็น นิยมนำมาใช้เป็นยาในประเทศอินเดียและในตำรับยาแก้นิ่ว ทว่าผักบุ้งรั้วเองนั้นก็มีส่วนของใบและรากมีสารพิษไซยาไนด์อยู่ซึ่งเป็นสารที่อันตรายต่อร่างกายอย่างมากจึงควรนำมาปรุงก่อนทาน ผักบุ้งรั้วค่อนข้างนิยมในฮาวายซึ่งจะนำรากมาบริโภคเป็นอาหารแม้ว่ามันจะมีรสขมก็ตาม

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของผักบุ้งรั้ว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ipomoea cairica (L.) Sweet
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Railway Creeper”
ชื่อท้องถิ่น : จังหวัดกรุงเทพมหานครเรียกว่า “ผักบุ้งฝรั่ง” จีนแต้จิ๋วเรียกว่า “โหงวเหยียวเล้ง” จีนกลางเรียกว่า “อู่จ่าวหลง อู๋จว่าหลง อู๋จว่าจินหลง”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ผักบุ้ง (CONVOLVULACEAE)
ชื่อพ้อง : Convolvulus cairicus L., Ipomoea palmata Forssk.

ลักษณะของผักบุ้งรั้ว

ผักบุ้งรั้ว เป็นพรรณไม้เลื้อยหรือไม้เถาล้มลุก มักจะพบขึ้นเป็นวัชพืชตามที่รกร้างทั่วไปในประเทศไทย
ลำต้น : ลำต้นสามารถเลื้อยไปได้ยาวและไกล มีลักษณะเป็นปล้องสีเขียวหรือสีเขียวอมเทา ตามลำต้นจะมีตุ่มเล็ก ๆ ติดอยู่
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกันไปตามข้อของต้น ลักษณะของใบคล้ายรูปฝ่ามือแยกออกเป็น 5 แฉก แฉกลึกถึงโคน แฉกกลางมีขนาดใหญ่กว่า แต่ละแฉกมีลักษณะเป็นรูปวงรี รูปไข่หรือรูปแกมใบหอก ปลายใบแต่ละแฉกมีลักษณะแหลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบเป็นสีเขียว ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนทั้งหน้าใบและหลังใบ ใบที่โคนมักแยกออกเป็นแฉก ก้านใบมีตุ่มเล็ก ๆ
ดอก : มีทั้งดอกเดี่ยวและออกเป็นช่อตามซอกใบหรือยอดต้น มีดอกประมาณ 1 – 3 ดอก ลักษณะของดอกเป็นรูปแตร กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงมีลักษณะติดทน ขยายในผล กลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปแตรหรือรูปลำโพง เป็นสีม่วง สีม่วงอ่อน สีม่วงแดง สีชมพูหรือสีขาวอมเขียว แต่ใจกลางดอกจะมีสีเข้มกว่า กลางดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน อับเรณูไม่บิดงอ รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียเป็นรูปเส้นด้ายอยู่ภายในหลอดกลีบดอก ยอดเกสรมี 2 พู
ผล : พบผลได้ในดอก เมื่อดอกร่วงโรยไปก็จะติดผล ผลเป็นแบบแคปซูลลักษณะกลม เมื่อแก่จะแห้งและแตกออก
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดอยู่ประมาณ 1 – 4 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะกลมและสั้น ด้านหนึ่งเป็นแง่ง เมล็ดเป็นสีน้ำตาลอมเทาหรือสีดำ มีขนนุ่มสีขาวหนาแน่น ตรงขอบมีขนยาว

สรรพคุณของผักบุ้งรั้ว

• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาขับพิษร้อนถอนพิษไข้ ช่วยขับน้ำชื้นในร่างกาย ดีต่อปอด ตับ ไตและกระเพาะปัสสาวะ เป็นยาแก้ไอ แก้ไอร้อนในปอด เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ขัดเบา แก้ปัสสาวะกะปริบกะปรอย
  – แก้นิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้นิ่วที่ถ่ายปัสสาวะออกมาเป็นเลือด ด้วยการนำต้นสดประมาณ 30 – 35 กรัมมาต้มกับน้ำตาลกรวดเล็กน้อยแล้วนำน้ำที่ได้มาดื่ม
  – แก้ฝีบวม แก้ฝีหนองภายนอกหรือผดผื่นคัน ด้วยการนำต้นสดมาตำแล้วพอกบริเวณที่เป็น
• สรรพคุณจากเมล็ด เป็นยาถ่าย เป็นยาแก้ฟกช้ำ
• สรรพคุณจากใบ
  – แก้ผดผื่นคัน ด้วยการนำใบมาตำพอกหรือทา

ประโยชน์ของผักบุ้งรั้ว

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร บางท้องถิ่นนำผักบุ้งรั้วมาใช้ปรุงเป็นอาหาร ในฮาวายนำรากมาบริโภคเป็นอาหาร
2. ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของผักบุ้งรั้ว

สารที่พบในผักบุ้งรั้ว

• ใบและรากผักบุ้งรั้วมีสาร cyanogenetic glycoside ผสมอยู่เล็กน้อย
• เมล็ดมีสารจำพวก muricatin A, muricatin B, fatty acid (arachidic, bebenic, oleic, palmitic, linolenic acid, linoleic, stearic), β – Sitosterol
  ผลการทดลอง ฉีดสาร muricatin A ที่สกัดได้จากเมล็ดผักบุ้งรั้วเข้าไปในหลอดเลือดของสุนัขในขนาดประมาณ 5 – 10 กรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ซึ่งจะไม่มีผลต่อความดันโลหิต แต่ถ้าใช้ในขนาดมากหรือประมาณ 20 – 40 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม จะมีผลทำให้ความดันโลหิตลดลงชั่วคราว
• เมื่อนำสาร muricatin A มาใช้ทดลองกับหนู โดยให้หนูทดลองกินในขนาด 0.5 กรัม พบว่ามีฤทธิ์เป็นยาถ่ายได้

ข้อควรระวังของผักบุ้งรั้ว

ใบและรากมีสารพิษไซยาไนด์ ซึ่งมีความเป็นพิษต่อระบบหายใจได้ มีข้อมูลระบุว่าต้น รากและใบมีสารพิษ ส่วนเถาหากนำมารับประทานจะทำให้เกิดอาการคลื่นไส้อาเจียน เวียนศีรษะ จึงต้องนำมาให้ความร้อนด้วยการต้มหรือคั่วให้เกรียมก่อนจึงจะนำมารับประทานได้

ผักบุ้งรั้ว เป็นผักที่อยู่ในวงศ์ผักบุ้งซึ่งเป็นต้นที่ค่อนข้างมีสารพิษรุนแรงและไม่ค่อยนิยมทานกันในประเทศไทยสักเท่าไหร่ แต่กลับนิยมในฮาวาย ทว่าเป็นต้นที่มีสรรพคุณทางยาโดยเฉพาะในอินเดียจะนำมาใช้ และยังเป็นไม้ปลูกประดับที่สวยงามได้ด้วย ผักบุ้งรั้วมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของทั้งต้น มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ เป็นยาถ่าย ขับพิษร้อนถอนพิษไข้ เป็นยาขับปัสสาวะและแก้นิ่วในทางเดินปัสสาวะได้ ถือเป็นต้นที่ดีต่อระบบขับถ่ายปัสสาวะเป็นอย่างมาก

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ผักบุ้งรั้ว”. หน้า 496-497.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ผักบุ้งรั้ว”. หน้า 348.
สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช, กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “ผักบุ้งรั้ว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dnp.go.th/botany/. [18 พ.ย. 2014]. โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย นนทบุรี. “ผักบุ้งรั้ว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.skn.ac.th. [18 พ.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

ตำแยแมว

ตำแยแมว (Acalypha indica) เป็นพืชในวงศ์ยางพาราที่มีชื่อมาจากการที่ต้นเป็นยาถอนพิษของโรคแมวและยังมีรากที่มีกลิ่นดึงดูดแมวได้ ทำให้คนเรียกพืชชนิดนี้ว่า “ตำแยแมว” นอกจากจะเป็นประโยชน์ต่อแมวแล้วนั้นยังสามารถนำใบสดมาปรุงเป็นอาหารมนุษย์ได้ และยังเป็นยาสมุนไพรในตำราแพทย์แผนไทยบางพื้นที่ ทว่าก็เป็นต้นที่ไม่ควรทานในปริมาณมากเพราะจะทำให้อาเจียนได้

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของตำแยแมว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Acalypha indica L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Indian acalypha” “Indian nettle” “Indian copperleaf” “Tree – seeded mercury”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “หานแมว” คนไทยเรียกว่า “ตำแยตัวผู้ ตำแยป่า หญ้าแมว หญ้ายาแมว”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ยางพารา (EUPHORBIACEAE)

ลักษณะของตำแยแมว

ตำแยแมว เป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มักจะพบตามดินที่มีความเย็น พบขึ้นเป็นวัชพืชตามที่รกร้างทั่วไปและตามที่มีอิฐปูนเก่า
ลำต้น : ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง แตกกิ่งก้านจากโคนต้น เนื้อภายในอ่อนและไม่แข็งแรง
ใบ : เป็นใบเดี่ยวขนาดเล็กออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปมนวงรี รูปไข่หรือรูปกลมโต ปลายใบมนหรือแหลมเล็กน้อย โคนใบสอบ ส่วนขอบใบหยักเล็กน้อย แผ่นใบเป็นสีเขียว ด้านบนมีขนขึ้นปกคลุม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบรอบลำต้น ยอดของช่อดอกเป็นดอกเพศเมีย ลักษณะของดอกจะคล้ายกับใบอ่อนที่มีขนาดเล็ก แต่เมื่อบานเต็มที่แล้วใบอ่อนนี้ก็ยังคงติดอยู่และไม่ร่วง มีใบประดับหยักเป็นซี่ฟัน มีขนปกคลุม แต่ละใบประดับจะหุ้มห่อดอก 2 – 6 ดอก

สรรพคุณของตำแยแมว

• สรรพคุณจากตำแยแมว ช่วยแก้อาการไอ
• สรรพคุณจากต้น ทำให้อาเจียน
  – ทำความสะอาดทางเดินอาหาร ด้วยการนำลำต้นอ่อนใช้เป็นยาล้างเมือกในท้อง
  – เป็นยาระบาย ด้วยการนำต้นสดทั้งต้นมาคั้นเอาแต่น้ำ
• สรรพคุณจากต้น ราก ใบและทั้งต้น
  – ช่วยขับเสมหะ ขับเสมหะในโรคหลอดลมอักเสบ ขับเสมหะในโรคหอบหืด ด้วยการนำใบสดมาสับเป็นชิ้นเล็กแล้วนำไปต้มกับน้ำ 4 ถ้วยแก้ว จนเหลือ 2 ถ้วยแก้ว ใช้ดื่มครั้งละ 1 ถ้วย ในเวลาเช้าและเย็น
• สรรพคุณจากทั้งต้น
  – รักษาโรคหอบหืดและภูมิแพ้ ด้วยการถอนทั้งต้นและรากมาต้มกับน้ำดื่ม 1 แก้ว ใช้ดื่มเมื่อมีอาการหรือนำมาโขลกผสมกับน้ำซาวข้าวแล้วกรองใส่ผ้าขาวบางให้ได้น้ำข้น 1 แก้ว แล้วดื่ม
• สรรพคุณจากต้น รากและใบ เป็นยาถ่ายหรือยาระบาย
• สรรพคุณจากต้นและใบ
  – เป็นยาขับพยาธิ ขับพยาธิเส้นด้าย ด้วยการนำใบสดมาทำเป็นอาหาร สำหรับเด็กนำมาต้มกินหรือจะนำใบสดมาคั้นเอาน้ำผสมกับกระเทียม
  – ถอนพิษเมาเบื่อในทางเดินอาหาร ด้วยการนำต้นหรือใบมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาทาแก้โรคปวดตามข้อ
  – รักษาโรคผิวหนัง ด้วยการนำใบสดมาตำผสมกับเกลือแกงใช้ทาบริเวณที่มีอาการ
  – รักษาแผลเนื่องจากนอนมาก ด้วยการนำใบแห้งมาป่นให้ละเอียดใช้โรย
  – ช่วยทำให้หายจากอาการคัน ด้วยการนำใบสดมาตีหรือฟาดเบา ๆ ตามตัวหรือบริเวณที่ถูกพิษคันจากต้นตำแยตัวเมีย
• สรรพคุณจากราก
  – เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงร่างกายให้แข็งแรง ช่วยกระจายเลือดลม แก้อาการปวดเมื่อย ช่วยทำให้สมรรถภาพทางเพศดีขึ้น โดยแพทย์แผนไทยบางพื้นที่นำรากเพียงเล็กน้อยมาต้มกับน้ำ 3 – 4 แก้วจนเดือด ดื่มก่อนอาหารมื้อไหนก็ได้วันละ 1 แก้ว

ประโยชน์ของตำแยแมว

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ใบสดใช้ปรุงเป็นอาหารอย่างแกงเลียงได้
2. เป็นยาถอนพิษแมวและดึงดูดแมว ทั้งต้นเป็นยาถอนพิษแมว ด้วยการเคี้ยวลำต้นของตำแยแมว ช่วยแก้ไข้โดยการให้กินต้นตำแยแมวเข้าไปแล้วมันก็จะอาเจียนออกมา รากของตำแยแมวน่าจะมีกลิ่นที่ดึงดูดแมว เมื่อแมวเห็นเข้าก็จะรีบตรงเข้ามากลิ้งเกลือกบนต้นตำแยแมวอย่างเคลิบเคลิ้มและมีความสุข จากนั้นก็จะกินรากจนหมด แต่บางตัวก็อาจจะไม่ชอบก็ได้

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของตำแยแมว

สารที่พบในต้นสดและต้นแห้งของตำแยแมว พบสาร alkaloid, acalyphine, tannin, vestin, volatile oil วัตถุดิบที่ส่งมาจากทางแอฟริกาใต้ พบสาร Cyanoginitie glucoside, Quibrachitol และ Triacetonamine

ข้อควรระวังของตำแยแมว

หากรับประทานในปริมาณมากจะทำให้คลื่นเหียนอาเจียนและทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร

ตำแยแมว เป็นต้นที่ดีต่อแมวเพราะนอกจากจะช่วยถอนพิษหรือแก้ไข้ให้แมวแล้วนั้นยังทำให้แมวมีความสุขได้อีกด้วย สามารถนำสรรพคุณนี้มาใช้กับคนได้เช่นเดียวกัน ตำแยแมวมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของต้นและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยขับเสมหะ เป็นยาระบาย รักษาโรคหอบหืดหรือภูมิแพ้และเป็นยาบำรุงกำลัง ทว่าพืชชนิดนี้ก็ไม่ควรใช้มากจนเกินไปเพราะมีฤทธิ์ทำให้อาเจียนและระคายระเคืองทางเดินอาหารได้

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ตำแยตัวผู้”. หน้า 313-314.
สวนพฤกษศาสตร์สายยาไทย. “ตำแยตัวผู้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.saiyathai.com. [16 ธ.ค. 2014].
YAHOO!. “ตำแยแมว มันคืออะไร ?”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : th.answers.yahoo.com. [16 ธ.ค. 2014].
ไทยรัฐออนไลน์. (นายเกษตร). “ตำแยแมว คนกินได้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thairath.co.th. [16 ธ.ค. 2014].
จำรัส เซ็นนิล. “โรคหอบหืด-ภูมิแพ้ บำบัดด้วยตำแยแมว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.jamrat.net. [16 ธ.ค. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

ปอกระเจา

ปอกระเจา (White Jute) เป็นพืชในวงศ์ชบาที่มักขึ้นในพื้นที่ชื้นแฉะ พบได้มากในบางจังหวัดของประเทศไทย โดยมีดอกสีเหลืองขนาดเล็กที่ดูน่ารักและสวยงาม ปัจจุบันมีการปลูกปอกระเจา 2 ชนิดหลัก คือ ปอกระเจาฝักกลม (Corchorus capsularis L.) ที่มีถิ่นกำเนิดในอินโดนีเซียหรือพม่า และปอกระเจาฝักยาว (Corchorus olitorius L.) ที่มีถิ่นกำเนิดในแอฟริกา ซึ่งใบของปอกระเจามีวิตามินและแร่ธาตุสูง นิยมนำมารับประทานเพื่อประโยชน์ทางสุขภาพ

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของปอกระเจา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Corchorus capsularis L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Jute” “Nalta Jute” “Tossa Jute” “White Jute” “Jew’s Mallow”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “กาเจา กระเจา ปอกระเจา ประกระเจาฝักกลม” ภาคตะวันตกเฉียงเหนือเรียกว่า “ปอเส้ง เส้ง” ภาคตะวันออกเฉียงใต้เรียกว่า “ปอ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ชบา (MALVACEAE)

ลักษณะของปอกระเจา

ปอกระเจา เป็นพรรณไม้ล้มลุกขนาดเล็กอายุ 1 ปี ที่มีเขตการกระจายพันธุ์ในอินเดีย จีน ญี่ปุ่น พม่า เวียดนาม มลายูภาคใต้ อินโดนีเซียและฟิลิปปินส์ มักจะพบตามบริเวณที่ชื้นแฉะและทนทานน้ำท่วมได้ดี
ลำต้น : ลำต้นเป็นสีเขียวอ่อนหรือแดงเข้ม แตกกิ่งก้านสาขาเป็นพุ่ม เป็นไม้เนื้ออ่อน
ราก : มีระบบรากเป็นแบบรากแก้วที่ประกอบไปด้วยรากแก้วและรากแขนง
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปยาวเรียว ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย แผ่นใบอ่อนบาง ที่โคนใบมีเส้นเล็กสีแดงอยู่ 2 เส้น
ดอก : ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกประมาณ 2 – 3 ดอก โดยจะออกบริเวณระหว่างซอกใบกับกิ่ง ดอกเป็นสีเหลืองมีขนาดเล็ก ออกดอกและติดผลในช่วงเดือนตุลาคมถึงเดือนธันวาคม
ผล : เป็นผลแบบแคปซูล ลักษณะของผลเป็นรูปค่อนข้างกลมเป็นพู 5 พู ผิวผลขรุขระ เมื่อผลแก่เต็มที่ผลจะอ้าหรือแตกออกเป็นซีก
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กสีน้ำตาลอยู่เป็นจำนวนมาก เมล็ดเป็นรูปไข่มี 4 – 5 เหลี่ยม ด้านหนึ่งค่อนข้างเว้า มีสีน้ำตาล

สรรพคุณของปอกระเจา

• สรรพคุณจากใบ ช่วยแก้อุจจาระเป็นเลือด ช่วยแก้โรคหนองใน
  – เป็นยาบำรุง ช่วยบำรุงธาตุและช่วยเจริญอาหาร เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาระบาย เป็นยาขับลม ขับปัสสาวะ ด้วยการนำใบแห้งมาบดให้เป็นผงละเอียดแล้วนำมาชงหรือละลายในน้ำกิน
  – เป็นยาธาตุและยาบำรุง ด้วยการนำใบผสมกับลูกผักชีและเทียนเยาวพาณีดื่มเป็นยาชง
  – ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดและความดันโลหิต ด้วยการนำใบมาลวกกับน้ำร้อนแล้วนำมาผัดกับกระเทียม พริกไทย รับประทานกับข้าวต้มหรือข้าวสวยหรือใช้ใบที่ตากจนแห้งแล้วประมาณ 1 กำมือ ชงกับน้ำร้อนมาดื่มแทนน้ำทั้งวัน
  – แก้ร้อนใน ทำให้เลือดเย็น แก้อาการเจ็บคอ ด้วยการนำใบต้มกับน้ำกินเป็นยา
  – แก้ไอ โดยชาวมาเลเซียนำใบมาต้มชงกับน้ำกินเป็นยา
  – ช่วยรักษาโรคบิดหรืออาการท้องเสียที่เกิดจากเชื้อบิดที่ไม่รุนแรง ด้วยการนำใบมาบดผสมกับขมิ้นทานเป็นยา
  – แก้ตับพิการ โดยในเบงกอลนำใบแห้งชงกับน้ำกินเป็นยา
  – รักษาแผล เป็นยาระงับพิษ พอกแก้พิษ แก้บวม ทาแก้ผิวหน้าแดงบวม แก้พิษปลาปักเป้า ด้วยการนำใบมาตำแล้วพอก
• สรรพคุณจากเปลือกและผล เป็นยาแก้ไข้
• สรรพคุณจากราก กระตุ้นหัวใจ
• สรรพคุณจากรากและผล
  – แก้โรคท้องเดิน ด้วยการนำรากและผลมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากเมล็ด เป็นยาระบาย
  – แก้ท้องร่วง ด้วยการนำเมล็ดมาบดผสมกับขิงและน้ำผึ้งให้ละเอียดทานเป็นยา
• สรรพคุณจากเปลือก เป็นยาแก้บิด
• สรรพคุณจากผลสุก ลดอาการอักเสบ ใช้ในโรคหายใจไม่สะดวก

ประโยชน์ของปอกระเจา

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ใบทำให้สุกใช้รับประทานได้
2. เป็นยาเบื่อสุนัข เมล็ดมีสารพิษและมีความเป็นพิษต่อสุนัขจึงมีการนำเมล็ดไปใช้เป็นยาเบื่อสุนัข
3. ใช้ในการเกษตร เส้นใยจากเปลือกต้นทำทอกระสอบเพื่อใส่ผลิตผลทางการเกษตรได้ เช่น ข้าวสาร ข้าวโพด น้ำตาลหรือนำมาใช้ทอเป็นผ้า พรม ทำเยื่อกระดาษ ทำเชือก เป็นต้น ลำต้นและแกนปอก็สามารถนำไปผลิตเป็นเยื่อกระดาษได้

คุณค่าทางโภชนาการของใบปอกระเจา 100 กรัม

คุณค่าทางโภชนาการของใบปอกระเจา 100 กรัม ให้วิตามินบี3 1.6 มิลลิกรัม วิตามินซี 164 มิลลิกรัม และแคลเซียม ธาตุเหล็ก เบต้าแคโรทีนและวิตามินสูง

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของปอกระเจา

สารที่พบในปอกระเจา พบสาร agglutinin, lympho, campesterol, capsin, capsugenin, capsugenin – 30 – O – β – glucopyranoside, cardenolides, corchoroside A, Corchorus capsularis triterpene glucoside, corchoside B, corchoside C, corosin, corosolic acid, daucostent, erysimoside, helveticoside, hexadecanoic acid ethyl ester, linoleic acid, oleic acid, olitoriside, olitoriside, palmitic acid, polysaccharide, β – sitosterol, stigmasterol, strophanthidin, ursolic acid
การทดลอง เมื่อปี พ.ศ. 2530 ณ ประเทศไทยในการประชุมสัมมนาได้มีรายงานผลการทดลองพบว่าสมุนไพรปอกระเจามีฤทธิ์ในการลดระดับน้ำตาลในเลือด

ข้อควรระวังของปอกระเจา

เมล็ดมีสารออกฤทธิ์คล้ายยาดิจิตาลิสซึ่งกระตุ้นหัวใจจึงไม่แนะนำให้รับประทานเมล็ดเพราะอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานเป็นอันขาด

ปอกระเจา เป็นต้นที่มีประโยชน์อยู่ที่ส่วนของใบซึ่งอุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกาย นอกจากนั้นยังนำเส้นใยจากเปลือกต้น ลำต้นมาใช้ในการผลิตเยื่อกระดาษได้ ทว่าส่วนเมล็ดของปอกระเจานั้นเป็นพิษ จึงไม่แนะนำสักเท่าไหร่ในการนำมารับประทานแม้ว่าจะมีฤทธิ์เป็นยาระบายก็ตาม ปอกระเจามีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดและความดันโลหิต แก้อุจจาระเป็นเลือด เป็นยาธาตุและยาบำรุง กระตุ้นหัวใจ แก้ตับพิการและแก้บิด เป็นต้นที่มีสรรพคุณที่น่าสนใจมากเพราะช่วยในเรื่องของอาการพื้นฐานอย่างความดันเลือด น้ำตาลในเลือดและอื่น ๆ อีกมากมาย

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ปอกระเจา”. หน้า 452-453.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “ปอกระเจา”. หน้า 102.
ข้อมูลพรรณไม้, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ปอกระเจาฝักกลม”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/. [27 พ.ย. 2014].
อุทยานธรรมชาติวิทยาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. “ปอกระเจา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.kanchanapisek.or.th/kp14/project_dev/project_area/Ratburi/index.php. [27 พ.ย. 2014].
เดอะแดนดอทคอม. “ใบปอ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.the-than.com. [27 พ.ย. 2014].
ไทยเกษตรศาสตร์. “ปอกระเจามีสรรพคุณดังนี้”. อ้างอิงใน : ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com. [27 พ.ย. 2014].
สงขลาพอร์ทัล. (เวสท์สงขลา). “ปอกระเจา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.songkhlaportal.com. [27 พ.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

ว่านมหากาฬ

ว่านมหากาฬ (Gynura pseudochina) เป็นพืชในวงศ์ทานตะวันที่มีดอกเป็นสีส้มเหลืองและมีหนามขนาดเล็ก เป็นอาหารยอดนิยมของชาวลัวะในการนำมาประกอบอาหารและชาวเมี่ยนในการนำใบสดมาทานในรูปแบบของผัก นอกจากนั้นยังเป็นต้นไม้มงคลที่มีความเชื่อว่าว่านมหากาฬเป็นว่านที่มีอำนาจอีกด้วย แถมยังมีดอกสวยงามจนนำมาใช้เป็นไม้ปลูกประดับได้ ว่านมหากาฬมีรสขมและเป็นยาเย็นจึงนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของว่านมหากาฬ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gynura pseudochina (L.) DC.
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ดาวเรือง” จังหวัดขอนแก่นและเลยเรียกว่า “คำโคก” จังหวัดกรุงเทพมหานครเรียกว่า “ว่านมหากาฬ” จังหวัดเพชรบูรณ์และเพชรบุรีเรียกว่า “ผักกาดกบ” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “หนาดแห้ง” จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า “ผักกาดนกเขา” ชาวเมี่ยนเรียกว่า “แจะออเมีย” ชาวม้งเรียกว่า “ชั่วจ่อ” ชาวลัวะเรียกว่า “เครือผักปั๋ง” จีนกลางเรียกว่า “หนิวเสอซันฉิ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)
ชื่อพ้อง : Gynura bodinieri Levl.

ลักษณะของว่านมหากาฬ

ว่านมหากาฬ เป็นไม้ล้มลุกเลื้อยทอดไปตามพื้นดิน มักจะพบขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ไม้ชนิดนี้มีอยู่ด้วยกันหลายชนิด คือ สีเขียวล้วน สีแดงเข้มและสีแดงเรื่อ
ลำต้น : ลำต้นตั้งตรงและอวบน้ำ มีหัวอยู่ใต้ดิน
ราก : รากเนื้อนิ่มอ่อน เปลือกรากเป็นสีเหลืองและฉ่ำน้ำ เนื้อในเป็นสีขาว ยอดอ่อนมีขนสีขาว
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปใบหอกกลับ ปลายใบมน โคนใบแหลม ขอบใบหยัก ใบแผ่ออกอยู่บนพื้นดิน แผ่นใบหนาและแข็ง ผิวใบด้านบนเป็นสีเขียวเข้มปนสีน้ำตาลอมม่วง เส้นใบเป็นสีเขียวอ่อนตัดกับสีพื้นใบ มีขนสั้นปกคลุมอยู่ทั่วไปและผิวใบด้านล่างเป็นสีเขียว ส่วนใบอ่อนเป็นสีม่วงแก่ ก้านใบสั้น เมื่อแก่แล้วจะเปลี่ยนจากสีม่วงเป็นสีขาว
ดอก : ออกดอกเป็นช่อที่ปลายยอดซึ่งแทงขึ้นมาจากพื้นดิน ดอกย่อยเป็นสีส้มเหลืองมีหนามเล็ก เป็นรูปทรงกระบอก ลักษณะเป็นฝอยคล้ายดอกดาวเรือง
ผล : เป็นผลแห้งไม่แตก เมล็ดล่อนตรงปลายและมีขน

สรรพคุณของว่านมหากาฬ

• สรรพคุณจากทั้งต้นและราก เป็นยาดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้เซื่องซึมระส่ำระสาย ทำให้เลือดเย็น ช่วยฟอกเลือด ออกฤทธิ์ต่อตับ แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้ปัสสาวะเป็นเลือด เป็นยาคลายเส้น
• สรรพคุณจากหัว เป็นยาดับพิษร้อน แก้พิษกาฬ แก้พิษอักเสบ แก้พิษเซื่องซึม แก้ไข้ แก้กระสับกระส่าย แก้โรคบิด รักษาแผลอักเสบ รักษามดลูกของสตรี ช่วยแก้เริม
  – ช่วยขับประจำเดือน ด้วยการนำหัวมาบดให้เป็นผงชงกับชาให้สตรีหลังคลอดดื่ม
  – รักษาแผลพุพองและฝี ด้วยการนำหัวมาตำพอกหรือฝนกับน้ำปูนใสใช้ทาวันละ 3 – 4 ครั้ง
• สรรพคุณจากรากและหัว
  – แก้ไข้ โดยตำรายาไทยนำรากมาต้มกับน้ำแล้วดื่มเป็นต่างน้ำชา
• สรรพคุณจากใบ ช่วยขับระดูของสตรี
  – แก้เจ็บคอ ด้วยการนำใบมาคั้นเอาน้ำกินหรืออมกลั้วคอ
  – รักษางูสวัดหรือเริม ด้วยการนำใบสดประมาณ 5 – 6 ใบ มาล้างน้ำให้สะอาดแล้วตำในภาชนะที่สะอาด ใส่พิมเสนเล็กน้อยหรือใช้ใบโขลกผสมกับเหล้าใช้ทาหรือพอกบริเวณที่มีอาการ
  – พอกฝีหรือหัวลำมะลอก ด้วยการนำใบสดมาโขลกผสมกับเหล้าใช้เป็นยา
  – ช่วยถอนพิษและแก้อาการปวดแสบปวดร้อนจากสัตว์ที่มีพิษกัด ด้วยการนำใบสดมาตำพอกเป็นยา
  – บำรุงร่างกาย ช่วยบำรุงน้ำนมและบำรุงโลหิตของสตรีที่อยู่ไฟ โดยชาวเมี่ยนนำใบมาต้มใส่ไก่ใช้ทานเป็นยา
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาแก้โรคไฟลามทุ่ง เป็นยาพอกเนื้องอกที่เต้านม บรรเทาอาการปวด แก้อาการบวม
  – ช่วยแก้เลือดกำเดา ด้วยการนำทั้งต้น รากบัวหลวงและหญ้าคาอย่างละ 15 กรัม มาต้มกับน้ำทานเป็นยาแห้ง
• สรรพคุณจากใบ หัวและทั้งต้น เป็นยาห้ามเลือดจากบาดแผล
• สรรพคุณจากต้น
  – รักษาฝีหรือฝีมีหนอง ช่วยถอนพิษฝีหนอง ช่วยแก้อาการฟกช้ำ ด้วยการนำต้นสดมาตำให้พอแหลกแล้วใช้พอก
  – ช่วยแก้อาการเคล็ดขัดยอก ด้วยการนำต้นสดมาตำให้พอแหลกผสมกับเหล้าใช้เป็นยาพอกบริเวณที่มีอาการ
• สรรพคุณจากรากและใบ
  – แก้ปวดบวม ช่วยถอนพิษปวดแสบปวดร้อน ด้วยการนำใบสดมาตำแล้วพอก

ประโยชน์ของว่านมหากาฬ

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ชาวลัวะนำใบมาประกอบอาหารอย่างต้มใส่หมูหรือไก่ ชาวเมี่ยนนำใบสดมาทานร่วมกับลาบ
2. ปลูกเป็นไม้ประดับ ปลูกลงแปลงประดับในสวนเพราะใบมีลวดลายสวยงามหรือปลูกคลุมดิน
3. เป็นความเชื่อ มีความเชื่อว่าว่านมหากาฬเป็นว่านที่มีอำนาจ หากนำมาปลูกเลี้ยงไว้ในบริเวณบ้านจะสามารถช่วยป้องกันอันตรายและทำให้ผู้ปลูกมีอำนาจบารมี
4. ใช้ในการเกษตร ดร.วรนันต์ นาคบรรพต กล่าวว่า ว่านมหากาฬเป็นพืชที่สามารถสะสมโลหะหนัก สังกะสีและแคดเมียมได้สูงจึงมีความเป็นไปได้ในการนำมาใช้เพื่อฟื้นฟูสภาพดินในเหมืองแร่หรือฟื้นฟูสภาพดินที่ปนเปื้อนโลหะหนัก

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของว่านมหากาฬ

การทดลองของว่านมหากาฬ จากการทดลองกับผู้ป่วยที่เป็นโรคเริมและงูสวัด พบว่า สารสกัดจากใบว่านมหากาฬสามารถทำให้อัตราการกลับมาเป็นใหม่ของโรคลดลง

ข้อควรระวังในการใช้ว่านมหากาฬ

1. สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน
2. เป็นยาที่มีพิษเล็กน้อย ดังนั้นห้ามรับประทานมากเกินกว่าปริมาณที่กำหนดและไม่ควรรับประทานติดต่อกันเป็นเวลานาน

ว่านมหากาฬ เป็นพืชที่มีสรรพคุณและประโยชน์มากมายแต่ก็เป็นพืชที่มีพิษอยู่ด้วย เป็นยาเย็นที่ช่วยดับพิษร้อนในร่างกายได้ดี ว่านมหากาฬเป็นอาหารของชาวเมี่ยนและชาวลัวะ นอกจากนั้นยังเป็นพืชที่มีประโยชน์ในการคลุมดินและฟื้นฟูสภาพดินได้ด้วย ว่านมหากาฬมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของทั้งต้นและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้ไข้หรือดับร้อน ช่วยฟอกเลือด แก้ปวดบวมและฟกช้ำ ช่วยถอนพิษได้ดี เป็นต้นที่ดีต่อระบบไหลเวียนเลือดและการดับพิษร้อนในร่างกายเป็นอย่างมาก

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง

หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “ว่านมหากาฬ”. หน้า 275.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ว่านมหากาฬ”. หน้า 726-727.
หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ). “ว่านมหากาฬ”. หน้า 138.
หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ว่านมหากาฬ”. หน้า 116.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “มหากาฬ”. หน้า 416.
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ว่านมหากาฬ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [04 มิ.ย. 2014].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “ว่านมหากาฬ” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: agkc.lib.ku.ac.th. [04 มิ.ย. 2014].
โลกแห่งสมุนไพร. (รังสรรค์ ชุณหวรากรณ์). “ว่านมหากาฬ” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.bs.ac.th/2548/e_bs/g7/rangsan/. [04 มิ.ย. 2014].
ว่าน…พืชมหัศจรรย์, โรงเรียนอุดมศึกษา. “มหากาฬ” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.udomsuksa.ac.th. [04 มิ.ย. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ว่านมหากาฬ”. อ้างอิงใน: หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์), หนังสือสรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด (สุนทรี สิงหบุตรา). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [04 มิ.ย. 2014].
วารสารเคหการเกษตร. “นักวิจัย มมส.เจ๋งค้นพบว่าน มหากาฬพืชมหัศจรรย์ช่วยฟื้นสภาพดิน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.kehakaset.com. [04 มิ.ย. 2014].
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ผักกาดกบ”. หน้า 462-463.
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

อุตพิต

อุตพิต (Typhonium trilobatum) เป็นไม้ล้มลุกที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อนของทวีปเอเชีย สามารถพบได้ทุกภาคของประเทศไทยซึ่งชาวเชียงใหม่เรียกกันว่า “บอนแบ้ว” เป็นต้นที่มีดอกแทงออกมาจากใต้ดินเป็นสีเลือดนกปนสีน้ำตาลหรือสีแดงเข้มทำให้ดูสวยงามและโดดเด่น แต่เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีกลิ่นเหม็นคล้ายอุจจาระ จึงไม่นิยมนำมาปลูกตามบ้านทั่วไปจนคนอีสานเรียกกันว่า “ว่านขี้” แต่ว่าอุตพิตเป็นยาสมุนไพรที่ชาวอินโดนีเซีย บังกลาเทศและตำรายาพื้นบ้านใช้ในการรักษาได้

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของอุตพิต

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Typhonium trilobatum (L.) Schott
ชื่อท้องถิ่น : ภาคอีสานเรียกว่า “ขี้ผู้เฒ่า” จังหวัดเชียงใหม่เรียกว่า “บอนแบ้ว” จังหวัดจันทบุรีเรียกว่า “มะโหรา” คนไทยเรียกว่า “อุตพิษ อุตตพิษ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์บอน (ARACEAE)

ลักษณะของอุตพิต

อุตพิต เป็นไม้ล้มลุกที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อนของทวีปเอเชีย มักจะพบขึ้นทั่วไปตามที่ร่มเย็น สามารถพบได้ทุกภาคในประเทศไทย
หัว : หัวขนาดเล็กอยู่ใต้ดิน เมื่อถึงฤดูฝนก็จะงอกขึ้นมาใหม่ ลักษณะของหัวค่อนข้างกลมหรือแป้นเล็กน้อย ในหัวเป็นสีขาวหรือสีนวล มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกันเป็นวงบริเวณผิวดิน แผ่นใบแผ่ย่นเป็นลอนเล็กน้อย ใบเป็นรูปไข่ปลายแหลมหรือเป็นรูปลูกศรแกมรูปหัวใจ ขอบใบเรียบหรือหยักเว้าแบ่งออกเป็นแฉก 3 แฉก โคนใบเว้าลึกเข้าหาก้านใบ แผ่นใบเป็นสีเขียวมัน มีลายหรือมีจุดประสีม่วงขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของพื้นที่ ก้านใบจะเป็นสีน้ำตาลอมแดงหรือเป็นสีแดงอมม่วง บางพันธุ์จะมีลายเป็นประจุดต่าง ๆ ทั่วทั้งก้านคล้ายกับก้านต้นบุก
ดอก : ออกดอกเป็นช่อแทงมาจากหัวใต้ดินขึ้นมาเป็นแท่งยาว ก้านช่อดอกเป็นสีเลือดนกปนสีน้ำตาลหรือสีแดงเข้ม กาบมีสีแดงเข้ม เมื่อดอกบานแล้วจะเห็นดอกสีเหลืองอ่อนหรือสีขาว ดอกเป็นแบบแยกเพศแต่อยู่ในช่อเดียวกัน โดยดอกเพศเมียจะอยู่ตรงโคนแท่ง เหนือดอกเพศเมียเป็นดอกฝ่อสีขาว ถัดไปเป็นที่ว่าง เหนือที่ว่างจะเป็นดอกเพศผู้สีชมพู เมื่อดอกบานเต็มที่ดอกจะมีกลิ่นเหม็นคล้ายอาจมหรืออุจจาระ พบขึ้นเป็นกลุ่มจำนวนมากทำให้เวลามีดอกจะส่งกลิ่นเหม็นคลุ้งไปทั่วบริเวณใกล้เคียง มักจะออกดอกในช่วงฤดูฝนและดอกจะบานในช่วงเย็น
ผล : ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมหรือรูปขอบขนาน ภายในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด

สรรพคุณของอุตพิต

• สรรพคุณจากหัว เป็นยาแก้ไอ แก้หอบหืดและวิงเวียน
  – เป็นยาแก้อาการแข็งเป็นลำในท้อง ด้วยการนำหัวมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – เป็นยากัดฝ้าหนองและสมานแผล ด้วยการนำหัวมาหุงเป็นน้ำมันใส่แผลและใช้ปิ้งกับไฟกิน
• สรรพคุณจากราก เป็นยากระตุ้น เป็นยารักษาโรคริดสีดวงทวาร เป็นยาทาภายนอกและกินรักษาพิษงูกัด
  – รักษาโรคปวดท้อง ด้วยการนำรากมากินกับกล้วย
• สรรพคุณจากใบ แก้โรคเกี่ยวกับความผิดปกติในลำไส้ แก้ท้องเสีย แก้ลำไส้อักเสบ แก้บิดมีตัว
  – ทำให้หัวฝีหลุด โดยตำรายาพื้นบ้านนำใบ ใบหญ้าขัดมอนและข้าวสวยอย่างละเท่ากันมาหมกกับไฟให้สุกแล้วนำมาตำรวมกัน ใช้เป็นยาพอกที่ปากฝี ทำให้หัวฝีหลุดออกภายใน 1 คืน
  – บรรเทาแผลน้ำร้อนลวก ด้วยการนำใบมาอังกับไฟนำมาประคบแผล

ประโยชน์ของอุตพิต

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและก้านใบเมื่อนำมาเผาไฟแล้วสามารถนำไปทำแกงกะทิได้ กาบใบนำมาหั่นให้เป็นฝอยละเอียดใช้ดองกินเป็นผักหรือเครื่องเคียงได้ ก้านใบนำมาลอกเปลือกออกใช้ทำแกงส้มแบบเดียวกับแกงบอนหรือนำไปทำแกงคั่วก็ได้ หัวนำมาปิ้งไฟกินได้
2. ใช้ในการเกษตร ใบเป็นอาหารสำหรับการเลี้ยงสัตว์
3. ปลูกเป็นไม้ประดับ ในต่างประเทศมีการซื้อขายเพื่อนำไปปลูกเป็นไม้ประดับ

วิธีการทำแกงคั่วอุตพิต

1. เตรียมเครื่องกะปิ กระเทียม ขมิ้น ข่า ตะไคร้ พริก มะกรูดและเกลือ จากนั้นนำมาตำรวมกันให้ละเอียด
2. นำอุตพิตมาลอกเปลือกชั้นนอกออกล้างให้สะอาดแล้วหั่นให้เป็นฝอย จากนั้นนำไปคั่วให้แห้งสนิท
3. นำเครื่องแกงลงผัดกับน้ำกะทิให้หอมแล้วใส่อุตพิตลงไปผัดให้เข้ากัน ใส่ปลาย่างตามลงไปแล้วปรุงรส ใส่หัวกะทิตามลงไป ฉีกใบมะกรูดใส่ตามลงไปอีกที
4. ระหว่างแกงห้ามปิดฝาและห้ามเติมน้ำเพราะจะทำให้เกิดอาการคันได้

ข้อควรระวังในการใช้อุตพิต

1. ควรระวังอย่าให้โดนยางหรือของเหลวจากต้นเพราะจะทำให้เกิดอาการคัน ปวดแสบ ปวดร้อน อักเสบและพองเป็นตุ่มน้ำใส ถ้าหากเข้าตาก็อาจทำให้ตาบอดได้
2. ก่อนนำมารับประทานควรทำให้สุกเสียก่อน

อุตพิต เป็นต้นที่มีกาบหรือใบกลิ่นเหม็นแต่มีลักษณะและรูปร่างโดดเด่นเพราะดอกมีสีสัน ทว่าก็เป็นต้นที่มีพิษชนิดหนึ่งเช่นกัน โดยพิษจะมาจากของเหลวจากต้นซึ่งจะทำให้ระคายเคืองผิวหนังได้ อุตพิตสามารถนำมาใช้ทำแกงคั่วอุตพิตหรือใช้เป็นส่วนประกอบในอาหารได้หลากหลาย และที่สำคัญยังเป็นยาสมุนไพรในตำรายาพื้นบ้านด้วย อุตพิตมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของหัวและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ รักษาโรคริดสีดวงทวาร แก้โรคเกี่ยวกับความผิดปกติในลำไส้ แก้ฝีและแก้ไอได้ เป็นต้นที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลายเช่นกัน

บทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติม

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ). “อุตพิต”. หน้า 153.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “อุตพิต”. หน้า 844-845.
มูลนิธิสุขภาพไทย. “มุมมองใหม่ อุตพิดสรรพคุณหอม”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaihof.org. [20 ก.ย. 2014].
หนังสือ Prosea ทรัพยากรพืชในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 9 : พืชที่ให้คาร์โบไฮเดรตที่ไม่ใช่เมล็ด (พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ). “อุตพิด”. หน้า 257-258.
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/