สรรพคุณและประโยชน์ของข้าว

ข้าว

ข้าว จัดเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจำพวกธัญพืชที่กินเมล็ดได้ แบ่งออกเป็น 2 สปีชีส์ใหญ่นั่นก็คือ Oryza glaberrima ปลูกเฉพาะเขตร้อนของแอฟริกา) กับ Oryza sativa ปลูกทั่วโลก ชนิด Oryza sativa แบ่งแยกย่อยไปอีกก็คือ Japonica, Javanica ปลูกเยอะในเขตอบอุ่น และ indica ปลูกเยอะในเขตร้อน ชื่อสามัญของข้าว คือ Rice ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Oryza sativa L. อยู่วงศ์หญ้า (POACEAE หรือ GRAMINEAE) ประเทศไทยที่ปลูกเป็นชนิด indica โดยแบ่งเป็น 2 ประเภท ก็คือ ข้าวเหนียว ข้าวเจ้า และพันธุ์ข้าวได้ถูกปรับปรุงและคัดสรรสายพันธุ์มาตลอด ทำให้มีหลายสายพันธุ์ทั่วโลกที่มีรสชาติกับคุณประโยชน์แตกต่างกันไป พันธุ์ข้าวไทยที่มีชื่อเสียงระดับโลกนั่นก็คือ ข้าวหอมมะลิ ข้าวที่มีคุณค่าทางอาหารสูงคือ ข้าวนึ่งก่อนสี ข้าวกล้อง ข้าวเสริมวิตามิน ข้าวซ้อมมือ

ลักษณะของข้าว

• ลำต้น มีลักษณะเป็นโพรงตรงกลางและแบ่งออกเป็นปล้องๆ โดยมีข้อกั้นระหว่างปล้อง ความยาวของปล้องนั้นแตกต่างกัน จำนวนปล้องจะเท่ากับจำนวนใบของต้นข้าว ปกติมีประมาณ 20-25 ปล้อง
• ใบ ต้นข้าวมีใบไว้สำหรับสังเคราะห์แสง เพื่อเปลี่ยนแร่ธาตุ อาหาร น้ำ และคาร์บอนไดออกไซด์ให้เป็นแป้ง เพื่อใช้ในการเจริญเติบโตและ สร้างเมล็ดของต้นข้าว ใบประกอบด้วย กาบใบและแผ่นใบ
  รวง เกิดขึ้นที่ข้อของปล้องอันสุดท้ายของต้นข้าว ระยะระหว่างข้ออันบนของปล้องอันสุดท้ายกับข้อต่อของใบธง เรียกว่า คอรวง
• ดอก เกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียสำหรับผสมพันธุ์ ดอกข้าวประกอบด้วยเปลือกนอกใหญ่สองแผ่นประสานกัน เพื่อห่อ หุ้มส่วนที่อยู่ภายในไว้ เปลือกนอกใหญ่แผ่นนอก เรียกว่า เลมมา (lemma) ส่วนเปลือกนอกใหญ่แผ่นใน เรียกว่า พาเลีย (palea) ทั้งสองเปลือกนี้ ภายนอกของมันอาจมีขนหรือไม่มีขนก็ได้
• เมล็ด หรือ เอ็นโดสเปิร์ม (endosperm) และส่วนที่เป็นคัพภะ ซึ่งห่อหุ้มไว้โดยเปลือกนอกใหญ่สองแผ่น เอ็นโดสเปิร์มเป็นแป้งที่เราบริโภค คัพภะเป็นส่วนที่มีชีวิตและงอกออกมาเป็นต้นข้าวเมื่อเอาไปเพาะ
• ราก รากเป็นส่วนที่อยู่ใต้ผิวดิน ใช้ยึดลำต้นกับดินเพื่อไม่ให้ต้นล้ม แต่บางครั้งก็มีรากพิเศษเกิดขึ้นที่ข้อซึ่งอยู่เหนือพื้นดินด้วย ต้นข้าวไม่มีรากแก้ว แต่มีรากฝอยแตกแขนงกระจายอยู่ใต้ผิวดินคล้ายต้นหญ้า

คำแนะนำเสริม

ข้าวที่ยังมีจมูกข้าวกับรำข้าวติดอยู่ หรือ ข้าวกล้อง เพราะทำให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่มีคุณค่า เป็นข้าวที่สีครั้งเดียว โดนแค่กะเทาะเปลือกนอกออก ไม่มีการขัดสีเอาเส้นใยที่อยู่รอบเมล็ดออก และไม่แนะนำให้ทานข้าวขัดขาวที่ขายกันทั่วไปเท่าไหร่ เนื่องจากจะให้แค่พลังงานเท่านั้นและยังได้น้ำตาลด้วย ถ้าทานอย่างต่อเนื่องไปนาน ๆ อาจทำให้เป็นโรคสมองเสื่อม โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคอัมพฤกษ์ โรคเส้นเลือดตีบตัน โรคความดัน

วิธีการเลือกซื้อข้าว

• การซื้อในแต่ละครั้งควรซื้อให้พอเหมาะกับสมาชิกครอบครัวที่ทานได้ 1-2 อาทิตย์ เพื่อความสดใหม่
• สีเมล็ดต้องเป็นสีขาวขุ่น หรือสีน้ำตาลปนนิดหน่อยขึ้นอยู่ที่สายพันธุ์ บางครั้งอาจมีสีเขียวอ่อนติดอยู่ แสดงว่าเป็นข้าวที่เก็บเกี่ยวใหม่ ๆ เลยมีเยื่อหุ้มติด
• เมล็ด จะต้องแห้งสนิท ไม่ชื้น ไม่มีรา บรรจุในถุงที่ปิดสนิท มีแหล่งผลิตชัดเจน
• เมล็ด ต้องสมบูรณ์ ปลายเมล็ดไม่แหว่ง ไม่แตกหัก เนื่องจากถ้าเมล็ดแตกหักหรือเมล็ดแหว่งแสดงว่าไม่มีจมูกข้าว จมูกข้าวสำคัญมาก เนื่องจากจมูกข้าวเป็นแหล่งรวมสารอาหารที่เยอะที่สุด

วิธีหุงข้าว

1. ถ้าเปิดถุงมาใช้ ต้องปิดถุงให้สนิทเพื่อป้องกันแมลงสาบกับหนูมาแพร่เชื้อ
2. การหุงข้าวกล้องในแต่ละครั้งควรหุงให้พอดีต่อการทานแต่ละมื้อ เพื่อป้องกันการสูญเสียวิตามิน
3. ซาวน้ำข้าวกล้องก่อนหุง ควรซาวไม่เกิน 1-2 ครั้ง เนื่องจากถ้าซาวน้ำหลายรอบจะทำให้สูญเสียวิตามินบางชนิดที่ละลายน้ำได้ไป
4. ถ้าหุงข้าวกล้องสุกให้ถอดปลั๊กทันที และทานในทันทีได้จะดีมาก ๆ เนื่องจากวิตามินบางชนิดถ้าโดนความร้อนนาน จะทำให้เสื่อมสลายไป และถ้าเสียบทิ้งไว้ทั้งวัน วิตามินหรือแร่ธาตุที่สำคัญจะหายไป

ประโยชน์ของข้าว

• สามารถใช้ฟางข้าวทำปุ๋ย ปลูกเห็ด ใช้เป็นส่วนผสมของยาขัดรถ ผสมทำเครื่องปั้นดินเผา ทำของเล่น กระดาษ ทำแกลบหรือขี้เถ้า ถ่านกัมมันต์หรือถ่านดูดกลิ่นได้ เป็นต้น
• สามารถใช้เมล็ดข้าวทำเป็นเครื่องประดับได้
• ใช้ทำเป็นของหวานได้ อย่างเช่น ทำเป็นแป้งข้าวเจ้า ขนมกล้วย ลอดช่อง ขนมตาล ปลากริมไข่เต่า แป้งข้าวเหนียว
• สามารถนำรำข้าวมาใช้ทำ น้ำมันรำข้าว ทำโลชันบำรุงผิว ทำยาหม่อง ใช้เป็นอาหารสัตว์ ทำแวกซ์ ทำลิปสติกได้ เป็นต้น
• เป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรตที่ให้พลังงานกับความอบอุ่น และใช้เป็นยารักษาโรคได้

สรรพคุณของข้าว

1. ข้าวกล้องสามารถช่วยลดอาการผิดปกติต่าง ๆ ของผู้หญิงวัยทองได้ (ข้าวกล้องงอก)
2. สามารถช่วยป้องกันโรคเหน็บชา โดยเฉพาะข้าวนึ่งก่อนสี ข้าวกล้อง ข้าวซ้อมมือ เนื่องจากมีวิตามินบี 1 สูง
3. น้ำข้าวสามารถช่วยแก้พิษได้ (น้ำข้าว)
4. การทานข้าวกล้องจะได้กากอาหารเยอะ สามารถช่วยการขับถ่าย ป้องกันโรคท้องผูก ป้องกันโรคมะเร็งลำไส้ได้ดี
5. สามารถช่วยเสริมการทำงานของกระเพาะอาหาร ลำไส้ได้
6. น้ำข้าวสามารถช่วยแก้เลือดกำเดาได้ (น้ำข้าว)
7. ข้าวหอมมะลิแดงสามารถช่วยป้องกันโรคคอหอยพอกได้ (ไอโอดีน)
8. น้ำข้าวสามารถช่วยแก้อาเจียนเป็นเลือดได้ (น้ำข้าว)
9. น้ำข้าวสามารถช่วยแก้อาการกระหายน้ำ แก้ร้อนในได้ (น้ำข้าว)
10. ใยอาหารของข้าวหอมมะลิกล้องสามารถช่วยดูดซับของเสียกับสารพิษออกจากร่างกายได้ (ข้าวหอมมะลิกล้อง)
11. สามารถช่วยลดการจับตัวของลิ่มเลือด ลดความเสี่ยงการเกิดของโรคหลอดเลือด ลดความเสี่ยงการเกิดของโรคหัวใจได้ (เบตาแคโรทีน, วิตามินอี)
12. ข้าวมีลูทีนที่สามารถช่วยบำรุงรักษาสายตา ป้องกันโรคต้อกระจก เหมาะสำหรับผู้ที่ทำงานในออฟฟิศหรือต้องใช้สายตาในการนั่งหน้าจอนาน (ลูทีน, เบตาแคโรทีน)
13. ฟอสฟอรัสสามารถช่วยเสริมสร้างกระดูกกับฟันให้แข็งแรงได้ (ฟอสฟอรัส)
14. ข้าวกล้องงอกสามารถช่วยป้องกันและช่วยลดโอกาสของการเกิดโรคความจำเสื่อม
15. วิตามินบี 3 สามารถช่วยบำรุงสุขภาพผิวหนังกับลิ้นได้
16. ข้าวกล้องจะมีสารต่อต้านอนุมูลอิสระ สามารถช่วยชะลอความแก่ได้ (ข้าวกล้องงอก)
17. ช่วยบำรุงร่างกาย ป้องกันอาการอ่อนเพลีย ช่วยเพิ่มพลังงานให้ร่างกาย และช่วยฟื้นฟูกำลัง (วิตามินบี 2)
18. สามารถช่วยรักษาอาการตกเลือดหลังคลอดได้ (ข้าวผัวไม่ลืม)
19. ข้าวกล้องงอกสามารถช่วยทำให้ผ่อนคลายหลับสบายขึ้น (ข้าวกล้องงอก)
20. สามารถช่วยลดการเกิดหรือลดอาการเป็นตะคริวได้ (แคลเซียม)
21. สามารถช่วยรักษาโรคท้องร่วงได้ (ข้าวผัวไม่ลืม)
22. น้ำข้าวสามารถช่วยแก้อาการอาหารไม่ย่อยได้ (น้ำข้าว)
23. สามารถช่วยป้องกันโรคปากนกกระจอก และริมฝีปากบวมได้ (วิตามินบี 2)
24. สามารถช่วยแก้ตาแดงได้ (น้ำข้าว)
25. สามารถช่วยป้องกันโรคเลือดออกที่ตามไรฟันได้ (ข้าวหอมมะลิกล้อง)
26. น้ำข้าวสามารถช่วยรักษาอหิวาตกโรคได้ (น้ำข้าว)
27. เส้นใยอาหารของข้าวหอมนิลมีส่วนช่วยในการลดระดับน้ำตาลในเลือด (ข้าวหอมนิล)
28. สามารถช่วยเสริมสร้างเม็ดเลือดแดง และส่งออกซิเจนในเลือดไปอวัยวะต่าง ๆ ได้ (ธาตุเหล็ก)
29. สามารถช่วยป้องกันโรคโลหิตจางได้ (ธาตุเหล็ก, ธาตุทองแดง)
30. สามารถช่วยป้องกันและช่วยเสริมสร้างการสึกหรอของร่างกายได้ (โปรตีน)
31. สามารถช่วยแก้อาการเบื่ออาหารได้ (วิตามินบี 2)
32. สามารถช่วยเสริมสร้างการทำงานระบบประสาทได้
33. สามารถช่วยบำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่งสดใสได้
34. สามารถช่วยเสริมสร้างการโตของร่างกายได้

คุณค่าทางโภชนาการ

ข้าวสารดิบ 100 กรัม ให้พลังงาน 365 กิโลแคลอรี

% ร้อยละของปริมาณแนะนำที่ร่างกายต้องการในแต่ละวันสำหรับผู้ใหญ่ (ข้อมูลจาก : USDA Nutrient database)

สั่งซื้อ อาหารเสริม เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

แหล่งอ้างอิง
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

อ้างอิงรูปจาก
1. https://www.kew.org/plants/asian-rice
2. https://agrobaseapp.com/united-states/weed/red-rice
3. https://medthai.com