สำโรง

สำโรง พบได้ตามป่าดิบแล้ง ป่าโปร่งทั่วไป และป่าเบญจพรรณ ชื่อสามัญ Pinari, Bastard poon[1] ชื่อวิทยาศาสตร์ Sterculia foetida L.จัดอยู่ในวงศ์ชบา (MALVACEAE) ชื่อท้องถิ่นอื่นๆ โหมโรง (ภาคใต้), มะโรง มะโหรง (ปัตตานี), จำมะโฮง (เชียงใหม่)เป็นต้น[1]

ลักษณะของสำโรง

• ต้น เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ มีความสูงราวๆ 15-20 เมตรและมีความสูงมากได้ถึง 30 เมตร ลำต้นตรงไม่คดงอ มีกิ่งก้านที่ขนาดใหญ่น้อยบริเวณส่วนลำต้นและลำต้นสูงชะลูด ทรงพุ่มโปร่ง เรือนยอดเป็นรูปไข่ไปจนถึงรูปทรงกระบอก กิ่งก้านแผ่ออกไปรอบๆตั้งฉากกับลำต้นเป็นระยะๆ ทรงพุ่มเป็นชั้นๆคล้ายฉัตร มีระยะห่างในแต่ละชั้นใกล้เคียงกัน กิ่งก้านจะแตกในความสูงตั้งแต่ 8-10 เมตร เปลือกต้นเป็นสีเทาอาจมีน้ำตาลปน มีลักษณะเรียบและค่อนข้างหนา เห็นร่องรอยแผลของก้านใบที่หลุดลอกรอบต้นได้ชัดเจน ลักษณะเป็นเส้นหยาบๆสีน้ำตาล โคนต้นแก่จะแตกเป็นพูพอนเล็กน้อย เนื้อไม้อ่อนค่อนข้างเหนียวและเป็นไม้หยาบ ใช้เมล็ดในการขยายพันธุ์[1],[2],[4]
• ใบ กางแผ่ออกจากจุดเดียว เป็นใบประกอบแบบฝ่ามือออกเรียงเวียนสลับ ใบย่อยเป็นรูปรีแกมขอบขนานหรือรูปรี ขอบใบเรียบ ปลายใบมีติ่งแหลม โคนใบเป็นรูปลิ่ม มีใบย่อย 7-8 ใบ ใบยาวราวๆ 10-30 เซนติเมตรและกว้าง 3.5-6 เซนติเมตร แผ่นใบหนาและเกลี้ยง ท้องใบและหลังใบเรียบ แต่ท้องใบจะมีสีที่อ่อนกว่า มีเส้นแขนงอยู่ในแต่ละใบข้างละ 17-21 เส้น ก้านใบยาวราวๆ 13-20 เซนติเมตร[1],[2],[4]
• ดอก ออกบริเวณปลายกิ่ง เป็นดอกช่อแบบแยกแขนง มีดอกย่อยสีแดงเข้ม ไร้กลีบดอก มีกลีบเลี้ยงดอก 5 กลีบ ส่วนโคนติดกันเป็นรูปถ้วย มีขนละเอียดขึ้นปกคลุม ปลายกลีบม้วนออกแยกเป็น 5 กลีบ โดยดอกที่บานเต็มที่จะมีขนาดราวๆ 2-2.5 เซนติเมตร ดอกจะงอลงด้านล่าง มีเกสรตัวผู้ 12-14 อัน ก้านเกสรสั้นมากติดอยู่กับรังไข่ ดอกมีกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์ ช่อดอกจะออกไล่เลี่ยกับการผลิใบอ่อน ดอกจะออกในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคม [1],[2],[4]
• ผล เป็นรูปทรงรีหรือรูปไต มีขั้วผลติดเป็นกระจุก 4-5 ผล มีติ่งแหลมบริเวณปลายผลออกเป็นพวกห้อยย้อยลงมา ผลอ่อนมีสีเขียว และผลแก่เป็นสีแดงหรือสีส้ม ผิวผลเรียบแข็ง มีขนาดยาว 8-10 เซนติเมตรและกว้าง 6-9 เซนติเมตร ผลแห้งจะแตกออกเป็น 2 ซีกตามร่องประสาน เปลือกของผลที่แห้งจะมีสีน้ำตาลและลักษณะแข็งเหมือนไม้ มีเมล็ดกลมรีสีดำอยู่ภายใน เมล็ดมีเนื้อในเป็นสีขาว ขนาดกว้างราวๆ 1.3 เซนติเมตร และยาวราวๆ 2.5 เซนติเมตร ใน 1 ผลจะมีเมล็ด 12-13 เมล็ด ผลจะออกในช่วงเดือนมกราคมถึงเดือนเมษายน[1],[2],[4]

ประโยชน์ของสำโรง

• ผลมีรสเผ็ดหวานใช้ในการรับประทานได้ และน้ำมันจากเนื้อในเมล็ดก็ใช้จุดไฟและใช้ปรุงอาหารต่างๆได้ [4]
• ใช้เนื้อไม้ในการทำเป็นเครื่องเรือน ไม้อัด หีบใส่ของได้ เนื่องจากเป็นไม้เนื้ออ่อน และเปลือกก็ใช้ในการทำเชือกได้[4]
• นำมาปลูกเป็นไม้ประดับได้เนื่องจากต้นสำโรงมีรูปทรง ผล ใบ ที่สวยงาม โดยมักจะใช้ปลูกตามริมถนน โรงเรียน วัด จะให้ร่มเงาและความแปลกตาได้ แต่ไม่นิยมปลูกไว้บริเวณเขตที่พักอาศัยเนื่องจากดอกมีกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์

สรรพคุณของสำโรง

1. เมล็ด ใช้ในการรักษาบาดแผลได้ (เมล็ด)[3],[3]
2. ใช้ผลและเปลือกผลมาปรุงเป็นยากินแก้โรคไตพิการได้ เนื่องจากมีรสฝาด (ผล,เปลือกผล)[1],[2]
3. เปลือกผลใช้ในการรักษาอาการปัสสาวะพิการได้[1],[2]
4. สามารถช่วยแก้อาการบวมน้ำได้โดยนำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำกิน(เปลือกต้น)[1],[2]
5. เปลือกผล แก้อาการลำไส้พิการได้ (เปลือกผล)[1],[2]
6. ผล ช่วยในการสมานแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ อีกทั้งยังเป็นยาแก้ท้องร่วงได้(ผล)[1],[2],[3] และน้ำที่ได้จากผลยังเป็นยาสมานท้อง (น้ำจากเปลือกผล)[1]
7. ใช้ในการแก้กระหายน้ำได้ (เปลือกหุ้มเมล็ด)[3]
8. เปลือกต้นมีสรรพคุณในการแก้ลมและโลหิตพิการได้(เปลือกต้น)[2]
9. ใช้แก้โรคปวดข้อได้ โดยการนำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำกิน(เปลือกต้น)[1],[2]
10. ใช้น้ำที่ได้จากเปลือกผล มารักษาโรคไตได้(น้ำจากเปลือกผล)[1]
11. ใช้เปลือกต้นในการรักษาโรคไส้เลื่อนได้ โดยนำเปลือกต้นมาฝนกับฝากระเบื้องดินเผา และผสมกับน้ำปูนใส โดยฝนจนเป็นน้ำข้น จากนั้นนำมาทาลูกอัณฑะบริเวณที่บวมได้ไม่นาน ติดต่อกัน 30 วันวันละหลายครั้งๆจะช่วยทำให้ถุงอัณฑะหดตัว(ตำรายาสมุนไพร หลวงปู่ศุข วัดมะขามเฒ่า) (เปลือกต้น)[5]
12. เปลือกต้น ช่วยในการปัสสาวะได้ (เปลือกต้น)[1],[2],[3]
13. เปลือกต้น,เมล็ดเป็นยาระบายอ่อน ๆ [1],[2],[3]
14. ใช้เปลือกต้น ในการแก้บิดปิดธาตุได้[1]
15. ใช้เปลือกช่วยในการละลายเสมหะได้[4]
16. เปลือกต้นมีสรรพคุณช่วยในการขับเหงื่อ[1],[2]
17. ใช้เป็นยากล่อมเสมหะและอาจมได้ โดยการนำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำกิน(เปลือกต้น)[1],[2]
18. ใบสามารถใช้เป็นยาระบายได้(ใบ)[1],[3]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “สำโรง (Sam Rong)”. หน้า 303.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “สำโรง”. หน้า 183.
3. อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “สำโรง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [12 มิ.ย. 2014].
4. พรรณไม้บริเวณสวนสมุนไพรสาธิต, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “สำโรง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/. [12 มิ.ย. 2014].
5. https://medthai.com/

อ้างอิงรูปจาก
1. https://www.cabidigitallibrary.org/
2. https://www.monaconatureencyclopedia.com/

สีเสียด

สีเสียด พบกระจายพันธุ์อยู่ในแถบเอเชียเช่น จีน อินเดีย และบริเวณ มหาสมุทรอินเดีย ผู้คนมักใช้มาทำเป็นยาโดยนำแก่นต้นมาสับแล้วต้มและเคี่ยว จากนั้นระเหยน้ำที่ต้ม จะได้ของแข็งเป็นก้อนสีน้ำตาลดำออกมา สามารถใช้ในการต้านเชื้อแบคทีเรียที่ก่อเกิดอาการท้องร่วงได้ (Escherichia coli) ส่วนเมล็ดนั้นใช้เป็นแหล่งของโปรตีน ชื่อวิทยาศาสตร์ Acacia catechu จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (LEGUMINOSAE) ชื่อสามัญ Catechu tree, Cutch tree[1], Cutch, Black Catechu[6] ชื่อท้องถิ่นอื่นๆ สีเสียด สีเสียดไทย สีเสียดเหนือ สีเสียดเหลือง สีเสียดหลวง สีเสียดลาว และยังเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดกำแพงเพชรอีกด้วย

ลักษณะสีเสียด

• ต้น เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ มีความสูงประมาณ 10-15 เมตร กิ่งมีหนามเป็นคู่ ลำต้นมีเปลือกเป็นสีเทาดำ ผิวเปลือกมีความขรุขระสามารถลอกเปลือกผิวออกมาได้ เปลือกในเป็นสีแดง เป็นไม้กลางแจ้ง สามารถทนต่อแสงแดดและความแห้งแล้งได้ดีเติบโตได้ในดินทุกสภาพ ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ต้องการน้ำในระดับปานกลางและไม่ชอบน้ำขัง พบขึ้นทั่วไปใน ป่าโปร่งภาคเหนือ ป่าเบญจพรรณ ป่าละเมาะ ตามพื้นที่ราบและที่แห้งแล้งทั่วไป[1],[2],[3],[7]
• ใบ ลักษณะรูปขอบขนาน ปลายใบมน โคนใบเบี้ยว แผ่นใบเรียบสีเขียวมีขนขึ้นประปราย ขอบใบเรียบ ใบมีขนาดเล็กเป็นฝอยแบบเดียวกับใบกระถิน ใบออกตรงข้ามกัน 20 – 50 คู่ ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นออกเรียงสลับ ยาวประมาณ 9-17 เซนติเมตร หลังใบและท้องใบเรียบ ไม่มีก้าน[1],[2],[3]
• ดอก เป็นช่อแบบก้านธูปหรือรูปทรงกระบอกยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ดอกย่อยมีขนาดเล็กมีสีเหลืองอ่อนหรือสีนวล มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกย่อยมีจำนวนมากอัดกันแน่น รวมกันเป็นช่อยาวคล้ายหางกระรอก ไม่มีกลีบดอก กลีบรองดอกมีสีเขียวนวล มีกลีบที่ยาวประมาณ 2-3 มิลลิเมตรอยู่ 5 กลีบติดกันที่ฐาน ดอกมีเกสรเพศผู้จำนวนมาก เกสรเป็นเส้นเล็ก ๆ สีขาวก้านเกสรไม่ติดกัน[1],[2],[3] ดอกมักจะออกในช่วงเดือนเมษายนถึงเดือนพฤษภาคม[6]
• ผล เป็นฝักแบนตรง กว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ปลายและโคนของฝักเรียวแหลม ผิวมันเรียบ เมื่อแก่จะมีสีน้ำตาลดำและแตกเป็น 2 ซีก เมล็ดมีขนาดเล็กสีน้ำตาลเป็นมัน ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปแบน เมล็ดภายในฝักมีประมาณ 3-7 เมล็ด (เมล็ดจำนวน 1,000 เมล็ด จะมีน้ำหนักประมาณ 65 กรัม)[1],[2],[3],[9] จะออกผลในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนกรกฎาคม[6]
• ก้อนสีเสียด คือยางที่ได้จากการนำแก่นต้น สับให้เป็นชิ้นๆ แล้วต้มและเคี่ยวจะได้ยางที่มีลักษณะเหนียวสีน้ำตาลดำ จากนั้นนำมาปั้นเป็นก้อน ทิ้งไว้จนแห้งแข็งเก็บไว้ใช้นำมาบดหรือต้มรับประทานเป็นยาได้ จะมีรสขมและฝาดจัด ไม่มีกลิ่น[1],[2],[8],[9]

ประโยชน์ของสีเสียด

1. สามารถนำไม้จากต้นมาใช้ทำเป็นสิ่งปลูกสร้างที่ต้องรับน้ำหนักมากๆได้ เช่น เสา คาน สะพาน หรือใช้ทำด้ามมีด ด้ามพร้าได้[7] อีกทั้งยังสามารถนำไม้มาทำเป็นถ่านสำหรับหุงอาหาร และเยื่อไม้สามารถเอามาทำแผ่นไม้อัดได้ด้วยแต่ต้องสกัดเอายางออกก่อน[9]
2. ทั้งต้น ใช้เลี้ยงครั่งได้ และใบใช้เป็นอาหารสัตว์ประเภท วัว ควายได้[9]
3. สามารถปลูกไว้เป็นไม้ประดับหรือเพื่อผลิตก้อนในการค้าได้ อินเดียและพม่าจะปลูกเป็นสวนป่าเพื่อการค้าเป็นหลัก[9]
4. สามารถทำอุตสาหกรรมย้อมผ้าและฟอกหนังสัตว์ โดยการนำเปลือกต้นและก้อนยางมาใช้[2],[6]
โดยแก่นจะให้สีน้ำตาล ที่สามารถนำมาใช้ย้อมผ้า แห อวน และหนังได้ สามารถย้อมสีเส้นไหมจากการใช้เปลือกต้นมาทำ โดยนำมาสับเป็นชิ้นๆ ต้มสกัดสีกับน้ำในอัตราส่วน 1:2 (เปลือก 15 กก. ย้อมเส้นไหมได้ 1 กก.) ต้มนาน 1 ชั่วโมง และนำมาย้อมร้อน สุดท้ายนำเส้นไหมมาแช่ในสารละลายสารช่วยติดสี จุนสี และสารส้ม ก็จะได้เส้นไหมที่มีสีน้ำตาล (สีที่ได้จะไม่อ่อนลงหากนำไปซัก และไม่ทนต่อแสงมาก)[5]
5. สามารถใช้แก่นไม้มาเคี้ยวกินกับหมาก โดยชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่มักจะทำกัน[9]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• สามารถใช้สารสกัดมาเป็นยาบำรุงและรักษาโรคข้อได้ โดยส่วนผสมของสารสกัดมี baicalin จาก Scutellaria baicalensis และ (+)-catechin และ epicatechin อยู่ โดยจะไม่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเลือดของคนที่มีสุขภาพดีที่ได้รับสารสกัดนี้เมื่อเทียบกับยาที่ใช้รักษาโรคเดียวกัน[10]
• สารสกัดด้วยเอทานอลและน้ำมีฤทธิ์ยับยั้งและฆ่าเชื้อแบคทีเรีย Escherichia coli สารสกัดด้วยเมทานอลออกฤทธิ์ยับยั้ง Salmonella typhi สายพันธุ์ที่ดื้อยาได้ปานกลาง มีข้อมูลพบว่าสารสกัดจากเปลือกต้นด้วยแอลกอฮอล์ความเข้มข้น 0.2 กรัมต่อมิลลิลิตร มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ B. subtilis และ S. typhimurium ได้ปานกลาง ส่วนสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์หรืออะซีโตนจากลำต้นที่ความเข้มข้น £ 1 มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร ไม่มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ B. subtilis, E. coli และ Salmonella typhimurium[10]
• มีสารกลุ่มแทนนินที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย Staphylococcus aureus ฤทธิ์ต้านเชื้อบิด มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ต้านออกซิเดชัน ยับยั้งการบีบตัวของลำไส้ และต้านการก่อกลายพันธุ์ มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่ก่อเกิดอาการท้องร่วง (Escherichia coli)[8]
• ทั้งต้นมีสาร Epicatechin, ใบมีสาร -(+)-Chatechin, Isoacacatechol, Tannins isoacacatechol acetate, เปลือกต้นพบสารจำพวก Catechol, Gallic acid, Tannin, แก่นมีสาร Catechin, Dicatechin, 3′ ,4′ ,7′ , -Tri-O-methyl catechin, 3′ ,4′ ,5 , 5′ , 7-sPenta-O-methyl gallocatechin[3],[4]
• การทดลองความเป็นพิษในสัตว์ทดลองเทียบกับยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ พบว่าไม่ทำให้เกิดพิษเฉียบพลันและกึ่งเรื้อรัง ไม่ทำให้เกิดแผลในกระเพาะ ไม่ทำให้เกิดความผิดปกติ และไม่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในระดับยีน แต่การฉีดสารสกัดจากลำต้นด้วยแอลกอฮอล์กับน้ำ ในอัตราส่วน 1:1 เข้าทางช่องท้องหนูเม้าส์ พบว่ามีความเป็นพิษ[10]
• สารสกัดยางด้วยคลอโรฟอร์มเข้มข้น 30 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร สามารถยับยั้งเชื้อ S. aureus ได้ ในขณะที่สารสกัดด้วยน้ำเข้มข้น 20 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร สามารถยับยั้งเชื้อ B. subtilisได้ สารสกัดจากยางด้วยปิโตรเลียมอีเทอร์มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Pseudomonas aeruginosa ที่ความเข้มข้น 10 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร[10]
• สามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Staphylococcus aureus สายพันธุ์ ATCC 25923 และสายพันธุ์ดื้อต่อยาปฏิชีวนะ methicillin (MRSA) ได้ดี โดยการใช้สารสกัดจากเนื้อไม้ด้วยน้ำและด้วยแอลกอฮอล์[10]
• องค์ประกอบทางเคมีของสารในกลุ่ม tannins เช่น epigallocatechin-3-O-gallate, catecchin,acacatechin 2-10%, catechu red, epicatechin, catechutannic acid 20-35%, epicatechin-3-O-gallate, protocatechu tannins, phlobatannin, pyrogallic tannins และสารในกลุ่ม flavonoids เช่น fisetin flavanol dimers , quercetagetin, quercetin [8]

สรรพคุณของสีเสียด

1. สามารถช่วยป้องกันปูนกัดปากได้ โดยใช้ใส่ปูนที่จะรับประทานกับหมากและพลู[6]
2. มีสรรพคุณในการช่วยรักษาแผลที่น้ำกัดเท้าได้ โดยใช้ก้อนยางมาฝนกับน้ำให้ข้นหรือใช้ผงผสมกับน้ำมันพืชทาบริเวณแผล (ก้อนยาง)[6] และเมล็ดก็สามารถนำมาฝนทารักษาแผลน้ำกัดเท้าได้เช่นกัน (เมล็ด)[4]
3. สามารถรักษาโรคผิวหนังได้โดย ใช้เป็นยาทาภายนอก (แก่น, ก้อนยาง)[1],[2]
4. ผงนำมาละลายกับน้ำใช้ใส่แผลสดสามารถเป็นยาห้ามเลือดได้ (ผง)[6],[9]
5. ใช้เป็นยาแก้บิดได้โดยการนำเปลือกต้นผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ (เปลือกต้น)[1],[3],[4]
6. มีสรรพคุณในการช่วยแก้อาการท้องเสียเรื้อรัง ลำไส้อักเสบได้(ก้อนยาง)[8]
7. ช่วยรักษาแผลในลำคอ และใช้รักษาเหงือก ลิ้น และฟันได้ (ก้อนยาง)[7],[9]
8. สามารถใช้เป็นยาแก้อาการไอ แก้ไข้จับสั่นได้(ก้อนยาง)[7]
9. ใช้ปรุงเป็นยาแก้ธาตุพิการได้ โดยการนำเปลือกต้นใช้ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น (เปลือกต้น)[3] สามารถใช้เป็นยาบำรุงธาตุและแก้อติสารได้ (ก้อนยาง)[9]
10. มีสรรพคุณเป็นยาบรรเทาอาการท้องเสียชนิดที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อได้ เช่นท้องเสียชนิดที่ไม่มีไข้และการอุจจาระไม่เป็นมูกหรือมีเลือดปน (ก้อนยาง)[8]
11. สามารถใช้เป็นยาระงับเชื้อได้โดยการนำเปลือกต้นนำมาต้มใช้น้ำที่ต้มเป็นยาระงับเชื้อ หรือจะใช้ก้อนมาบดหรือต้มเป็นยาทาก็ได้(เปลือกต้น, ก้อนยาง)[9]
12. ใช้เป็นยาทาแก้โรคหิดได้ โดยการนำเมล็ดที่อยู่ในฝักมาฝนทา(เมล็ด)[3],[4]
13. ใช้เปลือกต้นเป็นยาชะล้างบาดแผล ล้างแผลหัวนมแตก แก้แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง แผลหัวแตก เป็นยาสมานแผลได้(เปลือกต้น)[1],[3],[4] ส่วนแก่นใช้เป็นยารักษาบาดแผล (แก่น)[1],[2] อีกทั้งก้อนยางสามารถนำมาใช้เป็นยาทา สมานบาดแผล หรือรักษาบาดแผล ล้างแผลที่ถูกไฟไหม้ ทำให้แผลหายเร็วได้เช่นกัน (ก้อนยาง)[1],[3],[8]
14. สามารถใช้ในการรักษาโรคริดสีดวงได้ (ก้อนยาง)[8]
15. ใช้กินเป็นยาแก้ท้องร่วงได้ ส่วนแก่นมีสารแทนนินทำให้มีฤทธิ์ฝาดสมาน (แก่น, เปลือกต้น, ก้อนยาง)[1],[2],[3] มีสรรพคุณเป็นยาแก้ท้องร่วงอย่างแรงได้ โดยการใช้ส่วนเปลือกต้นมาทำ(เปลือกต้น)[1]
16. การใช้ก้อนมาบดให้เป็นผงประมาณ 1/3-1/2 ช้อนชาแล้วต้มเอาน้ำดื่มให้หมดใน 1 ครั้ง ดื่มวันละ 3 ครั้งก่อนอาหาร จะทำให้เป็นยาแก้อาการท้องเดินได้ ส่วนเปลือกต้นก็สามารถแก้ท้องเดินได้เช่นเดียวกัน (ก้อนยาง, เปลือกต้น)[3],[4],[8] ถ้าท้องเดินมากให้ใช้ผงผสมกับผงอบเชย อย่างละเท่ากันมา 1 กรัมแล้วนำมาต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว เคี่ยวประมาณ 1 ชั่วโมงรับประทานครั้งละ 4 ช้อนแกง วันละ 3 ครั้ง (ผง)[6]
17. สามารถช่วยห้ามเลือดที่ออกจากจมูก แก้ปากที่เป็นแผล หรืออาการเจ็บที่มีเลือดออกได้(ก้อนยาง)[8],[9]
18. สามารถปิดธาตุ คุมธาตุ แก้อาการลงแดงได้ โดยใช้ก้อนยางและเปลือกต้นมาทำ(เปลือกต้น, ก้อนยาง)[1]
19. สามารถแก้บิดมูกเลือดได้ (ก้อนยาง)[1]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “สี เสียด เหนือ (Sisiad Nuea)”. หน้า 305.
2. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “สี เสียด เหนือ Catechu Tree / Cutch Tree”. หน้า 32.
3. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “สีเสียดเหนือ”. หน้า 784-785.
4. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “สี เสียด เหนือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [08 ต.ค. 2014].
5. พันธุ์ไม้ย้อมสีธรรมชาติ, กรมหม่อนไหม. “สี เสียด เหนือ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : qsds.go.th/webtreecolor/. [08 ต.ค. 2014].
6. ไทยเกษตรศาสตร์. “สีเสียดเหนือมีประโยชน์อย่างไร”. อ้างอิงใน : ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com. [08 ต.ค. 2014].
7. พันธุ์ไม้มงคลพระราชทาน, กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “สี เสียด แก่น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dnp.go.th. [08 ต.ค. 2014].
8. ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “สี เสียด ไทย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaicrudedrug.com. [08 ต.ค. 2014].
9. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “สี เสียด”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์)., หนังสือสมุนไพรไทยตอนที่ 7 (ก่องกานดา ชยามฤต, ลีนา ผู้พัฒนพงศ์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [08 ต.ค. 2014].
10. สมุนไพรที่ใช้ในงานสาธารณสุขมูลฐาน, สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “สี เสียด”. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/. [08 ต.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1. https://indiabiodiversity.org/
2. https://www.flickr.com/
3. https://medthai.com/

ต้นสลัดได

สลัดได มีถิ่นกำเนิดในเอเชียเขตร้อน พบได้ทุกภาคในไทยมักขึ้นตามภูเขาที่มีหินปูน ชื่อสามัญ Malayan spurge tree[1], Milkbush[5] ชื่อวิทยาศาสตร์ Euphorbia antiquorum L.อยู่ในวงศ์ยางพารา (EUPHORBIACEAE)[1],[2] ชื่อท้องถิ่นอื่นๆ สลัดไดป่า (ภาคกลาง), เคียะยา (ภาคเหนือ), ทูดุเกละ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), หั่วยานเล่อ ป้าหวางเปียน (จีนกลาง), เคียะเหลี่ยม หงอนงู (แม่ฮ่องสอน), กะลำพัก (นครราชสีมา)เป็นต้น[1],[3]

ชนิดของสลัดได

1. สลัดไดบ้าน มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Euphorbia trigona Haw.(พรรณไม้จากต่างประเทศ)
2. สลัดไดป่า มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Euphorbia antiquorum L.(ของไทย)
3. สลัดไดลายเหลือง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Euphorbia lactea Haw.
4. “เคี๊ยะ”(ชื่อพื้นเมืองทางภาคเหนือ) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Euphorbia lacei Craib

ลักษณะของสลัดได

• ต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ความสูงราวๆ 3-6 เมตร แตกกิ่งก้านออกมาจำนวนมากจากลำต้น ต้นและกิ่งเป็นรูปสามเหลี่ยมและสี่เหลี่ยมอวบน้ำ ผิวเรียบ เว้าคอดต่อกัน มียางสีขาวข้น เป็นหยักและมีหนามเล็กแหลม 1 คู่อยู่บริเวณขอบสัน ใช้เมล็ดและวิธีการปักชำกิ่งในการขยายพันธุ์ [1],[2],[4]
• ดอก เป็นช่อ ออกตามแนวสันเหนือหนามเป็นช่อสั้นๆ มีดอกตัวผู้และดอกตัวเมียในช่อเดียวกันและไม่มีกลีบดอก ใน 1 ช่อจะมีดอกตัวผู้หลายดอกและมีดอกตัวเมียเพียงดอกเดียว มีใบประดับสีเหลืองอยู่ 5 ใบ [1],[2],[3]
• ใบ ขนาดเล็ก เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ มีแผ่นใบอวบน้ำ ใบหลุดร่วงได้ง่าย [1]
• ผล เป็นผลแห้งรูปทรงกลม ผลมีสีน้ำตาลเข้ม ผลมีพู 3 พูและมีขนาดเล็ก ผลแห้งจะแตกออก [1]

หมายเหตุ
ต้นที่แก่จัดและมีอายุ 10 ปีขึ้นไปจะยืนต้นตาย และเกิดเป็นแก่นแข็งสีน้ำตาลลักษณะเหมือนไม้แห้ง มีกลิ่นหอม และพอต้นตายลงแก่นที่ได้จะถูกเรียกว่า “กะลำพัก” [1],[2],[6]

ประโยชน์ของสลัดได

• อาจใช้ทำน้ำมันเชื้อเพลิงได้โดยนำน้ำยางสีขาวมาสกัดแบบเดียวกับพญาไร้ใบ ซึ่งมีการทดลองพบว่าน้ำมันเชื้อเพลิงที่ได้จากการสกัด สามารถใช้ได้ผลดีในเครื่องยนต์ดีเซล [5]
• นิยมปลูกเป็นไม้ประดับตามรั้วบ้านจะช่วยป้องกันคนและสัตว์ และมีการปลูกตามสวนสมุนไพรทั่วไป แต่ไม่นิยมนำมาปลูกใกล้บ้าน เพราะมีความเชื่อของคนไทยโบราณว่าต้นมีผีสิงอยู่

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• มีสารพิษจำพวก deoxyphorbol เช่น euphorbin มี tetracyclic diterpene เป็นต้น [7]
• ในน้ำยางสีขาวมีสาร Caoutchouc ประมาณ 4-7% พบ tricyclic diterpene ได้แก่ tinyatoxin, huratoxin และ resin แล้วยังพบสารพวก tetracyclic diterpene ได้แก่ phorbol และ ester เช่น ingenol, 12-deoxyphorbaI, 13-tiglate 20-acetate และ ester เช่น 16-hydroxyingenol 3, 5, 6, 20-tetraacetate พบ ß-amyrin, α euphorol, cycloartenol, euphol จากนํ้ายาง [5]
• พบสารหลายชนิดเช่น Euphorbol, Euphorbium, Taraxerol, C30H50O, C30, H48O, Friedalan-3 a-0l,Taraxeroneเป็นต้น [3]

สรรพคุณของสลัดได

1. ยาง สามารถใช้แก้อาการปวดหลัง (ยาง) [1]
2. ก้าน ใบ และยาง สามารถใช้เป็นยาแก้ปวดบวมได้ เป็นยาเย็นมีพิษ มีรสขมและมีกลิ่นหอม(ก้าน,ใบ,ยาง)[3]
3. ใช้ถอนพิษหนองได้(ก้าน,ใบ,ยาง) [3]
4. นำมาทำยารักษาโรคตับแข็งได้ (ยาง) [3]
5. ใช้ในการช่วยขับเลือดเสีย (ไม่ระบุส่วนที่ใช้) [4]
6. ยางมีสรรพคุณในการช่วยขับปัสสาวะ (ยาง) [1]
7. ใช้เป็นยาถ่ายและยาฆ่าพยาธิได้ (ก้าน,ใบ,ยาง) [3]
8. ยางหากนำมานึ่งจนสุกและตากให้แห้งจะเป็นยาถ่ายอย่างแรง ควรนำมาย่างเพื่อฆ่าฤทธิ์ก่อน ยางมีรสร้อนเบื่อเมา(ยาง) [1]
9. ช่วยในการแก้ท้องมาน แก้บวมน้ำได้ โดยนำยางมาทำเป็นยาเม็ดลูกกลอนใช้รับประทาน(ยาง) [3]
10. ใช้แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องเสีย ได้(ก้าน,ใบ,ยาง) [3]
11. ช่วยในการแก้หอบหืด(ต้น,ราก) [6]
12. สามารถใช้แก้ผอมเหลืองได้(ไม่ระบุส่วนที่ใช้) [4]
13. มีสรรพคุณในการเจริญธาตุไฟ(ไม่ระบุส่วนที่ใช้) [4]
14. ยาง ช่วยแก้อัมพฤกษ์ได้(ยาง) [1]
15. ใช้เป็นยาขับความชื้น ขับพิษ ลดอาการแสบร้อน (ก้าน,ใบ,ยาง) [3]
16. ยางใช้เป็นยากัดหูดได้เนื่องจากมีพิษระคายเคืองผิวหนัง แต่หากไปถูกเนื้อดีจะทำให้เนื้อดีเน่าและหลุดไปด้วย (ยาง)[1],[2],[5]
17. ช่วยในการรักษาผดผื่นคัน ฝีหนองได้ (ก้าน,ใบ,ยาง) [3]
18. ยาง ใช้รักษากลากเกลื้อนภายนอก และเป็นยาทาภายนอกแก้โรคผิวหนัง(ยาง) [3]
19. สามารถเป็นยาบำรุงตับและปอดได้ (แก่น) [6]
20. ใช้ยางช่วยถ่ายหัวริดสีดวงได้ (ยาง) [1]
21. ช่วยถ่ายริดสีดวงในลำไส้ (ไม่ระบุส่วนที่ใช้) [4]
22. มีสรรพคุณในการแก้พรรดึก อาการท้องผูกอย่างแรง และมีอุจจาระแข็งมาก (ไม่ระบุส่วนที่ใช้) [4]
23. ยาง สามารถนำมาแก้อาการบวมน้ำได้ (ยาง) [1]
24. การใช้ต้นหรือใบสด 30-70 กรัม มาคั้นเอาแต่น้ำ จากนั้นใช้ข้าวสาร 15 กรัมมาคั่วรวมกันจนออกสีเหลืองสุดท้ายนำมาต้มกับน้ำทานจะสามารถแก้กระเพาะลำไส้อักเสบเฉียบพลันได้(ต้น,ใบ) [3]
25. สรรพคุณในการแก้พิษเสมหะ (แก่น) [6]
26. ในตำราไทยแก่นใช้ทำเป็นยาแก้ไข้ได้ [1],[2]
27. แก่นกะลำพักเป็นยาแก้ลม มีรสขม(แก่น) [6]

ข้อควรระวัง

• เด็กที่อายุต่ำกว่า 9 ขวบและสตรีมีครรภ์ ห้ามรับประทานยาจากสมุนไพรชนิดนี้ [3]
• น้ำยางสีขาวมีพิษ ถ้าเข้าตาจะทำให้ตาอักเสบและอาจถึงขั้นตาบอดได้ หากโดนผิวหนังจะทำให้ผิวหนังอักเสบ ทำให้เป็นตุ่มพองน้ำ กัดผิว ผิวหนังแดงไหม้ เปื่อย คันแดงแสบ ฉะนั้นต้องระวังให้มากหากจะนำมาใช้งาน [3],[5],[6]
• ยาง ใช้ครั้งละไม่ควรใช้เกิน 130 มิลลิกรัม เพราะถ้าหากใช้มากเกินไป จะทำให้มีอาการกล้ามเนื้อกระตุก มีอาการเวียนศีรษะ และอาเจียน แล้วสลบ[3] อีกทั้งยังมีฤทธิ์เป็นยาถ่ายอย่างแรง [7]
• ยางเป็นยาถ่ายอย่างแรง และระคายเคืองมาก อีกทั้งยังพบสาร 3-O-angeloylingenol(สารก่อมะเร็ง)จึงควรระมัดระวังให้มากในการใช้ [1],[2],[5]
• วิธีการกำจัดพิษ ก่อนนำมาทานต้องนำยาแห้งไปคั่วกับข้าวสารจนเป็นสีเหลืองก่อนเพื่อกำจัดพิษถึงจะใช้ได้[3]
• วิธีการแก้พิษ หากยางโดนผิวหนังให้รีบใช้แอลกอฮอล์เช็ด หรือล้างออกด้วยน้ำแล้วใส่ยาแก้ปวด จากนั้นนำน้ำเย็นจัดมาประคบครึ่งชั่วโมง อีกวิธีคือใช้น้ำสะอาดมาล้างออกหลายๆครั้งจากนั้นใช้ยาที่เข้าสเตียรอยด์ทา หากยางเข้าตาให้รีบล้างออกหลายๆครั้งด้วยน้ำสะอาด จากนั้นหยอดตาด้วยยาที่มีสเตียรอยด์และนำไปส่งโรงพยาบาล หากทานมากเกินแล้วเกิดอาการเป็นพิษให้นำตัวส่งโรงพยาบาลและให้น้ำเกลือทันที [3],[6] หากทานยางเข้าไป ให้รับประทาน activated chrcoal (ถ่าน) และนำตัวส่งไปล้างท้องหรือทำให้อาเจียนที่โรงพยาบาล และรักษาต่อไป [7]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “สลัดได (Salad Dai)”. หน้า 290.
2. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “สลัดได Malayan Spurge Tree”. หน้า 108.
3. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “สลัดได (กระลำพัก)”. หน้า 538.
4. ข้อมูลพรรณไม้ในพระตำหนักเทา, มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี. “สลัดได”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rbru.ac.th/db_arts/rbruflower/. [09 มิ.ย. 2014].
5. ไทยเกษตรศาสตร์. “สลัดไดป่ามีสรรพคุณดังนี้”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaikasetsart.com. [09 มิ.ย. 2014].
6. ไทยโพสต์. “สลัดได-กะลำพัก ขึ้นต้นเป็นพืชร้าย ตอนตายเป็นพืชดี”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaipost.net. [09 มิ.ย. 2014].
7. ข้อมูลพรรณไม้, พิษระคายเคืองผิวหนัง, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “สลัดไดป่า”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/. [09 มิ.ย. 2014].
8. https://medthai.com/

อ้างอิงรูปจาก
1. https://powo.science.kew.org/
2. https://worldofsucculents.com/

ว่านลูกไก่ทอง

ว่านลูกไก่ทอง ประเทศไทยจะพบได้มากทางภาคตะวันออก ภาคใต้ และภาคเหนือ ซึ่งจะพบตามธรรมชาติในพื้นที่แถบภูเขา ตามหุบเขา เชิงเขา หรือตามพื้นที่ชื้นแฉะ[1],[2],[3] ในต่างประเทศสามารถพบเห็นได้ในแถบประเทศจีน มาเลเซีย และอินเดีย ชื่อสามัญ Golden Moss, Chain Fern.[1] ชื่อวิทยาศาสตร์ Cibotium barometz (L.) J.Sm.[1],[2] จัดอยู่ในวงศ์ CIBOTIACEAE ชื่ออื่น ๆ จินเหมาโก่วจี๋ (ภาษาจีนกลาง), เกาแช กิมซีม้อ กิมม๊อเกาจิก (ภาษาจีนแต้จิ๋ว), หัสแดง (ในภาคใต้), เฟินลูกไก่ทอง กูดผีป่า ละอองไฟฟ้า กูดพาน เฟิร์นลูกไก่ทอง (ในภาคเหนือ), ว่านไก่น้อย (ในภาคกลาง), กูดเสือ โพลี (จังหวัดปัตตานี), ขนไก่น้อย (จังหวัดเลย), แตดลิง (จังหวัดตราด), หัสแดง (จังหวัดนครราชสีมา), นิลโพสี (จังหวัดสงขลาและยะลา) เป็นต้น[1],[2]

ลักษณะของว่านลูกไก่ทอง

• ต้น
  – จัดเป็นพันธุ์ไม้ประเภทเฟิร์น
  – ออกใบเป็นจำนวนมากรอบ ๆ เหง้า โดยจะมีลักษณะคล้ายกับมงกุฎ
  – รอบเหง้าแล้ว ก็ยังมีขนนิ่ม ๆ สีเหลืองทองปกคลุมอยู่ทั่วเหง้าอีกด้วย (เป็นที่มาของขนอ่อนที่เหมือนกับลูกไก่)
  – ความสูงของต้นประมาณ 2.5-3 เมตร
  – ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการแยกหน่อ โดยต้นจะเจริญเติบโตได้ดีในดินเปรี้ยว ดินที่ระบายน้ำได้ดี ต้องการแสงแดดที่ไม่จ้ามากนัก และต้องการความชื้นมาก
• ใบ
  – ใบหลักจะแบ่ง 2 ลักษณะ คือ 1. ใบส่วนบนเป็นใบขนาดใหญ่ที่มีลักษณะรูปร่างรี ปลายแหลมเป็นรูปขนนก 3 ชั้น ใบมีสีเขียวเข้ม และ 2. ใบส่วนล่างเป็นใบที่ขนาดเล็กกว่ามีลักษณะรี ปลายแหลม ใบมีสีเทาลักษณะเหมือนมีแป้งเคลือบใบเอาไว้อยู่
  – ก้านใบมีสีเทา และที่โคนก้านใบจะมีขนสีทองยาวขึ้นปกคลุมอยู่ ก้านมีความแข็งมาก
  – ที่ริมใบตามรอยหยักของใบจะมีอับสปอร์ลักษณะกลมโตขึ้นอยู่ประมาณ 2-12 กลุ่ม ซึ่งอับสปอร์นี้จะมีเยื่อสีน้ำตาลหุ้มเอาไว้อยู่[1],[2]
  – ใบหลักมีขนาดความกว้างประมาณ 15-30 เซนติเมตร และมีความยาวประมาณ 30-60 เซนติเมตร และใบย่อยมีขนาดความกว้างประมาณ 2-4 มิลลิเมตร และมีความยาวประมาณ 0.4-1 เซนติเมตร

สรรพคุณของว่านลูกไก่ทอง

1. ตำรับยารักษาโรครูมาติสซั่ม รักษาอาการปวดตามข้อและตามกล้ามเนื้อ หรืออาการแขนและขาไม่มีแรง ระบุว่าให้ใช้เหง้าตากแห้ง, รากอบเชยญวน, ต้นและรากนังด้งล้าง, ใบพวงแก้วมณี, รากซกต๋วง, รากพันงู และเปลือกต้นโต่วต๋ง นำมาแช่กับเหล้าใช้ทานเป็นยา (เหง้า)[1]
2. เหง้านำมาใช้ทำเป็นยาขับพยาธิ (เหง้า)[1]
3. ตำรับยาบำรุงกำลังและกระดูก ระบุว่าให้นำเหง้าตากแห้ง, รากหง่วงจี้เน็ก, โกฐเชียง และโป่งรากสนที่เอาเปลือกออกแล้ว ในปริมาณอย่างละเท่า ๆ กัน นำมาบดให้ละเอียดเป็นผง จากนั้นนำมาผสมกับน้ำผึ้ง ทำเป็นยาเม็ด ใช้ทานพร้อมกับเหล้าครั้งละ 50 เม็ด (เหง้า)[1]
4. ตำรายาแก้อาการปัสสาวะบ่อย ระบุว่าให้ใช้เหง้าตากแห้ง, เปลือกต้นโต่วต๋ง, เปลือกรากโงวเกียพ้วย และลูกบักกวย ในปริมาณอย่างละ 15 กรัมเท่า ๆ กัน นำมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยา (เหง้า)[1]
5. เหง้านำมาใช้ทำเป็นยาระบาย เป็นยาเหมาะสำหรับผู้สูงอายุ และมีสรรพคุณในการช่วยย่อยอีกด้วย [1]
6. ในตำรายามียาที่เหมาะสำหรับผู้สูงอายุที่กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ ระบุไว้ว่า ให้นำเหง้าตากแห้งในปริมาณ 15 กรัม, รากเชียวจั้งในปริมาณ 15 กรัม, ราพังทึ้งก้วงในปริมาณ 15 กรัม, และใบไต่แม้กวยมึ้งในปริมาณ 15 กรัม นำมาต้มกับเนื้อหมูใช้ทานเป็นยา โดยจะมีสรรพคุณในการรักษาโรคช้ำรั่วหรืออาการปัสสาวะไม่รู้ตัว อาการปัสสาวะกะปริบกะปรอยเป็นสีเหลือง (เหง้า)[1],[2]
7. เหง้านำมาใช้ทำเป็นยารักษาอาการน้ำกามเคลื่อนที่ไม่รู้ตัว (เหง้า)[2]
8. สตรีที่มีอาการตกขาวมากผิดปกติ สามารถนำเหง้าที่เอาขนออกแล้ว, แปะเกี่ยมสด และเต็งย้ง (เขากวางอ่อนนึ่งด้วยน้ำส้ม แล้วนำไปเผา) นำมาบดรวมกันให้เป็นผงพักไว้ก่อน จากนั้นให้นำต้นหนาดใหญ่ลงไปต้มกับน้ำส้มสายชูที่ผสมกับข้าวเหนียว หลังจากต้มได้ที่แล้วก็นำมาบดจนเหนียว แล้วนำมาผสมกับผงที่พักไว้ทำเป็นยาเม็ด ใช้ทานตอนท้องว่าง ทานปริมาณครั้งละ 50 เม็ด (เหง้า)[1],[2]
9. มีความเชื่อว่าเหง้ามีสรรพคุณทำให้มีบุตรได้ง่ายขึ้น (เหง้า)[1]
10. เหง้านำมาใช้ทำเป็นยาบำรุงตับและไต (เหง้า)[1],[2]
11. เหง้านำมาใช้ทำเป็นยารักษาโรคเกี่ยวกับกระดูก แก้อาการเหน็บชา รักษาอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้อาการอัมพฤกษ์ รักษาอาการแขนขาอ่อนไม่มีแรง (เหง้า)[1],[2]
12. ในตำรับยาหลาย ๆ ตำรับ ได้ระบุไว้ว่า ผงที่บดจากขนจะมีฤทธิ์ห้ามเลือดได้ดีที่สุด โดยนำขนจากเหง้ามาตากแห้ง แล้วบดให้เป็นผงนำมาใช้โรยลงบนบริเวณที่มีบาดแผล มีฤทธิ์ในการบรรเทาแผลจากปลิงดูด ใช้รักษาบาดแผลสด แผลจากการถูกของมีคมบาดทุกชนิด แผลที่ถูกสุนัขกัด หรือจะนำมาใช้หลังการถอนฟันก็ได้เช่นกัน (ขนจากเหง้า)[1],[2],[3],[4]

ประโยชน์ว่านลูกไก่ทอง

1. สัตว์เลี้ยงที่เกิดโรคติดต่อ สามารถรักษาให้หาย โดยการนำขนของว่านชนิดนี้ไปแช่กับน้ำให้สัตว์ที่ป่วยกิน[4]
2. ใบแก่นำมาใช้ฟอกสำหรับนำมาย้อมสีได้[3]
3. มักนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ เพราะมีขนสีทองปกคลุม ทำให้ดูสวยงามแปลกตาไปอีกแบบ[3],[4]
4. ถือเป็นว่านมหามงคลชนิดหนึ่ง มีความศักดิ์สิทธิ์ในเรื่องของการช่วยป้องกันภยันตรายต่าง ๆ และถือเป็นว่านเสี่ยงทาย เนื่องจากมีเรื่องเล่าว่า หากต้นเติบโตขึ้น แล้วได้ยินเสียงไก่ร้องในตอนกลางคืนที่เงียบสงัด มีเสียงร้อง “จิ๊บ ๆ” (บางตำราว่าร้อง “กุ๊ก ๆ”) ก็จะทำนายทายทักโชคชะตาของผู้ปลูกและครอบครัวได้ว่า จะร่ำรวยเงินทองในไม่ช้า และมีโชคลาภเกิดขึ้น แต่ถ้าหากนำมาปลูกไว้ในบ้านหรือหน้าบ้าน ไม่ควรเดินข้ามหรือล้างมือใส่ และห้ามปัสสาวะรดโดยเด็ดขาด เพราะความศักดิ์สิทธิ์ของว่านจะเสื่อมลงได้ [4]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

1. ขนจากเหง้าที่นำมาบดให้เป็นผง จากการนำมาทดลองกับสุนัขและกระต่ายทดลอง มีผลพบว่า มีฤทธิ์ในการห้ามเลือดในแผลสด รักษาแผลเป็น รักษาบาดแผลของตับและม้าม รักษาบาดแผลของเนื้อเยื่อ เนื่องจากมีผลทางกายภาพ สร้างเม็ดเลือดใหม่เร็วขึ้น และผลจากการทดลองนี้ยังพบอีกว่าส่วนผงที่บดจากขนจะมีฤทธิ์ห้ามเลือดได้ดีที่สุด โดยจะมีฤทธิ์คล้ายกับปฏิกิริยาที่เกิดกับ Gelatin และฟองน้ำ เหตุนี้จึงนิยมใช้ผงจากขนล้วน ๆ มาโรยลงบนบริเวณที่มีบาดแผล และเนื้อเยื่อก็จะค่อย ๆ ดูดซึมผงจนหมดไปเองอีกด้วย[1],[2]
2. เหง้า มีสารจำพวกแทนนิน สาร Kaempferol และแป้งอีกประมาณ 30%[1],[2]

ขนาดและวิธีใช้

1. ยาสำหรับใช้ภายใน ให้นำเหง้ามาใช้ในปริมาณครั้งละ 5-10 กรัม มาต้มกับน้ำใช้ดื่ม
2. ยาสำหรับใช้ภายนอก ให้นำขนมาใช้บดให้เป็นผง นำมาโรยบนบริเวณที่มีบาดแผล[2]

ข้อควรระวัง

ผู้ที่มีอาการปากขม ลิ้นแห้ง และมีอาการปัสสาวะขัด ไม่ควรรับประทานสมุนไพรว่านลูกไก่ทอง เพราะจะทำให้เกิดอันตรายต่อร่างกายได้[2]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ว่านไก่น้อย”. หน้า 707-709.
2. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ว่านไก่น้อย”. หน้า 508.
3. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “เฟินลูกไก่ทอง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [24 ต.ค. 2014].
4. ว่านและสมุนไพรไทย, คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร. “ว่านลูกไก่ทอง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : natres.skc.rmuti.ac.th/WAN/. [24 ต.ค. 2014].
5. https://medthai.com

อ้างอิงรูปจาก
1. https://www.nybg.org
2. https://commons.wikimedia.org