มะลิลา

มะลิลา หรือมะลิ มีถิ่นกำเนิดในพื้นที่เขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในแถบทวีปยุโรป เอเชีย และแอฟริกา ชื่อสามัญ Kampopot[8], Seented star jusmine[6], Jusmine[8], Arabian jasmine[2],[5] ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Jasminum sambac (L.) Aiton[3],[5] อยู่วงศ์มะลิ (OLEACEAE)[1] ชื่อในท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น เซียวหน่ำเคี้ยง (จีน), เตียมูน (ละว้า-เชียงใหม่), มะลิลา (ทั่วไป), มะลิป้อม (ภาคเหนือ), มะลิขี้ไก่ (จังหวัดเชียงใหม่), หม้อลี่ฮวา (จีนกลาง), บักหลี่ฮวย (จีน), มะลิหลวง (แม่ฮ่องสอน), มะลิลา (ภาคกลาง), มะลิ (ทั่วไป), ข้าวแตก (เงี้ยว-แม่งสอน) [1],[3]

ลักษณะของมะลิลา

• ต้น เป็นไม้พุ่มที่มีขนาดเล็กถึงขนาดกลาง เป็นทรงพุ่ม มีใบอยู่แน่น ต้นสูงประมาณ 5 ฟุต จะแตกกิ่งก้านสาขารอบลำต้น ขยายพันธุ์โดยการปักชำ การตอนกิ่ง โตได้ดีในดินร่วนซุย เป็นไม้กลางแจ้ง ต้นมะลิชอบที่มีแสงแดดจัด ถ้าให้น้ำเยอะไปก็จะทำให้ดอกออกน้อยลง การตัดแต่งใบในภายหลังการออกดอกชุดใหญ่จะออกดอกดียิ่งขึ้น [1],[7] มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในแถบประเทศเอเชีย [7]
• ใบ ออกใบเรียงตรงข้ามกัน ใบมะลิเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อยเพียงใบเดียว ใบเป็นรูปขอบขนาน รูปไข่ รูปมนป้อม รูปรี ที่โคนใบจะมนสอบเข้าหากัน ส่วนที่ปลายใบจะแหลม ขอบใบเรียบ ใบกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร มีขนาดยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร แผ่นใบมีลักษณะเรียบและเป็นมันเป็นสีเขียวแก่ ท้องใบมีเส้นใบ มีเส้นใบประมาณ 4-6 คู่ ก้านใบสั้นมาก มีขน[1],[8]
• ดอก ออกที่ตามซอกใบตามปลายกิ่ง มีดอกแบบไม่ซ้อนที่เรียกกันว่า ดอกดอกสีขาว มีกลิ่นหอม ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 2-3 เซนติเมตร ดอกที่ปลายจะแยกเป็นกลีบ 5-8 กลีบ ที่โคนกลีบดอกจะเชื่อมเป็นหลอดที่มีขนาดยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร ดอกตรงกลางจะบานก่อน แต่ละดอกจะมีกลีบเลี้ยงเป็นหลอดสีเขียวอมเหลืองอ่อน ที่ปลายจะแยกเป็นเส้น มีเกสรเพศผู้อยู่ 2 ก้านติดที่กลีบดอกในหลอดสีขาว มักไม่ติดผล[8]
• ผล เป็นผลสด[2]

ประโยชน์มะลิลา

1. คนไทยมีความเชื่อว่าการปลูกต้นมะลิเป็นไม้ประจำบ้าน ทำให้สงบสุข ร่มเย็น เป็นที่ประทับใจต่อผู้คนรอบข้าง ช่วยเกื้อหนุนให้เกิดความกตัญญูของผู้เป็นลูกที่มีต่อคุณแม่ เพื่อความเป็นสิริมงคลต่อบ้านกับผู้อยู่อาศัย ควรปลูกต้นมะลิทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ปลูกวันพุธเพื่อเอาคุณ ผู้ปลูกควรเป็นผู้หญิงสูงอายุ เนื่องจากเป็นผู้ที่มีความรับผิดชอบสูง และเป็นผู้ที่ประกอบคุณงามความดีเป็นที่นับถือของบุคคลทั่วไป มะลิที่นิยมปลูกในบ้านเพื่อความมงคลมี 5 ชนิด ก็คือ พุทธชาด มะละฉัตร มะลิพวง มะลิวัลย์ ต้นมะลิเป็นต้นไม้ประจำวันเกิดผู้เกิดที่วันจันทร์ หมายถึงความนุ่มนวลอ่อนโยนเรียบร้อย
2. ทางสุคนธบำบัด (Aromatherapy) ใช้น้ำมันหอมระเหยของดอกมะลิ กระตุ้นระบบประสาทผู้ที่มีภาวะอ่อนล้าทางจิตใจ ง่วง เฉื่อยชา อ่อนเพลีย ช่วยปรับอารมณ์และช่วยปรับสภาพสมดุลของจิตใจให้ดีขึ้น บรรเทาความกลัว บรรเทาอาการปวดศีรษะ ช่วยบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ บรรเทาความเครียด (ดอก)[4]
3. ดอกมะลิมีกลิ่นหอมและเป็นสีขาวบริสุทธิ์ คนไทยนิยมยกย่องดอกมะลิเป็นดอกไม้วันแม่แห่งชาติ[1]
4. เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศฟิลิปปินส์[9]
5. ปลูกเป็นไม้ประดับ [7]
6. นิยมใช้ดอกร้อยเป็นพวงมาลัย หรือทำดอกไม้แห้ง ใช้ในอุตสาหกรรมน้ำมันหอมระเหย ใช้อบขนม ใช้แต่งกลิ่นใบชา [6]

สรรพคุณมะลิลา

1. ในตำรายาไทยใช้ดอกมะลิแห้งมาปรุงเป็นยาหอม ดอกมะลิอยู่ในพิกัดเกสรทั้ง 5, พิกัดเกสรทั้ง 7, พิกัดเกสรทั้ง 9 ซึ่งเป็นตำรับยาที่มีสรรพคุณที่ช่วยทำให้จิตใจชุ่มชื่น และช่วยแก้ไข้ (ดอก)[2],[4]
2. สามารถใช้แก้กระดูกร้าว และฟกช้ำได้ โดยนำรากมะลิแห้ง 1.5 กรัม มาฝนกับเหล้าทาน (ราก)[3]
3. สามารถนำรากมะลิสดมาตำใช้พอกแก้ฟกช้ำ เคล็ดขัดยอกเพราะหกล้มได้ (ราก)[3]
4. สามารถนำใบมะลิสดมาตำใช้เป็นยาแก้โรคผิวหนัง แก้ฟกช้ำ และแผลโรคผิวหนังเรื้อรังได้ (ใบ)[1]
5. สามารถนำใบมะลิสดมาตำให้ละเอียดผสมน้ำมันมะพร้าวใหม่ แล้วเอาไปลนไฟ ใช้ทารักษาแผล ฝีพุพอง (ใบ)[5]
6. สามารถช่วยขับประจำเดือนของผู้หญิงได้ (ราก)[5]
7. ชาวโอรังอัสลีในรัฐเประ นำใบมะลิอ่อนใสมาแช่น้ำเย็น ดื่มแก้นิ่วในถุงน้ำดี (ใบ)[9]
8. สามารถช่วยแก้อาการเสียดท้องได้ (ราก)[5]
9. สามารถนำดอกมะลิสดมาตำละเอียดแล้วเอามาใช้พอกหรือเช็ดตรงบริเวณเต้านมเพื่อทำให้น้ำนมหยุดหลั่ง (ดอก)[1]
10. สามารถช่วยแก้หลอดลมอักเสบ แก้หอบหืดได้ โดยนำรากสด 1-1.5 กรัมมาต้มกับน้ำทาน (ราก)[1],[4]
11. สามารถช่วยรักษาโรคเลือดออกที่ตามไรฟันได้ โดยนำรากมะลิสดประมาณ 1-1.5 กรัมมาต้มกับน้ำทาน [1]
12. ในตำรับยาแก้หวัดแดด มีไข้ ใช้ดอกมะลิแห้ง 3 กรัม, เมล็ดเฉาก๊วย 9 กรัม, ใบชาเขียว 3 กรัม มาต้มกับน้ำรวมกัน แล้วนำมาทาน (ดอก)[3]
13. ใบกับดอกของมะลิมีรสเผ็ดชุ่ม จะเป็นยาเย็น สามารถช่วยแก้ไข้หวัดแดด ใช้เป็นยาแก้ร้อนในกระหายน้ำ ช่วยดับพิษร้อน ช่วยถอนพิษไข้ และช่วยขับเหงื่อขับความชื้น (ใบ, ดอก)[3],[4]
14. นำรากของมะลิมาฝนกับน้ำใช้เป็นยาแก้ร้อนใน (ราก)[5]
15. สามารถช่วยแก้เจ็บหูได้ (ใบ, ดอก)[3]
16. สามารถช่วยแก้อาการเจ็บตาได้ (ดอก)[4]
17. ถ้านอนไม่หลับ ให้นำรากของมะลิแห้งประมาณ 1-1.5 กรัมมาฝนกับน้ำทาน (ราก)[3]
18. ดอกจะมีรสหอมเย็น มีสรรพคุณที่ช่วยบำรุงหัวใจ ทำให้ชื่นใจ จิตใจชุ่มชื้น ชูกำลัง แก้อาการอ่อนเพลีย [4]
19. มีการนำดอกมะลิผสมเข้ายาหอมที่มีสรรพคุณช่วยบำรุงหัวใจ ทำให้จิตใจชุ่มชื่น แก้ลมวิงเวียน อย่างเช่น ตำรับยาหอมนวโกฐ ยาหอมเทพจิต ยาหอมอินทจักร์ ยาหอมทิพโอสถ มีส่วนประกอบหลักคือดอกมะลิ และมีการใช้เป็นส่วนผสมตำรับยามหานิลแท่งทอง ยาแก้ไข้มิรู้จักสติสมปฤดี ยาประสะจันทน์แดง เป็นต้น (ดอก)[4]
20. ใบมะลิสามารถช่วยขับน้ำนมของผู้หญิงได้ (ใบ)[5]
21. รากของมะลิมีรสเผ็ดขม จะเป็นยาเย็น มีพิษนิดหน่อย สามารถใช้เป็นยาแก้ปวด ยาชาได้ โดยนำรากมะลิสดประมาณ 1-1.5 กรัม มาต้มกับน้ำทานเป็นยาแก้ปวด (ราก)[1],[3]
22. สามารถนำดอกสดมาตำใช้เป็นยาทารักษาแผลเรื้อรัง ทาฝีหนอง แก้ปวดหูชั้นกลาง ผิวหนังผื่นคัน และเยื่อตาอักเสบ (ดอก)[1],[4]
23. สามารถช่วยแก้ฝีหนองได้ (ใบ, ดอก)[3]
24. สามารถช่วยบำรุงครรภ์รักษาได้ (ดอก)[4]
25. สามารถนำดอกมะลิสดหรือดอกมะลิแห้งประมาณ 1.5-3 กรัม มาต้มกับน้ำ ใช้ทานเป็นยาแก้ปวดท้อง แก้โรคบิด (ดอก[1],[4], ดอกและใบ[3])
26. รากของมะลิสามารถใช้เป็นยาแก้โรคที่เกี่ยวกับทรวงอกได้ (ราก)[1]
27. ใช้ดอกมะลิแก่เข้ายาหอมเป็นยาแก้หืด (ดอก)[5]
28. สามารถตำดอกมะลิสดแล้วใส่พิมเสน นำมาใช้สุมหัวเด็กแก้ตัวร้อน แก้ซาง แก้หวัด (ดอก)[4]
29. สามารถนำใบมะลิสดประมาณ 3-6 กรัม มาต้มกับน้ำทานเป็นยาแก้ไข้ (ใบ)[1],[5]
30. สามารถช่วยแก้อาการปวดฟันได้ โดยนำรากมะลิสดมาทุบให้แหลกคั่วกับเหล้าให้ร้อน แล้วนำมาพอกตรงบริเวณที่ปวด (ราก)[3],[10]
31. ถ้าปวดฟันผุ ให้นำรากตากแห้งมาบดเป็นผง ผสมไข่แดงต้มสุก จนได้ยาที่เหนียวข้น แล้วนำมาใช้ใส่ในรูฟันผุ (ราก)[10]
32. ใช้รากมะลิสดมาทำเป็นยาล้างตาแก้เยื่อตาอักเสบ (ราก)[1]
33. รากกับใบของมะลิใช้ทำเป็นยาหยอดตาได้ (ใบ, ราก)[5] บ้างก็บอกว่าใช้ดอกสดมาล้างด้วยน้ำสะอาด ต้มกับน้ำให้เดือดสักครู่ แล้วเอาน้ำที่ได้มาใช้ล้างตาแก้ตาแดง เยื่อตาขาวอักเสบ (ดอก)[10]
34. สามารถนำดอกมะลิสดมาตำละเอียดแล้วนำมาใช้พอกขมับ ช่วยแก้ปวดศีรษะ (ดอก)[1]
35. ชาวโอรังอัสลีในรัฐเประ นำรากมะลิมาต้มกับน้ำ ใช้ดื่มเป็นยาแก้เบาหวาน (ราก)[9]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• จากการทดสอบความเป็นพิษ ปรากฏว่าสารที่สกัดได้จากดอกมะลิด้วยน้ำและแอลกอฮอล์ อัตราส่วน 1:1 ในขนาดเทียบเท่ายาผง 10 กรัมต่อกิโลกรัม ไม่เป็นพิษกับหนูถีบจักร ไม่ว่าให้โดยฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือป้อน สารสกัดที่ได้จากส่วนที่อยู่เหนือดินของต้นด้วยน้ำและแอลกอฮอล์ อัตราส่วน 1:1 เมื่อฉีดเข้าช่องท้องหนูถีบจักร ปรากฏว่าขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่งมีค่า 1 กรัมต่อกิโลกรัม[4]
• ดอก มีสาร methyl isoeugenol, caryophyllene oxide, farnesyl acetate, benzyl benzoate ซึ่งจะออกฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Pseudomonas aeruginosa และเชื้อรา Aspergillus niger[4]
• จากการทดสอบตำรับยาที่มีน้ำมันหอมระเหยในตำรับ 3-20% มีน้ำมันหอมระเหยจากมะลิคิดเป็น 50-90% ปรากฏว่ามีฤทธิ์ในการกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ[4]
• น้ำมันระเหยจากดอก ทำให้ระยะเวลาการหลับของยา pentobarbital สั้นลง โดยไปกระตุ้นประสาทสัมผัสกลิ่น และสาร phytol[4]
• นำรากที่สกัดด้วยน้ำมาทดลองกับหัวใจกบกับกระต่ายที่อยู่นอกตัว ปรากฏว่าทำให้หัวใจเต้นช้าลง และเมื่อทดลองกับมดลูกที่อยู่นอกตัวหนูกับกระต่ายทดลอง ปรากฏว่ามีฤทธิ์ในการกระตุ้นมดลูกที่ตั้งท้องและไม่ได้ตั้งท้องให้บีบตัวแรงขึ้น[3]
• สาร jasmolactone B และ D ที่แยกจากดอกมะลิพวงจะออกฤทธิ์ขยายหลอดเลือดโคโรนารี (coronary vasodilating), กระตุ้นหัวใจ (cardiotropic activities) อาจสนับสนุนการนำดอกมะลิมาใช้ในตำรับยาหอมในการรักษาอาการวิงเวียน เป็นลม ที่มีการใช้ในยาไทยตั้งแต่สมัยโบราณ[4]
• ดอกมะลิ มีน้ำมันระเหยอยู่ประมาณ 0.2-0.3% น้ำมันระเหยที่ได้จากดอกมะลิพบสาร Methyl benzoate, Jasmine lactone, hexenyl benzoate, Caryophyllene, Benzyl acetate, Benzyl alcohol, Methyl jasmonte, Benzyl alcohol ester, Cadinene, Geraniol, Jasmone, Linalool และพบสาร Linalyl benzoate, Pipid และพบสาร Sambacin, Jasmine ในใบ และพบสาร Sterols, Alkaloids ในราก[3],[4]
• น้ำมันหอมระเหยที่ได้จากดอกมีฤทธิ์ไล่หมัดได้ดีมากกว่าสารเคมี diethyltoluamide[4]
• สารสกัดเมทานอลจากดอกแห้งจะมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus sanguinis ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดฟันผุ มีค่าความเข้มข้นต่ำสุดในการยับยั้งเชื้อ (MIC) เท่ากับ 1 mg/ml สารสกัดดังกล่าวมีผลกับสุขภาพช่องปาก[4]
• กลิ่นชามะลิที่มีสารสำคัญ (R)-(-)-linalool ปรากฏว่าช่วยทำให้สงบในอาสาสมัคร 24 คน[4]
• เมื่อนำสารสกัดที่ได้จากรากมะลิด้วยแอลกอฮอล์หรือน้ำในปริมาณ 1-8 กรัมต่อ 1 กิโลกรัม มาฉีดเข้าช่องท้องสัตว์ทดลอง ปรากฏว่าทำให้สัตว์ทดลองหลับได้ดี หลับสบาย ช่วยทำให้สงบนิ่ง ถ้าใช้สารนี้ในปริมาณที่เยอะขึ้น แล้วฉีดให้กบจะทำให้กบเป็นอัมพาตทั้งตัว แสดงให้เห็นว่าสารดังกล่าวจะมีฤทธิ์ยับยั้งประสาทส่วนกลางของสัตว์[3]
• น้ำรากสดคั้น เมื่อทดลองกับสัตว์ทดลอง อย่างเช่น การฉีดเข้าช่องท้องของกบ หนูใหญ่ หนูตะเภา สุนัข นกพิราบ กระต่าย ในปริมาณไม่เท่ากัน ปรากฏว่าทำให้การเต้นหัวใจของกระต่ายกับกบเต้นช้าลง ทำให้กล้ามเนื้อกบคลายตัว ทำให้หลอดเลือดดำกระต่ายขยายตัวขึ้น ทำให้มีฤทธิ์กดประสาทกระต่าย ทำให้กระต่ายเคลื่อนไหวช้าลง[1]
• ลำต้นกับใบ พบสารสำคัญหลายกลุ่ม อย่างเช่น irridoid glycoside, flavonoid, triterpenoid เช่น trans-3-hexenyl butyrate, linalool, d-fenchene, jasminin, sambacin, rutin, sambacoside A, E, F, benzyl acetate, cis-linalool oxide, quercetin, isoquercetin, limonene, methyl benzoate, kaempferol-3-rhamnooglycoside, methyl salicylate, myrcene [4]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “มะลิ”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 639-641.
2. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “มะลิลา Arabian Jasmine”. หน้า 128.
3. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “มะลิ”. หน้า 454.
4. ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “มะลิ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaicrudedrug.com. [17 พ.ค. 2014].
5. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “มะลิลา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [17 พ.ค. 2014].
6. โรงเรียนพระหฤทัยคอนแวนต์, โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “มะลิ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.shc.ac.th/learning/botanical-garden/. [17 พ.ค. 2014].
7. ไขปริศนา พฤกษาพรรณ, สถาบันนวัตกรรมการเรียนรู้ มหาวิทยาลัยมหิดล. “มะลิลา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.il.mahidol.ac.th/e-media/plants/. [17 พ.ค. 2014].
8. Samuel, A.J.S.J., Kalusalingam, A., Chellappan, D.K., Gopinath, R., Radhamani, S., Husain, H. A., Muruganandham, V., Promwichit, P. 2010. Ethnomedical survey of plants used by the orang asli in kampong bawong, Perak, West Malaysia. Joutnal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 6:5
9. โรงเรียนอุดมศึกษา จังหวัดนนทบุรี. “ดอกมะลิ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.udom-suksa.com. [17 พ.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1. https://commons.wikimedia.org/
2. https://www.gardenersworld.com/

โมกหลวง

โมกหลวง เป็นไม้ประดับที่ดอกมีกลิ่นหอม เนื้อไม้สีขาวใช้ทำของใช้ได้ เป็นพรรณไม้กลางแจ้งสามารถทนต่อแสงแดดได้ พบเจอได้ที่ตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรังทั่วไป ป่าดิบแล้ง มีเขตการกระจายพันธุ์จากที่แอฟริกาจนถึงอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้[9] ชื่อสามัญ Tellicherry tree, Easter tree, Conessi bark [10], Kurchi [4] ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don[1] (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ คือ Echites antidysentericus Roth[6], Holarrhena antidysenterica (Roth) Wall. ex A.DC.[1], Holarrhena antidysenterica Wall.) อยู่วงศ์ตีนเป็ด (APOCYNACEAE)[1],[3] ชื่อ อื่น ๆ มูกหลวง, โมกใหญ่

ลักษณะของโมกหลวง

• ต้น เป็นไม้พุ่มผลัดใบหรือเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดเล็กถึงกลาง ต้นสูงประมาณ 3-15 เมตร ลำต้นจะกลม เปลือกต้นชั้นนอกมีลักษณะเป็นสีเทาอ่อนถึงน้ำตาล จะหลุดเป็นแผ่นกลม มีขนาดที่ไม่เท่ากัน เปลือกต้นชั้นในสีซีด จะมียางสีขาวทั้งต้น ใบอ่อนมีขนขึ้นเยอะ ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด [1],[5],[6]
• ใบ เป็นใบเดี่ยว ใบจะออกเรียงเป็นคู่ตรงข้ามสลับตั้งฉากกัน ใบเป็นรูปหอกกลับ รูปไข่แกมขอบขนาน รูปรี รูปไข่ ที่ปลายใบจะเรียวแหลมหรือจะมน ส่วนที่โคนใบจะแหลมหรือจะป้าน ขอบใบจะเรียบ ใบกว้างประมาณ 4-12 เซนติเมตร มีความยาวประมาณ 10-27 เซนติเมตร ที่แผ่นใบจะมีขนขึ้น ใบแก่จะบาง เส้นใบมีข้างละประมาณ 10-16 คู่ มีเส้นกลางใบ สามารถเห็นเส้นใบได้ชัด เส้นใบมีลักษณะเป็นสีเหลือง จะไม่มีต่อม ผิวใบด้านบนจะมีขนนุ่มขึ้นอยู่ ผิวใบด้านล่างจะมีขนแน่นกว่าผิวใบด้านบน ก้านใบมีความยาวประมาณ 0.2-0.6 เซนติเมตร ใบร่วงง่าย[6]
• ดอก ออกเป็นช่อกระจุกใหญ่ตามซอกใบใกล้ปลายยอด แต่ละช่อประกอบด้วยดอกย่อยจำนวนมาก กลีบเลี้ยงรูปกรวยยาว ปลายแยกเป็น 5 แฉก ดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดขนาดเล็กและยาว ปลายบานเป็นกลีบดอก 5 กลีบ ปลายกลีบดอกม้วนลงคล้ายกลีบดอกแก้ว เป็นสีขาว ใจกลางดอกเป็นสีเหลือง ดอกมีกลิ่นหอม ออกดอกช่วงประมาณเดือนมีนาคมถึงเดือนกรกฎาคม[6] หรือจะออกดอกพร้อมติดผลช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมิถุนายน[9]
• ผล เป็นฝัก มีลักษณะห้อยลงเป็นคู่โค้ง ฝักมีลักษณะเป็นฝักแห้ง ฝักเป็นรูปทรงกระบอกแคบ ที่โคนฝักจะแบน ส่วนที่ปลายฝักจะแหลม ฝักกว้างประมาณ 0.3-0.8 เซนติเมตร มีขนาดยาวประมาณ 18-43 เซนติเมตร ฝักแก่เต็มที่จะแตกตามแนวยาวเป็นตะเข็บเดียวและอ้าออกเป็นซีก 2 ซีก มีเมล็ดอยู่ในฝัก เมล็ดมีขนาดประมาณ 1.3-1.7 เซนติเมตร จะมีขนสีขาวเป็นพู่อยู่ ขนสีขาวลอยตามลมได้[2],[5],[6]

ประโยชน์โมกหลวง

• ปลูกเป็นไม้ประดับ[11]
• นิยมใช้เนื้อไม้ทำของเล่นเด็ก, ไม้ฉาก, ไม้เท้า, ตู้, ตะเกียบ, พัด, หวี, ไม้บรรทัด, เครื่องเรือน, กรอบรูป, โต๊ะ, เครื่องใช้ [9],[11]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• สาร kurchicine เป็นสารอัลคาลอยด์ที่ทำให้สัตว์ทดลองเป็นอัมพาต ถ้าให้ขนาด lethal dose จะทำให้สัตว์ทดลองเป็นอัมพาต แต่ถ้าให้ขนาดน้อยจะทำให้ความดันขึ้น และเปลือกมีตัวยาสูงจะต้องลอกจากต้นที่อายุ 8-12 ปี[10]
• พบสาร สารอัลคาลอยด์ประมาณ 4.5% ที่ประกอบด้วย Kurchicine, Conessine, Kurchine ฯลฯ
• พบสาร kurchessine, kurchamine ฯลฯ ในใบ[10]
• สารที่สกัดจากน้ำกับเมทานอล อัตราส่วน 2:3 ของเมล็ดโมก (สารกลุ่มฟลาโวนอยด์และฟีนอล) เมื่อทดสอบในหนูแรทที่มีระดับน้ำตาลในเลือดปกติ ปรากฏว่าถ้าเอามาทดสอบในหลอดทดลองสารสกัดด่างต้านการทำงานของเอนไซม์ alpha-glucosidase จากลำไส้เล็กได้ โดยค่าความเข้มข้นที่ยับยั้งได้ครึ่งหนึ่ง (IC50) คือ 0.52 มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร และสารสกัดที่ได้จากเมล็ดในขนาด 200, 400 และ 800 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหารของหนูแรทได้ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม แต่ไม่มีความแตกต่างถ้าเทียบกับยาลดระดับน้ำตาลในเลือด (acarbose 3 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม) การศึกษาความปลอดภัยของสารสกัดนี้ ปรากฏว่าใช้ได้ในขนาดถึง 6.4 กรัม กรัมต่อกิโลกรัมน้ำหนักตัว สรุปว่าสารสกัดที่ได้จากเมล็ดต้านการดูดซึมแป้งในลำไส้เล็กได้ และสามารถช่วยยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ alpha-glucosidase จึงทำให้ลดระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหารของหนูแรทที่ระดับน้ำตาลในเลือดปกติ น่าจะเป็นประโยชน์เพื่อทำการศึกษาในคนต่อไป[12]
• เปลือกต้น มีสารอัลคาลอยด์ โคเนสซีน (Conessine) ประมาณ 0.4% ของอัลคาลอยด์ทั้งหมด จะมีฤทธิ์ที่ฆ่าเชื้อบิด ใช้แก้โรคบิดได้ และเคยใช้เป็นยารักษาโรคบิดอยู่ระยะหนึ่ง ปัจจุบันมีการใช้น้อยลง เพราะพบฤทธิ์ข้างเคียงกับระบบประสาท[4],[6]

สรรพคุณโมกหลวง

1. สามารถนำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาช่วยระงับอาการปวดกล้ามเนื้อได้ ถ้าใช้เยอะไปจะทำให้นอนไม่หลับและจะมีอาการปั่นป่วนท้อง[6],
2. สามารถนำใบหรือเปลือก มาต้มผสมน้ำใช้อาบรักษาโรคหิดได้ (เปลือก, ใบ)[6]
3. สามารถช่วยแก้ไฟลามทุ่งได้ (เมล็ด)[8]
4. สามารถใช้เมล็ดเป็นยาฝาดสมานได้ (เมล็ด)[1],[2],[3],[5]
5. สามารถช่วยสมานท้องลำไส้ได้ (เมล็ด)[8]
6. สามารถช่วยแก้ดีพิการได้ (เปลือกต้น)[8]
7. ดอก มีรสฝาดเมา สามารถใช้เป็นยาขับพยาธิ และยาถ่ายพยาธิได้ (ดอก)[1],[2],[3],[5]
8. ใบ สามารถช่วยขับพยาธิในท้องได้ (ใบ)[3],[6]
9. สามารถช่วยขับไส้เดือนในท้องได้ (ใบ)[7],[8]
10. เมล็ดเป็นยาถ่ายพยาธิในลำไส้เล็ก (เมล็ด)[1],[2],[3],[5]
11. สามารถใช้เมล็ดเป็นยาแก้บิดได้ (เมล็ด)[1],[2],[3],[5]
12. สามารถนำเปลือกต้นมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาแก้บิด และแก้บิดมูกเลือดได้ อีกตำรับให้นำเปลือกต้นประมาณ 6-10 กรัม มาผสมผลมะตูมแห้ง อย่างละเท่า ๆ กัน รวมเปลือกรากทับทิมครึ่งส่วน เอามาตำให้เป็นผงผสมน้ำผึ้งใช้ทำลูกกลอน ใช้ทานครั้งละ 1-2 กรัม ของยาที่ผสมแล้ว ประมาณ 3-5 เมล็ดพุทรา หรือเอามาต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว ทานวันละ 2 ครั้งเป็นยาแก้บิด (เปลือกต้น)[1],[2],[4],[5],[7]
13. ในตำรายาพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานีนำรากมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาแก้บิด (ราก)[6]
14. เมล็ด สามารถช่วยแก้ท้องเสีย และแก้ท้องเดินได้ (เมล็ด)[1],[2],[3],[5]
15. ในตำรายาพื้นบ้านจังอุบลราชธานีนำรากมาต้มกับน้ำใช้ดื่มแก้ท้องเสีย (ราก)[6]
16. สามารถช่วยขับถ่ายได้ (เมล็ด)[1]
17. สามารถช่วยรักษาหลอดลมอักเสบได้ (ใบ)[6]
18. เมล็ด มีรสฝาดขม มีสรรพคุณที่เป็นยาแก้ไข้ และแก้ไข้ท้องเสียได้ (เมล็ด)[1],[2],[3],[5],[8]
19. สามารถนำเปลือกต้นมาใช้ปรุงเป็นยาแก้ไข้จับสั่นได้ (เปลือกต้น)[1],[6],[8]
20. ในตำรับยาแก้ไข้พิษ ระบุให้ใช้เปลือกต้นประมาณ 6-10 กรัม มาผสมผลมะตูมแห้ง อย่างละ ๆ เท่ากัน และเปลือกรากทับทิมครึ่งส่วน ตำเป็นผงผสมน้ำผึ้งใช้ทำลูกกลอน ทานครั้งละ 1-2 กรัม ของยาที่ผสมแล้ว ประมาณ 3-5 เมล็ดพุทรา หรือเอามาต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว ทานวันละ 2 ครั้งใช้เป็นยาแก้ไข้พิษ (เปลือกต้น)[7],[8]
21. สามารถนำเปลือกต้นมาใช้ปรุงเป็นยาแก้เบาหวานได้ (เปลือกต้น)[1],[6]
22. ทำให้ฝันเคลิ้มได้ (เมล็ด)[8]
23. เปลือกต้น มีรสขมฝาดเมาร้อน เป็นยาที่ทำให้เจริญอาหารได้ (เปลือกต้น)[1],[5],[6]
24. ใบ มีรสฝาดเมา สามารถช่วยขับน้ำนมของสตรีได้ (ใบ)[1],[2],[3],[5]
25. สามารถช่วยรักษาฝีได้ (ใบ)[3],[6],[8]
26. สามารถช่วยรักษาโรคผิวหนังได้ (เมล็ด)[1],[2],[3],[5]
27. สามารถช่วยรักษาแผลพุพองได้ (ใบ)[6]
28. สามารถช่วยขับน้ำเหลืองเสียได้ (เปลือกต้น)[8]
29. ราก มีรสร้อน สามารถช่วยขับโลหิต และขับโลหิตประจำเดือนของผู้หญิง (ราก)[1],[3],[7],[8]
30. ผลสามารถช่วยขับโลหิตได้ (ผล)[7],[8]
31. เปลือกต้นแห้งที่บดละเอียด สามารถใช้ทาตัวแก้โรคท้องมานได้ (เปลือกต้น)[1],[5]
32. สามารถช่วยรักษาท้องร่วงได้ (เปลือกต้น, น้ำมันจากเมล็ด)[6]
33. สามารถช่วยขับลมได้ (เมล็ด)[3],[5],[6]
34. เปลือกต้นแห้ง มีสรรพคุณที่สามารถแก้เสมหะเป็นพิษได้ (เปลือกต้น)[1],[6],[8]
35. ผล มีรสฝาดขมร้อน สามารถใช้เป็นยาแก้สันนิบาต หน้าเพลิงได้ (ผล)[8]
36. กระพี้สามารถช่วยฟอกโลหิตได้ (กระพี้)[7],[8]
37. สามารถช่วยบำรุงธาตุทั้งสี่ให้เจริญ และช่วยทำให้รู้ปิดธาตุได้ (เปลือกต้น)[6],[8]
38. ใบ มีสรรพคุณที่ระงับอาการปวดกล้ามเนื้อได้ (เปลือกต้น, ใบ)[1],[2],[3],[5]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “โมกหลวง (Mok Luang)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 249.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง. “โมกหลวง”. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ). หน้า 128.
3. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. “โมก หลวง”. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). หน้า 166.
4. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “โมกหลวง Kurchi”. หน้า 120.
5. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “โมกใหญ่”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 652-653.
6. ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “โมกหลวง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.phargarden.com. [20 พ.ค. 2014].
7. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “โมกหลวง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [20 พ.ค. 2014].
8. สมุนไพรไทย, มหาวิทยาลัยนเรศวร. “สมุนไพรไทยโมกหลวง”. (วชิราภรณ์ ทัพผา). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: student.nu.ac.th/46313433/Thaiherb/. [20 พ.ค. 2014].
9. หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 4. “โ ม ก ห ล ว ง”.
10. ไทยเกษตรศาสตร์. “ข้อมูลของโมกหลวง”. อ้างอิงใน: ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.thaikasetsart.com. [20 พ.ค. 2014].
11. โครงการสำรวจสวนร่มเกล้ากัลปพฤกษ์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. “โมกใหญ่”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: orip.kku.ac.th/garden/. [20 พ.ค. 2014].
12. ย่อยข่าวงานวิจัย, หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ฤทธิ์ของสารสกัดเมล็ดโมกหลวงในการต้านการทำงานของเอนไซม์ alpha-glucosidase และลดระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหารในหนูแรทที่มีระดับน้ำตาลในเลือดปกติ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.medplant.mahidol.ac.th. [20 พ.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://indiabiodiversity.org/
2.https://www.plantslive.in/
https://medthai.com/

มหาหิงคุ์

มหาหิงคุ์ เป็นชันน้ำมัน หรือยางจากหัวรากที่อยู่ใต้ดินหรือลำต้นของพืชตระกูล Ferula มีลักษณะเป็นสีเหลืองอมน้ำตาล มีกลิ่นฉุน[1] ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Ferula assa-foetida L. อยู่วงศ์ผักชี (APIACEAE หรือ UMBELLIFERAE)[1] ชื่อในท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น อาเหว้ย (จีนกลาง), หินแมงค์ (จังหวัดเชียงใหม่) [1]

ลักษณะของมหาหิงคุ์

• ต้น เป็นพรรณไม้พุ่มที่มีขนาดเล็ก ต้นสูงประมาณ 2 เมตร มีหัวใต้ดิน ลำต้นตั้งตรง พื้นผิวของลำต้นจะแตกเป็นร่อง โคนต้นมีใบแทงขึ้นจากรากใต้ดิน[1]
• ใบ เป็นใบประกอบขนนก 3-4 คู่ ช่วงบนลำต้นใบเป็น 1-2 คู่ ใบมีลักษณะหนา ร่วงง่าย ใบย่อยเป็นรูปไข่รียาว รูปกลมรี มีลักษณะเป็นสีเขียวอมสีเทา ที่ขอบใบจะมีฟันเลื่อยขนาดเล็ก ก้านใบมีขนาดยาวประมาณ 50 เซนติเมตร[1]
• ดอก ออกเป็นช่อมีลักษณะคล้ายกับซี่ร่ม ช่อหนึ่งจะมีก้านดอกย่อยอยู่ประมาณ 20-30 ก้านเล็ก แต่ละก้านแยกจากกัน ดอกเพศเมียมีลักษณะเป็นสีเหลือง ส่วนดอกเพศผู้มีลักษณะเป็นสีขาว มีกลีบอยู่ 5 กลีบ อยู่ต่างช่อกัน มีเกสรเพศผู้อยู่ 5 ก้าน มีรังไข่อยู่ 2 อัน มีขนขึ้น[1]
• ผล เป็นผลคู่แบน เป็นรูปไข่ยาวรี[1]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• ถ้านำน้ำที่ต้ม เข้มข้น 1:1,000 มาทดลองมดลูกที่อยู่นอกตัวหนูทดลอง ผลปรากฏว่ามีฤทธิ์ที่กระตุ้นให้มดลูกบีบตัวแรง ถ้าเป็นสารที่สกัดด้วยแอลกอฮอล์จะไม่มีฤทธิ์กระตุ้นมดลูกให้บีบตัว[1]
• น้ำมันระเหย มีฤทธิ์ที่กระตุ้นหลอดลมให้บีบตัว สามารถช่วยขับเสมหะได้[1]
• พบสาร ยาง 25%, Latex 40-64%, น้ำมันระเหย 10-17% ในน้ำมันหอมระเหยพบสารให้กลิ่นฉุนจำพวก Asafetida อย่างเช่น Diauldo, Sec-butyl, Propenyl
• พบสาร Farnesiferol, Ferulic acid เป็นต้น ในยาง[1]
• สาร Asafetida เป็นสารที่ให้กลิ่นฉุน มีรสขม ถ้าเข้าไปในกระเพาะลำไส้ร่างกายจะดูดซึมไม่พบอาการเป็นพิษ และมีผลยับยั้งการบีบตัวของลำไส้ ใช้เป็นยาแก้ท้องเสียได้ และช่วยลดอาการอักเสบในลำไส้ได้[1]

สรรพคุณมหาหิงคุ์

1. ผสมแอลกอฮอล์ ใช้เป็นยาทาภายนอก แก้บวม แก้ปวด [1]
2. ข้อมูลอื่นระบุเอาไว้ว่า อดีตใช้ผสมแอลกอฮอล์ใช้ทาท้องเด็ก สามารถช่วยแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อได้ น้ำมันหอมระเหยที่ได้มีคุณสมบัติที่เป็นยาฆ่าแมลงได้ ยางที่ได้รากสามารถช่วยบำรุงธาตุ ใช้เป็นยาขับลม ใช้เป็นยาขับลม ช่วยแก้อาการทางประสาทชนิดฮิสทีเรีย ชำระเสมหะและลม แก้ลมที่มีอาการให้เสียดแทง แก้อาการเกร็ง ช่วยย่อยอาหาร ขับประจำเดือนของสตรี แก้ปวด แก้อาการชักกระตุก แก้แมลงสัตว์กัดต่อย ใช้ภายนอกเป็นยาทาแก้กลาก ใช้กลิ่นในการรักษาโรคหวัด และไอได้[3]
3. สามารถช่วยแก้บิด แก้อาการปวดท้อง ปวดกระเพาะ [1]
4. สามารถใช้เป็นยาขับลม แก้อาหารไม่ย่อย แก้อาการจุกเสียดแน่นท้อง ท้องอืดท้องเฟ้อได้[1]
5. ในตามตำรับยาแก้ท้องอืดท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อยระบุเอาไว้ว่าให้ใช้มหาหิงคุ์ 10 กรัม, ลูกหมาก 20 กรัม, พริกไทย 10 กรัม, โกฐกระดูก 20 กรัม มาบดเป็นผงทำยาเม็ดลูกกลอน ขนาดเม็ดละ 3 กรัม นำมาทานหลังอาหารครั้งละ 10 เม็ด[1]
6. ยางที่ได้จากลำต้นหรือรากจะมีรสเผ็ดขม มีกลิ่นที่ฉุน เป็นยาอุ่น จะออกฤทธิ์กับตับ กระเพาะ ม้าม ลำไส้ และสามารถช่วยบำรุงธาตุภายในร่างกาย[1]
7. มีคุณสมบัติทางยาอื่น ๆ เช่น แก้อาการนอนไม่หลับเป็นยาระบาย ฆ่าเชื้อ ยากล่อมประสาท ถ่ายพยาธิ
8. สามารถใช้เป็นยาฆ่าพยาธิได้[1]
9. สามารถช่วยขับเสมหะได้[1]
10. ในตำรับยาแก้ท้องแข็งแน่นเป็นก้อน ให้นำมหาหิงคุ์ 20 กรัม, โกฐเขมาขาว 100 กรัม, ขมิ้นอ้อย 60 กรัม, แปะไก้จี้ 120 กรัม, ซำเล้ง 100 กรัม มาคั่ว บดให้เป็นผง ใช้ทำเป็นยาเม็ด ทานครั้งละ 60 กรัม วันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น[1]

วิธีใช้

ใช้ครั้งละ 1-1.5 กรัม มาเข้าตำรับยาหรือผสมกับแอลกอฮอล์ ใช้เป็นยาทาภายนอก แก้ขับลม แก้ปวด แก้บวม สามารถใช้ทาแก้ปวดท้อง หรือเข้ากับตำรายาอื่น [1]

ข้อควรระวังในการใช้

• อดีตนิยมใช้เข้าตำรับยาร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ขนาดที่ใช้ทานสำหรับผู้ใหญ่ นั่นก็คือ 0.3-1 กรัม ในปัจจุบันผลิตภัณฑ์ที่ขายทั่วไปมีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ ใช้เป็นยาทาภายนอกเป็นหลัก ไม่ควรทาน
• ห้ามให้ผู้ที่ม้ามหย่อน กระเพาะหย่อน และสตรีที่มีครรภ์ทาน[1]
• การใช้เป็นยาทาภายนอก เมื่อใช้กับเด็กทารกบางครั้งอาจทำให้มีอาการแพ้เป็นผื่นคัน และไม่ควรทานเนื่องจากอาจจะทำให้ริมฝีปากบวม คลื่นไส้อาเจียน เป็นผื่นคัน[3]

การออกฤทธิ์ของมหาหิงคุ์

• โดยปกติจะนำมาชุบสำลี หรือนำชนิดที่เป็นลูกกลิ้ง มาทาที่ศีรษะ หน้าท้อง ฝ่าเท้าของเด็กทารก หรือทานเป็นยาแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ สารที่มีฤทธิ์บรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ เป็นสารจากกลุ่มเดียวกัน นั่นก็คือ สารกลุ่มน้ำมันหอมระเหย การทานกลไกการออกฤทธิ์เป็นแบบ Local ที่ทางเดินอาหาร โดยเป็น Antispasmodic และกระตุ้นให้ขับลม
• ในกรณีที่ใช้ทาภายนอก ใช้กับเด็กทารกเท่านั้น เพราะน้ำมันหอมระเหยส่วนใหญ่มีฤทธิ์ Stimulant ด้วย การทาที่ท้องของเด็กคงอาศัยผลจากที่ผนังหน้าท้องของเด็กทารกบางพอที่ผลการเป็น Stimulant จะไปกระตุ้นการเคลื่อนไหวลำไส้ได้ แต่การใช้ทาที่ฝ่าเท้าหรือหน้าผากก็ยากที่จะคาดเดา ที่เป็นไปได้ที่สุดคงเป็นฤทธิ์ที่ทำให้สงบช่วยทำให้เด็กไม่โยเย (อนุชิต พลับรู้การ)[4]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “มหาหิงคุ์”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 418.
2. บทความโดย นายคมสัน ทินกร ณ อยุธยา (แพทย์แผนไทย) ลำดับชั้นที่ 6 ในสายราชสกุลแพทย์ “ทินกร”. “ตำรับยาเบ็ญจะอำมฤตย์”.
3. รักสุขภาพ. “เจาะลึกสมุนไพรในตำรับยาต้านมะเร็ง ตอนที่ 1”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก:www.raksukkapap.com. [12 พ.ค. 2014].
4. Evans, W.C. Trease and Evans’ Pharmacognosy 14th ed. WB Saunders Co. Ltd.

อ้างอิงรูปจาก
1. https://www.pflanzenreich.com/enzyklopaedie/ferula-assa-foetida/
2. https://www.therapeutika.ch/Ferula+assa-foetida
3. https://medthai.com/

แพงพวย

แพงพวย เป็นไม้พื้นเมืองหมู่เกาะมาดากัสการ์ มีถิ่นกำเนิดที่อเมริกากลาง ปัจจุบันสามารถพบเจอขึ้นได้ทั่วไปในประเทศที่อากาศร้อน ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Catharanthus roseus (L.) G.Don อยู่วงศ์ตีนเป็ด (APOCYNACEAE) และอยู่วงศ์ย่อยระย่อม (RAUVOLFIOIDEAE)[1] ชื่อสามัญ Pink periwinkle, Cape periwinkle, Bringht eye, Vinca, Pinkle-pinkle, Indian periwinkle [4], West Indian periwinkle[1], Old maid, Cayenne jasmine, Rose periwinkle [5], Madagascar periwinkle[2] ชื่อในท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น พังพวยฝรั่ง (ภาคกลาง), พังพวยบก (ภาคกลาง), นมอิน (จังหวัดสุราษฎร์ธานี), แพงพวยฝรั่ง (ภาคกลาง, จังหวัดกรุงเทพมหานคร), แพงพวยบก (ภาคกลาง, จังหวัดกรุงเทพมหานคร), ฉางชุนฮวา (จีนกลาง), ผักปอดบก (ภาคเหนือ) [1],[2],[3]

ลักษณะของต้นแพงพวย

• ต้น เป็นไม้ล้มลุกที่มีเนื้ออ่อนเป็นพุ่มเตี้ย ต้นสูงได้ถึงประมาณ 25-120 เซนติเมตร ช่วงบนของลำต้นจะแตกกิ่งก้านสาขาเยอะ เปลือกลำต้นมีลักษณะเรียบและเป็นสีน้ำตาลปนสีเขียว มียางเป็นสีขาว ขยายพันธุ์โดยการปักชำยอดกิ่ง การเพาะเมล็ด การปักชำกิ่ง โตได้ดีในดินปนกับทรายที่ระบายน้ำได้ดี ชอบความชื้นปานกลาง สามารถทนความแล้งได้ ชอบแสงแดดเต็มวันจนถึงปานกลาง ทนต่อการเปลี่ยนแปลงของดินฟ้าอากาศ โดยเฉพาะที่แถบชายทะเลจะขึ้นงอกงามเป็นพิเศษ[1],[2],[3],[5]
• ใบ เป็นใบเดี่ยว ใบจะออกเป็นคู่เรียงตรงข้าม ใบเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ รูปไข่ ที่โคนใบจะมนหรืออาจแหลม ส่วนที่ปลายใบจะมนเป็นติ่งหนาม ขอบใบเป็นคลื่นนิดหน่อย ใบกว้างประมาณ 1.5-3 เซนติเมตรมีความยาวประมาณ 3-7 เซนติเมตร แผ่นใบมีลักษณะหนา ที่ท้องใบจะเรียบ ที่หลังใบเป็นสีเขียวเข้มจะเรียบและเป็นมัน เส้นกลางใบมีลักษณะเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีเหลืองลากเป็นเส้นชัด[1],[2]
• ดอก ออกเป็นช่อกระจุกหรือจะออกเป็นกลุ่ม หนึ่งกระจุกมีดอกละประมาณ 1-3 ดอก ออกดอกที่ตามซอกใบ มีดอกย่อยเป็นสีชมพูหรือสีม่วงและสีขาว ถ้าเป็นดอกสีชมพูตรงกลางดอกจะเป็นสีแดง ส่วนดอกสีขาวมีสีเหลืองที่กลางดอก มีกลีบดอกรูปไข่กลับอยู่ 5 กลีบ ที่โคนกลีบดอกจะเชื่อมเป็นหลอด ส่วนที่ปลายกลีบจะมนและจะมีติ่งแหลม มีเกสรเพศผู้อยู่ 5 ก้าน ดอกบานเต็มกว้างประมาณ 4 เซนติเมตร ถ้าดอกร่วงจะติดผลเป็นรูปทรงกระบอก[1],[2],[3]
• ผล เป็นรูปทรงกระบอก ผลมักจะออกเป็นคู่ มีขนาดยาวประมาณ 2-3.75 เซนติเมตร ผลแห้งจะแตกออกเพียงด้านเดียว มีเมล็ดอยู่ในผล

ประโยชน์แพงพวย

• ในไทยนิยมปลูกเป็นไม้ประดับสวนทั่วไป ปลูกที่ตามริมถนน ริมทางเดิน ริมทะเล สวนสาธารณะ หรือที่น้ำไม่ท่วมขัง และปลูกเป็นไม้กระถาง ควรปลูกกลางแจ้ง [5]
• ในบางท้องถิ่นที่ภาคใต้ของไทย มาเลเซีย อินโดนีเซียมักปลูกเป็นไม้ประดับหลุมฝังศพ จะไม่ปลูกที่ตามบ้านเรือน[2]

สรรพคุณแพงพวย

1. สามารถช่วยแก้แผลเน่าเปื่อย แก้บวม แก้แผลหกล้มได้ โดยนำต้นสดมาตำใช้พอกตรงบริเวณที่เป็น (ทั้งต้น)[4]
2. สามารถช่วยแก้เด็กเป็นฝี แก้หัวกลัดหนองที่ยังไม่แตกได้ โดยนำต้นสดมาต้มเอาน้ำใช้ชะล้างและใช้ตำเพื่อนำมาพอก (ทั้งต้น)[4]
3. สามารถช่วยห้ามเลือดได้ (ราก)[1],[4]
4. สามารถช่วยแก้โดนสุนัขกัด แก้งูกัด โดยนำต้นสด 1-2 กำมือมาล้างด้วยน้ำสะอาดให้สะอาด แล้วก็ตำคั้นเอาน้ำมาดื่ม สามารถใช้กากที่เหลือพอกบริเวณที่โดนกัดได้ (ทั้งต้น)[4]
5. สามารถช่วยแก้อาการตัวเหลืองเพราะพิษสุราได้ โดยนำต้นสด 1 กำมือมาตำแล้วคั้นเอาน้ำผสมน้ำผึ้งเดือนห้าดื่ม (ทั้งต้น)[4]
6. สามารถช่วยแก้ปัสสาวะเป็นหนอง แก้โรคหนองในได้ โดยนำต้นสด 30 กรัมมาผสมน้ำตาลกรวด 15 กรัม ใช้ต้มดื่มหลังอาหารวันละ 2 ครั้ง (ทั้งต้น)[4]
7. ราก มีสรรพคุณที่เป็นยาขับพยาธิ (ราก)[1],[4],[7]
8. สามารถช่วยย่อย และช่วยแก้อาการท้องผูกเรื้อรังได้ (ใบ)[1],[4]
9. ใบกับต้น สามารถช่วยลดไขมันในเลือดได้ โดยนำใบกับต้น 1 กำมือ มาต้มกับน้ำใช้ดื่มเช้าเย็น (ต้น, ใบ)[7]
10. ทั้งต้น มีรสจืดเย็น สามารถช่วยแก้ร้อน แก้อาการไอแห้งเพราะความร้อน ทำให้เลือดเย็น แก้หวัด และแก้ตัวร้อนได้ โดยนำต้นแห้ง 15-30 กรัมมาต้มกับน้ำดื่ม (ทั้งต้น)[3],[4]
11. ทั้งต้น มีรสเอียน สามารถต้มดื่มใช้เป็นยาแก้เบาหวาน และช่วยบำบัดเบาหวานได้ (ทั้งต้น)[3],[7] ใบเป็นยาแก้โรคเบาหวาน ชาวจาเมกาเชื่อกันว่ายาดองเหล้าที่ได้จากใบตากแห้งช่วยรักษาโรคเบาหวานได้ (ใบ)[1],[4]
12. เมือง La Reunion ในประเทศฝรั่งเศสใช้รากที่หมักเปื่อยเป็นยาบำรุงและเป็นยาธาตุ ช่วยทำให้เจริญอาหาร (ราก)[4]
13. ทั้งต้น รสขมนิดหน่อย จะเป็นยาเย็น และมีพิษ สามารถใช้เป็นยารักษาเนื้องอกในต่อมน้ำเหลือง รักษามะเร็ง ต่อต้านมะเร็ง มะเร็งเซลล์เม็ดเลือดขาว หรือเม็ดเลือดขาวในต่อมน้ำเหลืองเยอะไป โดยใช้ครั้งละ 6-15 กรัม เอามาต้มกับน้ำทาน (ทั้งต้น)[3],[7]
14. ราก สามารถช่วยรักษามะเร็งในเลือดได้ (ราก)[4]
15. สามารถนำก้านสดกับรากสดมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาแก้ปวดได้ (ราก, ก้าน)[6]
16. สามารถนำต้นสดมาตำใช้พอกเป็นยาแก้กลากน้ำนมได้ (ทั้งต้น)[4]
17. สามารถช่วยแก้ผดผื่นคัน แก้หัด แก้แผลอักเสบ แก้หัดหลังหัดออกแต่ไข้ไม่ลด โดยนำต้นสด 30-60 กรัม มาคั้นเอาน้ำไปต้มใช้ดื่ม (ทั้งต้น)[4]
18. เมือง Orissa ของประเทศอินเดีย นำน้ำที่สกัดได้จากใบมาใช้รักษาโรคแมลงกัดต่อย (ใบ)[4]
19. ทั้งต้น ใช้เป็นยาถอนพิษต่าง ๆ และยาถอนพิษสำแดงได้ (ทั้งต้น)[4]
20. สามารถใช้รักษาโรคเลือดออกเยอะไปช่วงที่มีประจำเดือนของของผู้หญิงได้ โดยนำใบมาเคี้ยวใช้อมเพื่อให้ตัวยาเข้าทางปาก (ใบ)[4]
21. นำทั้งต้น มาครั้งละ 6-15 กรัม เอามาต้มกับน้ำใช้ทานเป็นยาขับปัสสาวะ (ทั้งต้น)[3],[4]
22. ราก มีรสเอียน เป็นยาแก้บิด (ราก)[1],[4],[7]
23. นำต้นสด 60 กรัมมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาแก้อาการปวดฟันได้ (ทั้งต้น)[4]
24. สามารถช่วยแก้อาการท้องผูก แก้อาการร้อนในกระหายน้ำได้ โดยนำต้นสด 60-120 กรัมมาตำแล้วคั้นเอาแต่น้ำมาผสมน้ำผึ้งเดือนห้าอุ่นดื่ม (ทั้งต้น)[4]
25. สามารถนำทั้งต้นมาต้มใช้ดื่มช่วยลดความดันโลหิต ในตามตำรับยาให้ใช้แพงพวย 15 กรัม, เก๊กฮวย 6 กรัม, ชุมเห็ดไทย 6 กรัม เอามาต้มรวมกันกับน้ำทาน หรือนำแพงพวย 15 กรัม, แห่โกวเช่า 15 กรัม มาต้มกับน้ำทาน (ทั้งต้น)[1],[3],[4],[7]
26. ใบ สามารถช่วยบำรุงหัวใจได้ (ใบ[1],[4], ต้นและใบ[7])
27. สามารถนำก้านสดกับรากสดมาต้มกับน้ำใช้ดื่มเป็นยาบำรุงกำลังได้ (ราก, ก้าน)[6]
28. ใบ มีรสเอียน เป็นยาแก้มะเร็ง แก้มะเร็งในเม็ดเลือดของเด็กได้ (ใบ)[1]

วิธีใช้

ให้ใช้ทั้งต้นแห้งครั้งละ 15-30 กรัมเอามาต้มกับน้ำใช้ดื่ม หรือนำต้นสดมาคั้นเอาน้ำมาใช้ดื่ม ถ้าใช้ภายนอกให้เอามาตำใช้พอกหรือสุมไฟให้เป็นถ่านผสมเป็นยาใช้พอก[4]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• จากการทดสอบความเป็นพิษโดยฉีดสารสกัดที่ได้จากใบด้วยเอทานอล 95% เข้าที่ช่องท้องของหนูถีบจักร ปรากฏว่าขนาดที่ทำให้หนูทดลองตายครึ่งหนึ่งนั่นก็คือ 4 กรัมต่อกิโลกรัม[7]
• ในปี ค.ศ. 2004 ในประเทศไทยได้ศึกษาทดลองผลในการลดไขมันในเลือดสูง ด้วยการทำการทดลองในหนู (Mice) โดยให้สารสกัดที่ได้จากแพงพวยขนาด 10 กรัมต่อกิโลกรัม ทดสอบค่าความเป็นพิษ และทดสอบผลการลดความดันโลหิตสูงในแมวที่ให้สารสกัดแพงพวยขนาด 0.3 กรัมต่อกิโลกรัม และทดสอบผลลดไขมันในเลือดในหนูโดยให้สารสกัดแพงพวยขนาด 0.3 กรัมต่อกิโลกรัม 3 สัปดาห์ ดูผลการขับปัสสาวะขนาด 0.1 กรัม ใช้เวลา 24 ชั่วโมง เทียบกับสาร Furosemide ผลการทดลองสรุปว่าสารสกัดแพงพวยที่ใช้รูปยาที่ชื่อว่า RUVINAT ได้ผลดีสำหรับลดไขมันในเลือด ลดความดันโลหิตสูง ขับปัสสาวะ [7]
• นำสาร ที่สกัดได้ไปทดลองในหนูขาวทดลองที่เป็นโรคมะเร็งในเม็ดเลือด ปรากฏว่าสาร Vinblastine มีฤทธิ์ที่สามารถยับยั้งโรคต่อมน้ำเหลือง P-1534 ของหนูทดลองได้[3]
• สกัดสารอัลคาลอยด์ Vineristine กับสาร Vinblastine จากทั้งต้น มาทำให้บริสุทธิ์ ใช้ในรูปยาฉีดรักษาคนไข้มะเร็งบางชนิด [1]
• พบสาร Leurosidine, campesterol, arginins, akummigine, acenine, loganin, glutamine, carosine, ammocalline, ajalicine [7]
• มีฤทธิ์ที่ทำให้เม็ดเลือดขาวน้อยลง เวลานำมาใช้ต้องระวังให้มาก ๆ [3]
• น้ำที่ได้ ถ้าเอาไปให้สุนัขทดลองทานปรากฏว่ามีฤทธิ์ที่ลดความดันโลหิตของสุนัขได้ และพบว่ามีฤทธิ์ที่ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด แต่ไม่กระทบกับการเต้นของหัวใจและการหายใจของปอด[3]
• นักวิทยาศาสตร์ทำการแยกสารอัลคาลอยด์และตั้งชื่อว่า Vinblastine และใช้ทดลองกับหนูทดลอง ปรากฏว่าสาร Vinblastine มีฤทธิ์ที่ทำให้ปริมาณของเม็ดเลือดขาวลดลง และได้ทำการสกัดและแยกสารอัลคาลอยด์จากแพงได้ประมาณ 50 ชนิด ในจำนวนนี้มีสารอัลคาลอยด์อยู่ 4 ชนิดที่มีประสิทธิภาพในการบำบัดโรคได้ นั่นก็คือ Vinrosidine, Vincristine, Vinleucostine, Vinblastine (สาร Vinrosidine, Vincristine, Vinleucostine, Vinblastine เป็นสารอัลคาลอยด์ที่อยู่ในพวก Dimeric indoleindoline) ต้นหนัก 500 กิโลกรัม ให้สารอัลคาลอยด์ Vincristine 1 กรัม โดยสาร Vinblastine ที่นิยมใช้ Vinblasine sulphate ทำเป็นยาฉีดเข้าที่หลอดเลือดดำหรือใช้ทำยาทานเพื่อบำบัดรักษาโรคมะเร็งในต่อมน้ำเหลือง และสาร Vincristine ที่นิยมใช้ Vincristine sulphate ทำเป็นยาฉีดเข้าที่หลอดเลือดดำในการรักษาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในเด็ก[2]
• มีฤทธิ์ที่สามารถต้านเชื้อแบคทีเรีย ลดไขมันในเลือด ต้านเชื้อรา ขับปัสสาวะ ลดความดันโลหิตได้[7]

สั่งซื้อ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค อาหารเสริม สำหรับผู้ป่วย คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “แพงพวยฝรั่ง (Phaengphuai Farang)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 202.
2. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “แพงพวยบก”. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 573-575.
3. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “แพงพวย”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 400.
4. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “แพงพวยฝรั่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [09 พ.ค. 2014].
5. ฐานข้อมูลพรรณไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “แพงพวยฝรั่ง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: agkc.lib.ku.ac.th. [09 พ.ค. 2014].
6. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์การมหาชน). “Periwinkle madagascar, Periwinkle, Vinca, Old”. อ้างอิงใน:
7. หนังสือพืชอาหารและสมุนไพรท้องถิ่นบนพื้นที่สูง (อัปสรและคณะ). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [09 พ.ค. 2014]. หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. “แพงพวยฝรั่ง”. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). หน้า 132-133.

อ้างอิงรูปจาก
1. https://housing.com/news/periwinkle/
2. https://alchetron.com/Catharanthus-roseus
3. https://medthai.com/