กระสัง

กระสัง ขึ้นชื่อเรื่องการต้านมะเร็งพอสมควร เป็นพรรณไม้ล้มลุกชนิดหนึ่งที่สามารถพบได้ทั่วทุกภาคในประเทศไทย เป็นวัชพืชที่น่ารำคาญในแปลงผัก หรือตามสนามหญ้าทั่วไป แต่มีสรรพคุณทางยาที่ยอดเยี่ยมแบบไม่คาดคิด จึงเป็นที่นิยมในตรินิแดด กียานา ประเทศบราซิล มาเลเซีย โบลิเวีย และหมอยาพื้นบ้านในประเทศไทย เป็นผักที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและมีวิตามินสูงอีกชนิดหนึ่ง

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของกระสัง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Peperomia pellucida (L.) Kunth
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Peperomia” “Shiny leave”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ผักกระสัง” ภาคเหนือเรียกว่า “ผักฮากกล้วย” ภาคใต้เรียกว่า “ชากรูด” จังหวัดแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “ผักราชวงศ์” จังหวัดเพชรบุรีเรียกว่า “ผักกูด” จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า “ผักสังเขา” ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “ตาฉี่โพ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์พริกไทย (PIPERACEAE)

ลักษณะของกระสัง

กระสัง เป็นพรรณไม้ล้มลุก และเป็นวัชพืชชนิดหนึ่ง มักจะพบขึ้นทั่วไปในเขตร้อนทั่วโลก ในประเทศไทยพบได้ทั่วทุกภาค มักจะขึ้นในแปลงผัก ตามสวน และตามสนามหญ้าทั่วไป
ลำต้น : ลำต้นเปราะหักง่าย ลำต้นและใบเป็นสีเขียวและอวบน้ำ
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน โดยจะออกจากลำต้นในลักษณะตรงข้าม ลักษณะของใบเป็นรูปหัวใจ ปลายใบแหลม โคนใบเว้าตื้น ขอบใบเรียบ มีต่อมโปร่งแสง แผ่นใบหนาเป็นคลื่นเล็กน้อย ผิวใบด้านบนเป็นมัน ด้านล่างขุ่นและมีสีอ่อนกว่า
ดอก : ออกดอกเป็นช่อตามซอกและที่ปลายกิ่ง ช่อดอกเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีครีม ช่อดอกจะออกบริเวณข้อตรงข้ามกับใบ เรียงโค้งขึ้น ประกอบไปด้วยดอกเล็กที่ไม่มีก้าน มีดอกย่อยจำนวนมากเวียนรอบแกน ดอกเป็นแบบสมบูรณ์เพศ ไม่มีทั้งกลีบดอกและกลีบเลี้ยง
ผล : เป็นผลสดที่มีลักษณะกลม
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด เมล็ดเป็นสีดำทรงกลมและมีขนาดเล็ก

สรรพคุณของกระสัง

• สรรพคุณจากกระสัง ในบราซิลจะใช้เพื่อลดคอเลสเตอรอล ในกียานา (Guyana) ใช้เป็นยาขับปัสสาวะและลดไข่ขาวในปัสสาวะ แถบแอมะซอนใช้เป็นยาขับปัสสาวะและหล่อลื่นและแก้หัวใจเต้นผิดปกติ หมอยาพื้นบ้านใช้เป็นยาแก้ปวดข้อ รักษาอาการปวดท้อง รักษาฝี รักษาสิว รักษาหัด รักษาอีสุกอีใส แก้แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก แก้อาการอ่อนเพลีย แก้ปวดศีรษะ แก้ระบบประสาทแปรปรวน แก้อาการมีแก๊สในกระเพาะ แก้ปวดข้อรูมาติก ต้านอนุมูลอิสระสูง ต้านมะเร็ง เสริมสร้างและซ่อมแซมกระดูกส่วนที่สึกหรอ
  – รักษาโรคเกาต์ แก้อาการปวดข้อ แก้ข้ออักเสบ โดยประเทศฟิลิปปินส์นำต้นที่ยาวสัก 20 เซนติเมตร มาต้มกับน้ำ 2 แก้ว ให้เหลือประมาณ 1 แก้ว ใช้ทานครั้งละครึ่งแก้ว เช้าและเย็น
• สรรพคุณจากใบ เป็นยารักษาโรคลักปิดลักเปิด หรือโรคเลือดออกตามไรฟัน ยาชงจากใบใช้เป็นยาแก้ชัก
  – ในตรินิแดด (Trinidad) ใช้เป็นยาเย็นสำหรับเด็ก
  – ในมาเลเซียใช้ทานช่วยรักษาโรคตาและต้อ (glaucoma)
  – แก้ปวดศีรษะ แก้ไข้ แก้อักเสบ ด้วยการนำใบมาตำให้แหลกเป็นยา
  – แก้มะเร็งเต้านม ด้วยการนำใบมาตำขยำใช้แปะทาเม็ดที่เป็นใต้ราวนม
  – แก้ปวดท้อง ด้วยการนำใบมาคั้นเอาน้ำใช้เป็นยา
  – ช่วยรักษาแผลฝีหนอง ด้วยการนำใบใช้ตำพอกฝีและแผล หรือคั้นเอาน้ำทาแผลฝี
• สรรพคุณจากต้นและใบ
  – เป็นยารักษาเริม ด้วยการนำต้นมาผสมกับขมิ้นและข้าวสารฮูยงงูกุมารตอกูยิ ตำให้ละเอียดแล้วนำมาพอกทิ้งไว้ 1 คืน
• สรรพคุณจากทั้งต้น แก้พิษฝี แก้ผื่นคัน
  – ต้านการอักเสบและต้านแบคทีเรียได้หลายชนิด แก้ฝีหรือตุ่มหนองและโรคผิวหนัง ช่วยกำจัดเนื้อตาย ทำให้ฝีแตกได้โดยง่าย โดยชาวฟิลิปปินส์นำทั้งต้นสดมาบดประคบ
  – ช่วยห้ามเลือด โดยในโบลิเวียนำทั้งต้นใช้บดผสมกับน้ำใช้กินเป็นยา
• สรรพคุณจากราก
  – รักษาไข้ ด้วยการนำส่วนเหนือดินโปะแผล ใช้ส่วนของรากต้มกินเป็นยา

ประโยชน์ของกระสัง

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ต้นและใบใช้ทานเป็นผักสด ด้วยการนำมาผัด ลวก หรือนึ่ง ใช้ทำยำผักกระสังได้
2. ช่วยรักษาสิวและบำรุงผม น้ำคั้นจากใบใช้ทารักษาสิว ทำให้สิวยุบเร็วขึ้น ในสมัยก่อนยังใช้น้ำต้มจากผักชนิดนี้มาล้างหน้าเพื่อเป็นการบำรุงผิวและทำให้ผิวหน้าสดใส ใช้เป็นยาสระผม โดยนำใบมาขยำกับน้ำแล้วชโลมศีรษะให้ศีรษะเย็นเพื่อช่วยป้องกันผมร่วงและทำให้ผมนุ่มได้

คุณค่าทางโภชนาการของผักกระสัง

คุณค่าทางโภชนาการของผักกระสัง ต่อ 100 กรัม

กระสัง เป็นผักที่มีวิตามินซีสูงและอุดมไปด้วยแร่ธาตุต่าง ๆ นิยมนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้ในหลายประเทศ ทั้ง ๆ ที่เป็นวัชพืชตามแปลงผักทั่วไป สามารถนำมาใช้รักษาสิวได้ด้วย เหมาะสำหรับสาว ๆ เป็นอย่างมาก กระสังมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของต้นและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้มะเร็งเต้านม ช่วยรักษาสิว ลดคอเลสเตอรอล แก้ข้ออักเสบและแก้ระบบประสาทแปรปรวนได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
ข้อมูลพรรณไม้, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “กระสัง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/. [16 ส.ค. 2015].
ศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “ผักกระสัง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : clgc.agri.kps.ku.ac.th. [16 ส.ค. 2015].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “Peperomia pellucida (L.) Humb., Bonpl. & Kunth”. อ้างอิงใน : หนังสือสารานุกรมสมุนไพร เล่ม 4 กกยาอีสาน หน้า 188. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [16 ส.ค. 2015].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “กระสัง”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [16 ส.ค. 2015].
วิทยาลัยอาชีวศึกษาสุราษฎร์ธานีน้อมรับพระราชดำริ, โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “กระสัง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : rspg.svc.ac.th. [16 ส.ค. 2015].
กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. “เรื่องน่ารู้…ของผักกะสัง”. อ้างอิงใน : หน่วยปฏิบัติการวิจัยเคมีสารสนเทศ ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dra.go.th. [16 ส.ค. 2015].
ผู้จัดการออนไลน์. “สมุนไพรไม้เป็นยา : กระสัง อีกหนึ่งสมุนไพรต้านมะเร็ง ซ่อมแซมกระดูก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.manager.co.th. [16 ส.ค. 2015].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูป
https://lupuswiki.com/
http://www.premiumseedshop.com/

กรุงเขมา

กรุงเขมา หรือเรียกอีกอย่างว่า “เครือหมาน้อย” เป็นไม้เถาที่ทั้งต้นมีรสขมชุ่มหวานเล็กน้อย เป็นยาอุ่นที่ดีต่อเลือด ส่วนของรากมีกลิ่นหอม รสสุขุมจึงใช้เป็นยาอายุวัฒนะได้ เป็นต้นที่นิยมใช้ในตำรายาไทยทั้งหลาย นอกจากนั้นยังเป็นอาหารพื้นบ้าน สามารถนำมาใช้ทำเมนู วุ้นหมาน้อย และลาบหมาน้อย ทำขนมหวานเลิศรสที่อร่อยและดีต่อสุขภาพ ที่สำคัญยังนำมาใช้ในการรักษาสิว ใช้เป็นสมุนไพรมาส์กหน้า ถือเป็นพืชสมุนไพรชั้นยอดอีกชนิดหนึ่ง

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของกรุงเขมา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cissampelos pareira L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Icevine” “Pareira barva”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “กรุงเขมา ขงเขมา พระพาย” ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกว่า “เครือหมาน้อย” ภาคตะวันตกเฉียงใต้เรียกว่า “ก้นปิด” จังหวัดแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “เปล้าเลือด” จังหวัดอุบลราชธานีเรียกว่า “หมอน้อย” จังหวัดเพชรบุรีเรียกว่า “สีฟัน” จังหวัดนครศรีธรรมราชเรียกว่า “กรุงเขมา” ชาวมลายูนราธิวาสเรียกว่า “อะกามินเยาะ” จีนกลางเรียกว่า “ยาฮูรู้ ซีเซิงเถิง อย่าหงหลง” มีชื่ออื่น ๆ เรียกว่า “วุ้นหมอน้อย หมาน้อย”
ชื่อวงศ์ : วงศ์บอระเพ็ด (MENISPERMACEAE)
ชื่อพ้อง : Cissampelos poilanei Gagnep., Cissampelos pareira var. hirsuta (Buch.-Ham. ex DC.) Forman

ลักษณะของกรุงเขมา

กรุงเขมา เป็นพรรณไม้เถาเลื้อยขนาดกลางเนื้อแข็ง ไม่มีมือเกาะ เลื้อยพาดพันตามต้นไม้อื่น มักจะพบตามในป่าดิบ ป่าผลัดใบ ป่าไผ่ ตามริมแม่น้ำลำธาร
ราก : มีรากสะสมอาหารใต้ดิน
ใบ : เป็นใบเดี่ยวรูปหัวใจ รูปไต รูปกลม หรือรูปไข่กว้าง ออกแบบสลับกัน ปลายใบส่วนมากมนหรือเรียวแหลมเป็นติ่งหนาม โคนใบกลมตัด หรือเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจุกสีขาว เป็นแบบแยกเพศและอยู่ต่างต้นกัน ออกเรียงเป็นช่อเชิงหลั่นขนาดเล็ก มีขนสั้นนุ่มออกเป็นกระจุก ช่อดอกเพศผู้จะออกตามง่ามใบ เป็นสีเขียวหรือสีเหลือง กลีบเลี้ยง 4 กลีบ เป็นรูปไข่กลับ ช่อดอกเพศเมียคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ทรงแคบ กลีบดอก 1 กลีบ เป็นรูปไข่กลับกว้าง โคนสอบ กลีบเลี้ยง 1 กลีบ เป็นรูปไข่กลับกว้าง
ผล : เป็นผลสดรูปทรงกลมวงรีอยู่ตอนปลาย ผลเป็นสีส้ม เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือสีน้ำตาลแดง
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดโค้งงอรูปพระจันทร์ครึ่งซีกหรือรูปเกือกม้า ผิวเมล็ดขรุขระ มีรอยแผลเป็นของก้านเกสรเพศเมียติดอยู่ด้านข้าง มีขนสั้นนุ่ม ผนังผลชั้นในเป็นรูปไข่กลับ ด้านบนมี 9 – 11 สัน เรียงเป็น 2 แถว

สรรพคุณของกรุงเขมา

• สรรพคุณจากกรุงเขมา รักษาโรคธาตุอ่อน รักษาทางเดินปัสสาวะ แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ แก้ลมอัมพาตหรือลมไม่เดิน
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาฟอกเลือด กระจายเลือด แก้เลือดกำเดา เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาแก้ลมชื้น แก้โรคหัวใจ เป็นยาแก้ถุงน้ำดีรั่ว แก้ดีล้น แก้ดีซ่าน เป็นยาห้ามเลือด สมานแผล เป็นยาแก้ปวด แก้ฟกช้ำดำเขียว แก้ปวดเอว แก้ปวดบวม แก้ฟกช้ำดำเขียว คลายกล้ามเนื้อ
  – ลดความดันโลหิต โดยหมอยาไทยใหญ่นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากราก เป็นยาแก้โลหิต แก้กำเดา เป็นยาอายุวัฒนะ เป็นยาเจริญอาหาร เป็นยาบำรุง ช่วยบำรุงร่างกาย เป็นยาสงบประสาท เป็นยาลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาลดไข้ แก้ไข้มาลาเรีย ไข้ออกตุ่ม แก้อาการไอ แก้เจ็บคอ แก้ไอเจ็บหน้าอก เป็นยาขับเหงื่อ เป็นยาแก้โรคตา เป็นยาแก้ลม เป็นยาขับเสมหะ แก้เสมหะ เป็นยาบำรุงหัวใจ เป็นยาขับปัสสาวะ ขัดเบา ระบายนิ่ว แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นยาบำรุงอวัยวะเพศให้แข็งแรง ช่วยรักษาโรคหนองใน บำรุงสมรรถภาพทางเพศ แก้ปวดประจำเดือน แก้ไข้ทับระดู ช่วยปรับสมดุลของประจำเดือนให้เป็นปกติ เป็นยาขับระดู เป็นยาแก้ถุงน้ำดีรั่ว แก้ดีล้น แก้ดีซ่าน ช่วยแก้อาการบวมน้ำ เป็นยาขับน้ำเหลืองเสีย รักษาประดงไฟ เป็นยาสมาน แก้ปวดเมื่อยตามตัว แก้ปวดหลังปวดเอว แก้บวม แก้ปวด
  – เป็นยาอายุวัฒนะ โดยหมอยาไทยและหมอยาพื้นบ้านบราซิลนำรากมาทำให้เป็นผงละลายกับน้ำผึ้งกิน หรือขยี้กับน้ำดื่มเป็นยา
  – รักษาระบบทางเดินอาหาร แก้ถ่ายเป็นเลือด เป็นยาระบาย ยาช่วยย่อย ยาถ่าย แก้ปวดท้อง แก้โรคบิด โดยหมอยาไทยนำรากมาต้มกินเป็นยา
  – ต้านอาการปวดเกร็งทั่วไป แก้โรคลำไส้อักเสบ รักษาโรคลำไส้แปรปรวน โดยหมอยาพื้นบ้านในอเมริกาใต้นำรากเป็นยา
• สรรพคุณจากเปลือกและแก่น เป็นยาบำรุงโลหิต เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาแก้ระดูพิการของสตรี
• สรรพคุณจากลำต้น เป็นยาบำรุงโลหิตสตรี เป็นยาดับพิษไข้ทุกชนิด เป็นยาพอกแก้ตาอักเสบ
• สรรพคุณจากเนื้อไม้ เป็นยารักษาโรคโลหิตจาง เป็นยารักษาโรคปอด
• สรรพคุณจากใบและส่วนเหนือดิน เป็นยาแก้ร้อนใน
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาแก้หืด บำรุงสมรรถภาพทางเพศ
  – รักษาฝี แก้หิด แก้ผดผื่นคัน แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้อาการแสบร้อนตามผิวหนัง แก้อาการอักเสบของผิวหนัง พอกแผล แก้แผลมะเร็ง ช่วยลดอาการบวมตามข้อ โดยหมอยาพื้นบ้านนำใบมาขยี้เป็นวุ้นใช้เป็นยาพอก
• สรรพคุณจากเถา ราก ใบและเปลือก รักษาอาการตกเลือดหลังคลอด ช่วยแก้ปัญหาเกี่ยวกับระบบประจำเดือนของผู้หญิง แก้สิวที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมน
• สรรพคุณจากส่วนเหนือดิน เป็นยาแก้โรคตับ
• สรรพคุณจากรากและใบ เป็นยาพอกแก้หิด แก้โรคผิวหนัง
• สรรพคุณจากใบและเถา
  – แก้ปวด โดยหมอยาพื้นบ้านชาวอินเดียนำใบและเถามาต้มกินเป็นยา

ประโยชน์ของกรุงเขมา

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ทำเมนูวุ้นหมาน้อย เมนูลาบหมาน้อย ทำเป็นของหวาน
2. ใช้ในทางการแพทย์ ประเทศจีนใช้สารสกัดจากกรุงเขมาและดอกลำโพง มาฉีดให้คนไข้ที่ต้องผ่าตัดส่วนท้องหรือส่วนอก เพื่อทำให้กล้ามเนื้อคลายตัว
3. ใช้ในการเกษตร เป็นอาหารสัตว์ของโคกระบือ
4. ใช้ในด้านความงาม นำใบมาทำเป็นสมุนไพรมาส์กหน้า บำรุงผิว แก้สิวได้ด้วย

คุณค่าทางโภชนาการของใบกรุงเขมาที่มีการนำมาแปรรูปเป็นอาหาร

คุณค่าทางโภชนาการของใบที่มีการนำมาแปรรูปเป็นอาหาร ใน 100 กรัม ให้พลังงาน 95 กิโลแคลอรี

กรุงเขมา เป็นพืชสมุนไพรที่อยู่ในตำรายาของชาวอินเดีย จีนและประเทศไทย มีสรรพคุณหลากหลาย นอกจากนั้นยังช่วยบำรุงด้านความงาม สามารถนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในด้านอุตสาหกรรมในอนาคตได้ แถมยังมีคุณค่าทางโภชนาการด้วย กรุงเขมามีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของราก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ เป็นยาบำรุง สงบประสาท เป็นยาลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นยาแก้ไข้ บำรุงเลือดและอื่น ๆ อีกมากมาย

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “กรุงเขมา”. หน้า 46.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “กรุงเขมา”. หน้า 55-56.
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “เครือหมาน้อย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [25 มิ.ย. 2015].
ข้อมูลพรรณไม้, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “กรุงเขมา”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/. [25 มิ.ย. 2015].
หนังสือพิมพ์มติชนบทเทคโนโลยีชาวบ้าน ฉบับที่ 417, วันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2550. “กรุงเขมา พืชป่ามหัศจรรย์ ณ แดนถิ่นอีสาน”.
สมาคมเภสัชและอายุรเวชโบราณ แห่งประเทศไทย. “วุ้นหมาน้อยหรือวุ้นจากต้นกรุงเขมา (Mha Noi Jelly) เครื่องดื่มและอาหารสุขภาพ คลายร้อน”. อ้างอิงใน : มูลนิธิสุขภาพไทย. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.ayurvedicthai.com. [25 มิ.ย. 2015].
ตำรับยา ตำราไทย. “เรื่องน่ารู้ของเครือหมาน้อย กรุงเขมา : วุ้นธรรมชาติ ยาเย็น แก้ไข้ แก้ปวด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : thrai.sci.ku.ac.th. [25 มิ.ย. 2015].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

กัญชง

กัญชง เป็นพืชที่คนทั่วไปรู้จัก เพราะมีความคล้ายคลึงกับต้นกัญชา แต่กัญชงนั้นไม่ใช่สารเสพติดเหมือนกัญชา ต้นกัญชงเป็นพืชที่นิยมนำมาแปรรูปทำเป็นผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับการถักทอ โดดเด่นอย่างมากในการนำเส้นใยมาใช้ทำผ้า โดยเฉพาะกิโมโนในประเทศญี่ปุ่น ส่วนของเมล็ดมีโปรตีนสูงมาก เป็นส่วนหนึ่งของต้นที่นิยมนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายด้าน เป็นพืชที่สำคัญอีกชนิดหนึ่งของโลก

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของกัญชง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cannnabis sativa L. Subsp. sativa
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Hemp”
ชื่อวงศ์ : วงศ์กัญชา (CANNABACEAE)

ลักษณะของกัญชง

กัญชง เป็นพรรณไม้ล้มลุกอายุเพียงปีเดียวที่มีแหล่งกำเนิดในเอเชียกลาง และแพร่กระจายไปสู่เอเชียตะวันออก อินเดีย และในทวีปยุโรป
ลำต้น : ลำต้นเป็นสีเขียวตั้งตรง อวบน้ำเมื่อเป็นต้นกล้า จะเริ่มมีการสร้างเนื้อไม้เมื่ออายุประมาณ 2-3 สัปดาห์ ราก : เป็นระบบรากแก้วและมีรากแขนงเป็นจำนวนมาก
ใบ : เป็นใบเดี่ยวรูปฝ่ามือ แผ่นใบแก่แยกเป็นแฉก 7 – 9 แฉก การเรียงตัวของใบค่อนข้างห่าง ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อยและเว้าลึกจนถึงโคนใบ ปลายใบสอบและเรียวแหลม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบและปลายยอด ดอกมีขนาดเล็กสีขาว เป็นแบบแยกเพศและอยู่ต่างต้นกัน ช่อดอกเพศผู้มีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ เป็นสีเขียวอมเหลือง มีเกสรเพศผู้ 5 อัน ดอกเพศเมียมีกลีบเลี้ยงสีเขียวเข้มหุ้มรังไข่ไว้ ภายใน stigma 2 อัน สีน้ำตาลแดง
ผล : เป็นเมล็ดแห้งสีเทา ลักษณะเป็นรูปไข่ ผิวเรียบเป็นมันและมีลายประสีน้ำตาล เมื่อแห้งจะเป็นสีเทา ภายในเมล็ดมีอาหารสะสมจำพวกแป้งและไขมันอัดกันแน่น

สรรพคุณของกัญชง

สรรพคุณจากใบ เป็นยาบำรุงโลหิต ช่วยทำให้รู้สึกผ่อนคลาย ทำให้สดชื่น ช่วยให้นอนหลับสบาย ช่วยรักษาอาการวิงเวียนศีรษะ แก้ปวดศีรษะหรือไมเกรน ช่วยแก้กระหาย รักษาโรคท้องร่วง แก้บิด ช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวด ช่วยคลายกล้ามเนื้อ รักษาโรคเกาต์
สรรพคุณจากเมล็ด ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด ช่วยลดการเกิดโรคมะเร็งในร่างกาย
– ช่วยสลายนิ่ว โดยภูมิปัญญาชาวม้งนำเมล็ดมาเคี้ยวสด ๆ เป็นยา
สรรพคุณน้ำมันจากเมล็ด ช่วยบำรุงผิวแห้ง รักษาโรคผิวแห้งคัน และสะเก็ดเงิน

ประโยชน์ของกัญชง

1. ใช้ในอุตสาหกรรมทอผ้า เปลือกจากลำต้นให้เส้นใยนำไปใช้ทำเป็นเส้นด้ายและเชือก ใช้สำหรับการทอผ้า ทำเครื่องนุ่งห่ม ใช้เป็นรองเท้าของคนตายเพื่อเดินทางไปสู่สวรรค์ ใช้ทำเป็นด้ายสายสิญจน์ในพิธีกรรมต่าง ๆ พิธีเข้าทรง เป็นเส้นใยมงคลที่ชาวญี่ปุ่นนิยมนำมาตัดกิโมโน
2. ใช้ในอุตสาหกรรมอื่น ๆ เนื้อของลำต้นผลิตเป็นกระดาษได้ แกนของต้นช่วยดูดซับกลิ่น น้ำ หรือน้ำมันได้ดี เป็นผลิตภัณฑ์เพื่อการตกแต่งอาคารและเฟอร์นิเจอร์
3. ผลิตเป็นพลังงาน ผลิตเป็นพลังงานชีวมวลในรูปแบบต่าง ๆ เช่น ถ่านไม้, Alcohol, Ethanol, Methanol
4. เป็นส่วนประกอบของอาหาร เมล็ดใช้เป็นอาหารของคนและนก เมล็ดนำมาสกัดเอาน้ำมันมาใช้ในการปรุงอาหารได้ เมล็ดทำผลิตภัณฑ์เนย ชีส เต้าหู้ โปรตีนเกษตร นม ไอศกรีม น้ำมันสลัด อาหารว่าง อาหารเสริม ผลิตเป็นแป้งทดแทนถั่วเหลือง ใบนำมาใช้เป็นชาเพื่อสุขภาพ
5. ใช้ในอุตสาหกรรมทำความสะอาดและความงาม น้ำมันจากเมล็ดนำไปผลิตเป็นน้ำมันซักแห้ง ทำสบู่ เครื่องสำอาง ครีมกันแดด แชมพู สบู่ โลชั่นบำรุงผิว ลิปสติก ลิปบาล์ม แผ่นมาส์กหน้า เป็นตำรับครีมน้ำมันกัญชง สกัดเป็นน้ำมันหอมระเหยเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องสำอาง
6. ด้านสิ่งแวดล้อม ในประเทศญี่ปุ่นมีการปลูกต้นกัญชงเพื่อกำจัดกัมมันตภาพรังสีให้สลายตัวที่จังหวัด Fugushima และสารกัมมันตภาพรังสีรั่วจากโรงงานไฟฟ้านิวเคลียร์ที่ระเบิดจากสึนามิ

กัญชง เส้นใยจากต้นกัญชงนั้นมีความผูกพันกับวิถีชีวิตของคนม้ง เพราะเป็นวัตถุดิบสำคัญในการใช้งานได้หลายด้าน รวมถึงเป็นต้นสำคัญของตนญี่ปุ่นอีกด้วย ทั้งการนำมาใช้ทำกิโมโนและการนำมากำจัดกัมมันตภาพรังสีให้สลายตัว ถือเป็นต้นมากประโยชน์ที่ไม่ควรมองข้าม กัญชงมีสรรพคุณทางยาได้ 2 ส่วนจากต้นทั้งใบและเมล็ด มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ เป็นยาบำรุงโลหิต ช่วยบำรุงผิวแห้ง ช่วยให้นอนหลับสบาย ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด ช่วยลดการเกิดโรคมะเร็งในร่างกาย

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
สำนักงานเกษตรอำเภอพบพระ จังหวัดตาก. “มารู้จัก “กัญชง” กันเถอะ…”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.tak.doae.go.th. [20 มิ.ย. 2015].
ผู้จัดการออนไลน์. “สวยปิ๊ง! ด้วย “กัญชงจากกัญชา” ผลงานวิจัย จาก มช.”. ( ทีมนักวิจัยจากคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.manager.co.th. [20 มิ.ย. 2015].
พันทิปดอทคอม. “ความมหัศจรรย์ของผ้าทอจากเส้นใยต้นกัญชง”. (by ตาลโตน). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : pantip.com. [20 มิ.ย. 2015].
สำนักข่าว กรมประชาสัมพันธ์ (NNT). “ททท.ตาก ร่วมกับอุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ นำพี่น้องชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง โชว์อลังการทอผ้าใยกัญชง สืบสานวัฒนธรรมชาวม้ง บูชาเทพเจ้า หรือ เย่อโซ๊ะ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : thainews.prd.go.th. [20 มิ.ย. 2015].
ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน). “เฮมพ์ (กัญชง)”. เข้าถึงได้จาก : www.sacict.net. [20 มิ.ย. 2015].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
1.https://www.theguardian.com/environment/2022/nov/24/could-hemp-be-a-key-tool-in-fight-against-climate-change
2.https://cals.ncsu.edu/news/hemp-north-carolinas-budding-industry/

ชะมดต้น

ชะมดต้น เป็นไม้พื้นเมืองในแถบเอเชีย พบได้ทั่วทุกภาคในประเทศไทย มีดอกสีเหลืองนวลดูวยงาม ส่วนของเมล็ดเรียกว่า “เทียนชะมด” เมล็ดมีรสขมเย็น น้ำมันหอมระเหยจากเมล็ดมีสรรพคุณเป็นยาได้ แถมยังมีสารที่ให้ความหอมอีกด้วย นอกจากนั้นยังนำมาเคี้ยวจะได้กลิ่นเหมือนชะมดเช็ด สามารถนำมาใช้แต่งกลิ่นกาแฟได้ด้วย ส่วนของใบนำมาทานเป็นผัก ทั้งต้นเป็นยาสมุนไพรรักษาอาการทั้งภายนอกและภายใน

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของชะมดต้น

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Abelmoschus moschatus Medik.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Abelmosk” “Ambrette seeds” “Annual hibiscus” “Bamia moschata” “Galu gasturi” “Muskdana” “Musk mallow” “Musk okra” “Musk seeds” “Ornamental okra” “Rose mallow seeds” “Tropical jewel hibiscus” “Yorka okra”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ชะมัดต้น ฝ้ายผี” คนทั่วไปเรียกว่า “เทียนชะมด” ไทยบางแห่งเรียกว่า “จั๊บเจี๊ยว” จีนกลางเรียกว่า “หวงขุย”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ชบา (MALVACEAE)
ชื่อพ้อง : Abelmoschus moschatus var. betulifolius (Mast.) Hochr., Hibiscus abelmoschus L., Hibiscus abelmoschus var. betulifolius Mast., Hibiscus chinensis Roxb.

ลักษณะของชะมดต้น

ชะมดต้น เป็นพรรณไม้ล้มลุกเนื้ออ่อนขนาดเล็กหรือไม้พุ่มอายุประมาณ 1 – 2 ปี เป็นพรรณไม้พื้นเมืองในแถบเอเชีย มักจะชอบขึ้นบริเวณที่รกร้างและที่ลุ่มทั่วไป มักขึ้นตามที่โล่งหรือริมลำธาร ตามป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น และชายป่าเบญจพรรณ
ลำต้น : ทั้งต้นมีขนสีขาวขึ้นปกคลุม
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ใบมีลักษณะเป็นหยักหรือเป็นแฉกประมาณ 3 – 5 แฉก บริเวณยอดต้นมีแฉกเล็กและเรียวกว่าใบที่อยู่บริเวณโคนและกลางต้น ลักษณะของใบเป็นรูปดาวหรือรูปฝ่ามือ ปลายใบแหลม โคนใบเว้าเข้าหากันคล้ายรูปหัวใจ ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อยไม่เป็นระเบียบ ผิวใบสากและมีขนกระจายทั้งสองด้าน หูใบเป็นเส้นด้าย
ดอก : เป็นดอกเดี่ยวบริเวณซอกใบ ริ้วประดับมี 6 – 12 อัน ลักษณะเป็นรูปเส้นด้ายหรือรูปใบหอก กลีบเลี้ยงเป็นรูปใบหงาย แยกจรดโคนด้านเดียว ปลายกลีบมี 5 แฉกตื้น ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม กลีบดอกเป็นสีเหลืองนวลและมีสีม่วงเข้มหรือสีม่วงแดงตรงกลางทั้งด้านในและด้านนอก กลีบเป็นรูปไข่กลีบ มักจะออกดอกในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนตุลาคม
ผล : ผลมีลักษณะเป็นรูปกลมยาวเป็น 5 เฟือง คล้ายผลมะเฟือง มีขนแข็งคมคายสีเหลืองขึ้นปกคลุมทั้งฝัก เป็นผลแห้งแตก รูปวงรีปลายผลแหลม เปลือกผลบาง ผลอ่อนเป็นสีเขียวแก่ เมื่อแก่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีดำ
เมล็ด : ภายในผลมีเมล็ดสีน้ำตาล ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปไต มีปุ่มขนาดเล็กเป็นร่างแหกระจาย มีกลิ่นหอมแรงเหมือนชะมดเชียง

สรรพคุณของชะมดต้น

• สรรพคุณจากเมล็ด เป็นยาช่วยเจริญอาหาร เป็นยาบำรุงธาตุ รักษาอาการกระหาย เป็นยาขับลม ช่วยรักษาอาการอักเสบของกระเพาะอาหาร เป็นยารักษาโรคกามโรค หรือโรคหนองใน รักษาการขาดสีผิวของผิวหนังหรือผิวหนังด่างเผือก แก้เสมหะและดีพิการ แก้ลมให้คลื่นเหียน แก้อาการเกร็ง รักษาอาการปวดหัวใจ ดับพิษงู
  – แก้อาการปวดศีรษะ แก้อาการปวดกระเพาะ ด้วยการนำเมล็ดประมาณ 5 – 10 กรัม มาบดให้เป็นผงชงกับน้ำดื่ม
  – รักษาผดผื่นคัน ด้วยการนำเมล็ดมาบดรวมกับแป้งผสมกันในอัตราส่วน 1 ต่อ 1
  – แก้หิด ด้วยการนำเมล็ดประมาณ 1 กำมือ มาบดให้ละเอียดใส่น้ำนมแล้วคนผสมให้พอแฉะ ใช้ทาบริเวณที่มีอาการวันละ 1 – 2 ครั้ง จนกว่าจะหาย
• สรรพคุณจากน้ำมันหอมระเหย เป็นยาระงับประสาท ช่วยคลายความเครียด ลดอาการวิตกกังวล ลดซึมเศร้า เป็นยาขับลม ช่วยในการย่อยอาหาร ช่วยกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ ช่วยกระตุ้นการทำงานของต่อมหมวกไต ช่วยลดอาการปวดเกร็งของกล้ามเนื้อ ช่วยคล้ายกล้ามเนื้อ
• สรรพคุณจากราก ขับพิษร้อนถอนพิษไข้ แก้อาการไข้ไม่ยอมลด แก้ไอร้อน แก้ไอเรื้อรัง เป็นยารักษาโรคหนองใน
• สรรพคุณจากดอกและราก เป็นยาแก้บิดของเชื้ออะมีบา แก้อาการท้องผูก เป็นยารักษานิ่วในทางเดินปัสสาวะ
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาฆ่าพยาธิ เป็นยารักษาโรคพยาธิและขับไส้เดือน เป็นยารักษากลากเกลื้อน เป็นยาทาภายนอกแก้ฝีบวม แก้ฝีหัวช้าง
• สรรพคุณจากดอก เป็นยาฆ่าพยาธิ เป็นยารักษาโรคพยาธิและขับไส้เดือน เป็นยาแก้น้ำกามเคลื่อนในขณะหลับ
• สรรพคุณจากรากและใบ
  – รักษากามโรค รักษาโรคปวดข้อ ด้วยการนำใบและรากพอประมาณมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากราก เป็นยาแก้พิษฝีหนอง เป็นยารักษารังแค ช่วยฆ่าเชื้อตามขุมขนและรากผม เป็นยาแก้อาการปวดบวม ช่วยขับน้ำนมในสตรีหลังการคลอดบุตร เป็นยาแก้วัณโรค
  – รักษาแผลพุพอง แก้แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก ด้วยการนำรากมาบดให้เป็นผงพอประมาณ แล้วนำมาพอกหรือโรยบริเวณที่เป็นแผล
• สรรพคุณจากต้น เป็นยารักษาเกลื้อนช้าง แก้เกลื้อนใหญ่ แก้เรื้อนน้ำเต้า แก้เรื้อนกวาง รักษาฝีภายใน
• สรรพคุณจากผลสด ตำพอกรักษาฝีและเร่งหนองให้แตกเร็ว

ประโยชน์ของชะมดต้น

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ใบใช้รับประทานเป็นผัก ใช้แต่งกลิ่นอาหารได้
2. เป็นส่วนประกอบในอุตสาหกรรม นำมาปลูกเพื่อเอาใยของเปลือกมาใช้ทำเชือกและกระสอบ รากมีสารเหนียวใช้เป็นกาวในการทำกระดาษ เมล็ดเมื่อนำมาเคี้ยวจะได้กลิ่นเหมือนชะมดเช็ดจึงนำมาใช้แต่งกลิ่นกาแฟได้
3. เป็นสารให้ความหอม เมล็ดให้น้ำมันที่ทำให้มีกลิ่นหอม ใช้ทำน้ำหอม
4. ป้องกันแมลง เมล็ดนำมาบดให้เป็นผงใช้โรยตู้เสื้อผ้าเพื่อป้องกันแมลง

ชะมดต้น มีเมล็ดเป็นส่วนสำคัญและมีน้ำมันหอมระเหยที่เป็นยาสมุนไพรได้ทั้งภายนอกและภายใน สามารถนำส่วนต่าง ๆ ของต้นมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ชะมดต้นมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของเมล็ดและราก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ ช่วยรักษาอาการอักเสบของกระเพาะอาหาร เป็นยารักษาโรคกามโรคหรือโรคหนองใน เป็นยาระงับประสาท ช่วยคลายความเครียด ลดอาการวิตกกังวล ลดซึมเศร้า เป็นยาสมุนไพรที่ดีสำหรับคนยุคใหม่ที่มีแต่ความเครียดมากมาย

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ชะมดต้น”. หน้า 196.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ชะมดต้น”. หน้า 248-249.
สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช, กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “ชะมดต้น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dnp.go.th/botany/. [07 ม.ค. 2015].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “ชะมดต้น, ฝ้ายผี”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์), หนังสือสมุนไพรไทยตอนที่ 6 (ก่องกานดา ชยามฤต). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [07 ม.ค. 2015].
อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ชะมดต้น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [07 ม.ค. 2015].
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. “ชะมดต้น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : th.wikipedia.org. [07 ม.ค. 2015].
หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ผลเพิ่มความไวต่ออินซูลินในหนูอ้วนของสาร myricetin จากชะมดต้น”. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/. [07 ม.ค. 2015].
ศูนย์รวมข้อมูลสิ่งมีชีวิตในประเทศไทย, สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน). “ชะมดต้น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaibiodiversity.org. [07 ม.ค. 2015].
ตำราวิชาการ สุคนธบำบัด (ดร.จงกชพร พินิจอักษร, ภญ.วัจนา สุจีรพงศ์สิน). “ชะมดต้น”. หน้า 128.

ขี้เหล็กเทศ

ขี้เหล็กเทศ เป็นวัชพืชที่กระจายอยู่ทั่วไปในเขตร้อนชื้น จึงทำให้พบได้ง่ายทั่วทุกภาคของประเทศไทย เป็นพืชในวงศ์ถั่วที่มีผลเป็นฝัก เป็นยาสมุนไพรยอดนิยมของชาวบ้านอย่างชาวเขาเผ่าอีก้อ กะเหรี่ยงและลีซอ นอกจากนั้นยังอยู่ในตำรายาพื้นบ้านล้านนาและตำรายาไทยด้วย ทว่าส่วนของใบจะมีพิษจึงต้องนำมากำจัดพิษก่อนใช้ สามารถนำยอดอ่อนมาปรุงในอาหารได้ ซึ่งเราจะพบมากในพวกแกงเผ็ดอย่าง แกงเลียง เป็นต้น

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของขี้เหล็กเทศ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Senna occidentalis (L.) Link
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Coffee senna” “Coffeeweed” Croton”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “ขี้เหล็กผี ชุมเห็ดเล็ก พรมดาน” ภาคเหนือเรียกว่า “ขี้เหล็กเผือก ผักเห็ด ลับมืนน้อย หมากกระลิงเทศ” ภาคใต้เรียกว่า “ชุมเห็ดเทศ” ชาวเงี้ยวแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “ผักจี๊ด” คนจีนเรียกว่า “กิมเต่าจี้ ม่อกังน้ำ” จีนกลางเรียกว่า “ว่างเจียงหนาน” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “คางเค็ด ผักเค็ด ผักเคล็ด เลนเค็ด”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE)
ชื่อพ้อง : Cassia occidentalis L.

ลักษณะของขี้เหล็กเทศ

ขี้เหล็กเทศ เป็นพรรณไม้ล้มลุกหรือไม้พุ่มเตี้ยอายุหลายปี ที่มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาใต้ มีการแตกกิ่งก้านสาขามาก เป็นวัชพืชกระจายอยู่ทั่วไปในเขตร้อนชื้น มักจะพบในพื้นที่โล่ง ที่รกร้าง ที่แห้งแล้งตามไหล่เขา ริมน้ำลำคลอง และทำเลเลี้ยงสัตว์สาธารณะ
ลำต้น : ลำต้นเกลี้ยงเป็นสีเขียวอมม่วง ไม่มีขน เนื้อไม้ตรงโคนแข็ง
ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ ที่มีใบย่อย 3 – 5 คู่ มีต่อมรูปไข่ระหว่างก้านใบย่อย เป็นรูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือรูปไข่แกมใบหอก ปลายใบแหลมยาว โคนใบกลม ขอบใบมีขนครุยและมีสีม่วงแดง แผ่นใบบางเกลี้ยง ผิวใบเป็นสีเขียวเข้มค่อนข้างนุ่ม หลังใบเห็นเส้นกลางใบสีม่วงแดงนูนขึ้นชัดเจน ก้านใบด้านหน้ามีสีม่วงแดง ด้านหลังเป็นสีเขียวและสีม่วงแดงประปราย โคนก้านใบด้านในมีต่อมสีแดงเข้ม
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจะสั้น มักจะออกตามปลายกิ่งประมาณ 2 – 4 ดอก มีใบประดับเป็นรูปแถบ ร่วงได้ง่าย กลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอกเป็นสีเหลือง 5 กลีบ มีเส้นกลีบสีม่วงแซม มักจะออกดอกในช่วงเดือนพฤษภาคมจนถึงเดือนมกราคม
ผล : เป็นรูปฝัก รูปแถบ แบนเกลี้ยงสีเขียว มีรอยแบ่งระหว่างข้อไม่ชัดเจน ฝักแก่เป็นน้ำตาลและไม่แตก ปลายข้างหนึ่งมีลักษณะค่อนข้างแหลม ภายในมีเมล็ดสีน้ำตาล 30 – 40 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะกลมและแบน

สรรพคุณของขี้เหล็กเทศ

• สรรพคุณจากรากและทั้งต้น
  – บำรุงร่างกาย แก้ไข้มาลาเรีย แก้อาหารไม่ย่อย แก้อาหารเป็นพิษ ขับปัสสาวะ ฆ่าเชื้อโรค รักษาโรคทางเดินปัสสาวะและนิ่ว โดยชาวเขาเผ่าอีก้อ กะเหรี่ยงและลีซอ นำรากหรือทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากเมล็ด เป็นยาแก้ไอหอบหืด แก้ร้อนในปาก แก้ปวดท้อง ขับปัสสาวะ เป็นยาดับพิษร้อนในตับ แก้อาการบวมน้ำ
  – เป็นยาบำรุง บำรุงธาตุ รักษาโรคเกี่ยวกับหัวใจ แก้ไข้ แก้ปวดข้อ ด้วยการนำเมล็ดมาคั่วให้หอมเกรียมแล้วนำมาชงกับน้ำกิน
  – ลดความดันโลหิต ด้วยการนำเมล็ดคั่ว มาบดเป็นผงกินครั้งละ 3 กรัม วันละ 3 ครั้ง หรือชงกับน้ำผสมกับน้ำตาลกรวดพอสมควร
  – รักษาตาแดงบวมเห็นพร่ามัว ด้วยการนำเมล็ดแห้ง 15 – 30 กรัม มาผสมกับน้ำตาลกรวด 30 กรัม แล้วชงกับน้ำกิน
  – รักษาไข้มาลาเรีย ด้วยการนำเมล็ดที่คั่วจนเหลืองแล้ว มาบดให้เป็นผง 6 – 9 กรัม ชงกับน้ำกินวันละ 2 ครั้ง
  – รักษาโรคกระเพาะอาหารและลำไส้อักเสบเรื้อรัง ด้วยการนำเมล็ดที่คั่วจนเป็นสีน้ำตาล 15 – 30 กรัม มาบดให้เป็นผงกินครั้งละ 0.5 – 1 กรัม ติดต่อกัน 10 วัน
  – รักษาผิวหนังอักเสบ แก้พุพอง รักษาโรคผิวหนังอักเสบ แก้โรคผิวหนังต่าง ๆ แก้กลากเกลื้อน แก้ผื่นคัน ใช้ดูดหนองฝี แก้อาการปวดบวม ด้วยการนำเมล็ดคั่วมาบดเป็นผง ทำเป็นยาขี้ผึ้งทา
  – ช่วยรักษาอาการอักเสบ ด้วยการนำเมล็ด 15 – 30 กรัม มาต้มกับน้ำกิน
• สรรพคุณจากเปลือกต้น รักษาไข้มาลาเรีย แก้บิดที่เกิดจากเชื้อมาลาเรีย
  – รักษาโรคเบาหวาน ด้วยการนำเปลือกต้นมาชงกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากราก รักษารำมะนาด ดับพิษร้อนในร่างกาย รักษาไข้มาลาเรีย แก้ปวดท้อง แก้บิดที่เกิดจากเชื้อมาลาเรีย ยับยั้งเชื้อท้องเสีย เป็นยาถ่ายหรือยาระบาย เป็นยาถ่ายพยาธิ รักษาอาการบวมน้ำ รักษาโรคเดียวกับตับ
  – รักษาแผลในหู โดยตำรายาพื้นบ้านนำรากมาฝนกับน้ำใช้หยอดหู
• สรรพคุณจากใบ เข้าตำรายาเขียว แก้ไข้ เป็นยาแก้ไอหอบหืด แก้ร้อนในปาก เป็นยาแก้ลมจุกเสียด แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ แก้อาหารไม่ย่อย แก้อาหารเป็นพิษ เป็นยาถ่ายหรือยาระบาย เป็นยาถ่ายพยาธิ เป็นยาดับพิษร้อนในตับ เป็นยารักษาโรคผิวหนัง ใช้เกลื่อนฝี ทารักษากลากเกลื้อน แก้ผิวหนังพุพอง
  – แก้ปวดศีรษะ แก้ปวดฟัน ด้วยการนำใบมาตำพอก
  – รักษาอาการปวดศีรษะเรื้อรัง ด้วยการนำใบสดประมาณ 20 กรัม เนื้อหมู 250 กรัม มาต้มกับน้ำกินวันละ 1 ตำรับ
  – แก้ผื่นคัน ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำอาบ
  – แก้งูกัด ด้วยการนำใบสด 30 – 60 กรัม มาต้มคั้นเอาน้ำกิน แล้วเอากากมาพอก
• สรรพคุณจากฝักและเมล็ด เป็นยาทำให้ตาสว่าง รักษาอาการตาบวมแดง แก้ตาแดงตาอักเสบ แก้ปวดท้องของโรคบิด เป็นยาถอนพิษ
  – แก้วิงเวียน บำรุงกระเพาะอาหาร แก้ปวดกระเพาะอาหาร ช่วยรักษาระบบการย่อยอาหารไม่ดี ทำให้การขับถ่ายดี เป็นยากล่อมตับ ด้วยการนำฝักและเมล็ดมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากทั้งต้นและใบ เป็นยาแก้หอบ รักษาอาการไอ แก้ปวดท้อง แก้อาการท้องผูก เป็นยาถอนพิษ รักษาอาการบวม แก้แผลบวมอักเสบ ลดความดันโลหิต
  – ขับของเสียออกจากไต ใช้กล่อมตับ ด้วยการนำทั้งต้นและใบแห้ง 6 – 10 กรัม และใบสดเพิ่มอีกเท่าตัว นำมาต้มกับน้ำหรือคั้นเอาน้ำกินเป็นยา
  – รักษาแมลงสัตว์กัดต่อย ด้วยการนำใบสดมาตำพอกบริเวณที่มีอาการ
  – รักษาอาการอักเสบภายนอก ด้วยการนำทั้งต้นและใบสด 30 – 60 กรัม มาตำพอกบริเวณที่มีอาการ
• สรรพคุณจากฝัก เป็นยาถ่ายพยาธิ
  – รักษากลากเกลื้อน ด้วยการนำฝักมาต้มกินเป็นยา
• สรรพคุณจากต้น เปลือกต้น ราก ทั้งต้นและใบ
  – แก้ปัสสาวะเป็นเลือด รักษาโรคหนองใน ด้วยการนำต้นสด 30 กรัม หรือทั้งต้นและใบแห้ง 6 – 10 กรัม มาต้มกับน้ำกินหรือใช้ยาชง

ประโยชน์ของขี้เหล็กเทศ

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนนำมานึ่งให้สุกทานกับแจ่ว หรือนำมาปรุงอาหารอย่างแกงเลียง ชาวมัลดีฟส์นำใบเป็นส่วนประกอบของมัสฮูนี่และเป็นพืชสมุนไพร เมล็ดนำมาคั่วบดใช้ชงดื่มแทนกาแฟหรือชา
2. ใช้ในการเกษตร ต้นและใบใช้เป็นแหล่งอาหารสัตว์สำหรับโคกระบือและแกะ ทั้งต้นใช้ทำปุ๋ยพืชสด

ขี้เหล็กเทศ ผักยอดนิยมของชาวเขาและเป็นส่วนผสมของยาพื้นบ้าน สามารถนำมาปรุงในอาหารได้ แต่ไม่ควรทานมากเกินไปเพราะจะทำให้ท้องเสียได้ ส่วนของเมล็ดและใบคือยาชั้นดีที่ไม่ควรมองข้าม ขี้เหล็กเทศมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของเมล็ดและใบ มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้อาหารเป็นพิษ รักษาอาการอักเสบภายนอก เป็นยาถ่ายพยาธิ เป็นยาบำรุงธาตุ และรักษาโรคเกี่ยวกับหัวใจ

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ชุมเห็ดเล็ก”. หน้า 63.
สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช, กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “ชุมเห็ดเล็ก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dnp.go.th/botany/. [04 ม.ค. 2015].
สำนักพัฒนาอาหารสัตว์ กรมปศุสัตว์. “ชุมเห็ดเล็ก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : nutrition.dld.go.th. [04 ม.ค. 2015].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “ขี้เหล็กเทศ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [04 ม.ค. 2015].
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. “ชุมเห็ดเล็ก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : th.wikipedia.org. [04 ม.ค. 2015].
ผักพื้นบ้าน ในประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร, สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง. “เลนเค็ด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : area-based.lpru.ac.th/veg/. [04 ม.ค. 2015].
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ขี้เหล็กเทศ”. หน้า 138.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ขี้เหล็กเทศ”. หน้า 140-145.
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com Medthai
รูปอ้างอิง
1.https://efloraofindia.com/2011/02/13/cassia-occidentalis/
2.https://tropical.theferns.info/image.php?id=Senna+occidentalis