มะแว้งนก

มะแว้งนก เป็นวัชพืชที่พบได้ตามที่รกร้างทั่วไป มีผลแก่เป็นสีม่วงดำหรือสีดำ ทั้งต้นมีรสขม เป็นยาเย็นที่มีพิษเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ เป็นยาของชาวเขาเผ่าอีก้อ มูเซอและชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่ ทว่าการนำมาใช้ก็ควรระวังเพราะบางส่วนก็เป็นพิษต่อร่างกายได้ มักจะนำส่วนของผลสุกและยอดอ่อนมาใช้รับประทาน มะแว้งนกเป็นต้นที่ดีต่ออวัยวะของผู้หญิงเป็นอย่างมาก

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของมะแว้งนก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Solanum nigrum L.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Black nightshade” “Common nightshade” “Deadly nightshade”
ชื่อท้องถิ่น : จังหวัดเชียงใหม่เรียกว่า “หญ้าต้มตอก หญ้าต้อมต๊อก” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “ทุมขัน” จังหวัดประจวบคีรีขันธ์เรียกว่า “ข่าอม” จังหวัดสงขลาเรียกว่า “ประจาม” จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า “แว้งนก” จังหวัดกรุงเทพมหานครและคนจีนเรียกว่า “ออเตียมกุย โอเตียมกุย” จีนกลางเรียกว่า “หลงขุย ขู่ขุย” ชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่เรียกว่า “สะกอคระ” ชาวปะหล่องเรียกว่า “ด่อกะริ่ว” ชาวลัวะเรียกว่า “บ่ะดีด แผละแคว้ง” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “น้ำใจใคร”
ชื่อวงศ์ : วงศ์มะเขือ (SOLANACEAE)

ลักษณะของมะแว้งนก

มะแว้งนก เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็กอายุประมาณ 1 ปี เป็นวัชพืชที่พบได้ตามที่รกร้างทั่วไป
ลำต้น : ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง ลำต้นกลมมน เป็นเหลี่ยมสัน หรือเป็นร่องและมีขนปกคลุมเล็กน้อย แตกกิ่งก้านมาก
ราก : รากมีลักษณะกลมยาวเป็นสีเหลืองอ่อน แตกรากฝอยมาก
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปขอบขนาน รูปไข่แกมขอบขนาน หรือรูปขอบขนานแกมใบหอก ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบเป็นคลื่นหยักเล็กน้อย เว้าเป็นพูตื้นหรือหยักซี่ฟันเป็นแฉกที่บริเวณโคนใบ ผิวใบเรียบหรือมีขน
ดอก : ออกดอกเป็นช่อแบบซี่ร่ม โดยจะออกบริเวณเหนือซอกใบ ช่อดอกมีดอกย่อยขนาดเล็กประมาณ 4 – 10 ดอก ดอกมีลักษณะเป็นรูประฆัง กลีบเลี้ยงมีขนาดเล็กมาก กลีบดอกเป็นสีขาว 5 กลีบ ใจกลางดอกมีเกสรเพศผู้สีเหลือง 5 อัน ก้านดอกมีขนปกคลุมเล็กน้อย
ผล : ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำหรือสีดำ

สรรพคุณของมะแว้งนก

• สรรพคุณจากรากและผล
  – บำรุงร่างกาย แก้อาการอ่อนเพลีย โดยชาวเขาเผ่าอีก้อและมูเซอนำรากและผลมาต้มกับน้ำกินเป็นยา
• สรรพคุณจากผลสุก ช่วยทำให้เจริญอาหาร เป็นยาแก้ไข้ เป็นยาแก้ไอ ช่วยแก้อาการท้องเสีย เป็นยารักษากลาก ช่วยลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ
  – รักษาเบาหวาน ลดระดับน้ำตาลในเลือด ด้วยการนำผลแห้งมาบดให้เป็นผง ตวง 1 – 2 ช้อนชา ในน้ำร้อน 1 แก้ว ใช้ดื่มเช้าและเย็น
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยารักษามะเร็งเต้านม รักษามะเร็งปากมดลูก ออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ เป็นยาดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ทำให้เลือดให้เย็น แก้ไข้หวัดตัวร้อน แก้ไข้หวัดแดด ช่วยแก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้ไอร้อนในปอด ช่วยแก้อาการหอบไอ แก้ทางเดินปัสสาวะติดเชื้อ ช่วยมุตกิดตกขาวของสตรี ช่วยรักษาอาการบวมน้ำ เป็นยาแก้พิษ แก้บวม เป็นยารักษาครรภ์ไข่ปลาอุกชนิดร้ายแรง
  – แก้ไข้หวัดแดด ด้วยการนำต้นสด 35 กรัม มาต้มกับน้ำใส่น้ำตาลแดงเล็กน้อยทานเป็นยา
  – แก้หลอดลมอักเสบ แก้อาการไอ ด้วยการนำต้นสด 35 กรัม กิ๊กแก้ 10 กรัม ชะเอมเทศ 3 กรัม มาต้มกับน้ำทานติดต่อกัน 10 วัน
  – ขับเสมหะ แก้อาการจุกเสียด ด้วยการนำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – แก้ต่อมเต้านมอักเสบเฉียบพลัน ด้วยการนำต้นสด 70 กรัม มาต้มกับน้ำทานวันละ 2 ครั้ง ติดต่อกันประมาณ 3 – 7 วัน
  – แก้ฝีในท้อง แก้ท้องมาน ด้วยการนำต้นสดครั้งละ 500 กรัม มาต้มกับน้ำทานวันละ 2 ครั้ง
  – แก้ผื่นคันเรื้อรัง แก้ฝีหนอง แก้พิษงู ด้วยการนำทั้งต้นมาต้มแล้วใช้น้ำชะล้างผิวหนัง
• สรรพคุณจากดอก เป็นยาแก้ไอ
• สรรพคุณจากราก
  – แก้ไอ โดยชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่นำรากมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากผลและใบ เป็นยาขับปัสสาวะ
  – รักษาการติดเชื้อในทางเดินหายใจส่วนบน โดยชาวโอรัง อัสลีในรัฐเประ ประเทศมาเลเซียนำผลและใบมาเคี้ยว
• สรรพคุณจากใบ ช่วยรักษาอาการบวมน้ำ เป็นยารักษาแผล รักษาโรคไขข้ออักเสบ
• สรรพคุณจากผล
  – รักษาแผล รักษาแผลที่ถูกทากดูด ด้วยการนำผลมาตำคั้นเอาน้ำทาหรือพอกแผลที่ถูกทากดูด

ประโยชน์ของมะแว้งนก

เป็นส่วนประกอบของอาหาร ผลสุกไม่มีพิษจึงใช้รับประทานได้ ยอดอ่อนนำมาต้มทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก

ข้อควรระวังของมะแว้งนก

ผลดิบ มีสารพิษ “Slanine” ซึ่งออกฤทธิ์ระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหาร หลายชั่วโมงต่อมาจะรู้สึกปวดแสบปวดร้อนที่ปากและคอหอย แล้วจะมีอาการคลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้องและท้องร่วง อุณหภูมิในร่างกายเพิ่มสูงขึ้น อาจมีเหงื่อออก ปวดศีรษะ น้ำลายไหลมากกว่าปกติ หายใจติดขัดและกล้ามเนื้ออ่อนเปลี้ย อาการขั้นสุดท้าย คือ ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด เนื่องจากลำไส้เป็นแผล ปัสสาวะเป็นเลือดเนื่องจากไตชำรุด ชักกระตุก หมดสติ และมีอุณหภูมิลดต่ำลง

มะแว้งนก มีส่วนของผลสุกที่ใช้รับประทานได้ ส่วนของยอดอ่อนนำมาต้มรับประทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก ทั้งต้นมีรสขม เป็นยาเย็นที่มีพิษเล็กน้อย ซึ่งออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ มะแว้งนกมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของทั้งต้น มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ รักษาการติดเชื้อในทางเดินหายใจส่วนบน รักษามะเร็งเต้านม แก้ต่อมเต้านมอักเสบเฉียบพลัน รักษามะเร็งปากมดลูก แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ ช่วยมุตกิดตกขาวของสตรี รักษาเบาหวาน ลดระดับน้ำตาลในเลือดและบำรุงร่างกายได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “มะแว้งนก”. หน้า 199.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “หญ้าต้อมต๊อก”. หน้า 161.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “มะแว้งนก”. หน้า 458
ระบบวินิจฉัยและการรักษาอาการอันเนื่องจากพืชพิษในประเทศไทย, สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “หญ้าต้อมต๊อก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/tpex/. [01 พ.ย. 2014].
สวนพฤกษศาสตร์สายยาไทย. “มะแว้งนก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.saiyathai.com. [01 พ.ย. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “มะแว้งนก”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์)., หนังสือสมุนไพรใกล้ตัว เล่ม 6 : สมุนไพรที่เป็นพิษ (สมพร ภูติยานันต์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [01 พ.ย. 2014].
“Ethnomedical survey of plants used by the Orang Asli in Kampung Bawong, Perak, West Malaysia“. (Anbu Jeba Sunilson John Samuel, Anandarajagopal Kalusalingam, Dinesh Kumar Chellappan, Rejitha Gopinath, Suraj Radhamani, Hj Azman Husain, Vignesh Muruganandham, Proom Promwichit).
หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “ฤทธิ์ยับยั้งเซลล์มะเร็งตับของสารสกัด solamargine จากหญ้าต้มต๊อก”. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/. [01 พ.ย. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/

ระย่อม

ระย่อม เป็นไม้พุ่มเตี้ยขนาดเล็กที่พบได้ทั่วทุกภาคในประเทศไทย มีลักษณะของดอกคล้ายกับดอกเข็ม รากมีรสขม เป็นยาเย็น แต่มีพิษเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อตับและหัวใจได้ เป็นต้นที่อยู่ในตำรายาไทย ถือว่าเป็นต้นหนึ่งที่มีสรรพคุณได้หลากหลายมาก นิยมนำรากมาสกัดเพื่อใช้เป็นยาแก้ความดันโลหิตสูง ส่วนในประเทศอินเดียจะบดรากเตรียมเป็นยาเม็ดได้ ส่วนมากจะพบเป็นวัตถุดิบในพวกแกงเลียงหรือแกงส้ม

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของระย่อม

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Rauvolfia serpentina (L.) Benth. ex Kurz
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Rauwolfia” “Serpent wood” “Indian Snake Root”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “เข็มแดง ย่อมตีนหมา” ภาคใต้เรียกว่า “กะย่อม ระย่อมน้อย” จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า “ละย่อม” จังหวัดกระบี่เรียกว่า “ปลายข้าวสาร” ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “กอเหม่” ชาวกะเหรี่ยงกาญจนบุรีเรียกว่า “คลาน ตูมคลาน มะโอ่งที สะมออู” จีนกลางเรียกว่า “เสอเกินมุ อิ้นตู้หลัวฟูมุ”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ตีนเป็ด (APOCYNACEAE)

ลักษณะของระย่อม

ระย่อม เป็นไม้พุ่มเตี้ยขนาดเล็ก ผลัดใบในช่วงฤดูแล้ง แล้วจะผลิใบใหม่ในช่วงฤดูฝน
ลำต้น : ลำต้นมักคดงอ เปลือกลำต้นเป็นสีขาวหรือสีน้ำตาลอมเทา มียางสีขาว รากใต้ดินแตกสาขามาก มีรอยแผลใบอยู่ตามลำต้น
ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามกันหนาแน่นที่ปลายยอด หรือออกเรียงรอบข้อ ข้อละ 3 – 4 ใบ ใบเรียงคู่จะมีน้อย ลักษณะของใบเป็นรูปวงรีหรือรูปวงรีแกมรูปหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา สีเขียวเข้มเป็นมัน
ดอก : ออกดอกเป็นช่อ ลักษณะคล้ายดอกเข็ม โดยจะออกที่ปลายยอด มีดอกย่อยจำนวนมาก ดอกเป็นสีขาว กลีบดอกมี 5 กลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาวสีชมพูเข้มหรือสีแดง เมื่อดอกโรยจะเปลี่ยนเป็นสีแดง กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ สีขาวแกมเขียว ก้านดอกเป็นสีแดง มักจะออกดอกในช่วงต้นฤดูหนาว
ผล : เมื่อดอกร่วงโรยไปก็จะติดผล ผลมีลักษณะเป็นรูปทรงกลมหรือรูปทรงวงรี บางครั้งติดกันเป็นผลแฝดตรงโคนด้านใน ผิวผลเรียบเป็นมันและฉ่ำน้ำ ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงแดงเข้มหรือสีดำ ในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด

สรรพคุณของระย่อม

• สรรพคุณจากราก ออกฤทธิ์ต่อตับและหัวใจ ช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยบำรุงประสาท ช่วยฟอกเลือด ทำให้เลือดเย็น ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ช่วยแก้อาการปวดศีรษะเนื่องจากความดันโลหิตสูง เป็นยากล่อมประสาท ช่วยทำให้จิตใจสงบ แก้อาการนอนไม่หลับ ช่วยให้นอนหลับ แก้อาการบ้าคลั่ง แก้คลุ้มคลั่งเนื่องจากดีกำเริบและโลหิต เป็นยาขับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้พิษกาฬ แก้บ้าเพื่อดีและโลหิต เป็นยาแก้ไข้ แก้ไข้หวัดตัวร้อนที่ทำให้มีอาการปวดหัว เป็นยาแก้ไข้ชัก แก้โรคเด็กเป็นซางชัก ช่วยแก้หืด แก้ลมอัมพฤกษ์ ช่วยแก้อาการจุกเสียด เป็นยาแก้บิด แก้ท้องเดิน แก้ท้องเสีย เป็นยาระบายอ่อน ๆ เป็นยาขับพยาธิ ขับพยาธิในเด็ก ขับพยาธิไส้เดือนกลมของเด็ก ช่วยขับปัสสาวะ เพิ่มการบีบตัวของกระเพาะปัสสาวะ เป็นยาขับระดูของสตรี ช่วยบำรุงความกำหนัด แก้พิษงู แก้แมลงกัดต่อย รักษาโรคผิวหนังผดผื่นคัน ช่วยระงับอาการปวด ช่วยบำรุงน้ำนมของสตรี
  – เป็นยาลดความดันโลหิต ด้วยการนำรากแห้งขนาด 200 มิลลิกรัม มาป่นให้เป็นผงคลุกกับน้ำผึ้งทำเป็นยาเม็ดทานติดต่อกัน 1 – 3 อาทิตย์
  – แก้ไข้ป่า แก้ไข้มาลาเรีย แก้ไทฟอยด์ ด้วยการนำรากมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – ช่วยย่อยอาหาร ด้วยการนำรากมาบดให้เป็นผงปั้นเป็นเม็ดหรือคั่วให้กรอบ แล้วนำมาชงหรือต้มกินเป็นยา
  – เป็นยารักษาหิด ด้วยการนำรากสด 2 – 3 ราก มาตำให้ละเอียด แล้วเติมน้ำพืชให้พอแฉะ ใช้เป็นยาทาวันละ 2 – 3 ครั้ง จนกว่าจะหาย
• สรรพคุณจากกระพี้ เป็นยาบำรุงโลหิต ทำให้โลหิตเป็นปกติ ช่วยแก้โลหิตเป็นพิษ
• สรรพคุณจากต้น เป็นยาแก้ไข้อันทำให้หนาว
• สรรพคุณจากไส้ เป็นยาแก้ไข้เฉียบพลัน
• สรรพคุณจากเปลือก เป็นยาแก้ไข้พิษ แก้ไข้สันนิบาต
• สรรพคุณจากน้ำจากใบ เป็นยารักษาโรคแก้วตามัว
• สรรพคุณจากดอก เป็นยาแก้ตาแดง แก้โรคอันเกิดแต่จักษุ

ประโยชน์ของระย่อม

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อน ดอกอ่อน และผลอ่อน นำมาปรุงเป็นอาหารได้ เช่น แกงเลียง แกงส้ม
2. เป็นยา รากใช้เป็นยาถ่ายพยาธิในม้า บางที่ใช้รากเป็นยาเบื่อสุนัข สกัดเป็นยาแก้ความดันโลหิตสูง ในอินเดียจะบดรากเตรียมเป็นยาเม็ด ทางยุโรปและอเมริกาจะเตรียมสารสกัดระย่อมทำเป็นยาฉีดลดความดันโลหิตและกล่อมประสาทได้

ข้อควรระวังของระย่อม

1. สตรีมีครรภ์หรือให้นมบุตร ห้ามใช้สมุนไพรชนิดนี้
2. ระย่อมมีพิษเล็กน้อย จึงไม่ควรทานมากกว่าปริมาณที่กำหนด และไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นเวลานานเกินไป เพราะอาจเกิดอาการความดันต่ำและเป็นพิษต่อร่างกายได้
3. หากมีอาการวิงเวียนศีรษะ หน้ามืด ใจสั่น หรือมีอาการผิดปกติ ให้หยุดใช้ยาทันที

ระย่อม มีส่วนของรากอุดมไปด้วยสรรพคุณ รากมีรสขม เป็นยาเย็น แต่มีพิษเล็กน้อยจึงควรใช้อย่างระมัดระวัง นิยมนำรากมาสกัดเพื่อใช้เป็นยาแก้ความดันโลหิตสูง ระย่อมมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของราก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้ความดันโลหิตสูง ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ช่วยบำรุงประสาท ช่วยให้นอนหลับ แก้อาการบ้าคลั่ง แก้ไข้ตัวร้อน แก้บิด ขับพยาธิและช่วยขับปัสสาวะได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “ระย่อม (Ra Yom)”. หน้า 257.
หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “ระย่อม”. หน้า 169.
หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “ระย่อมน้อย Rauwolfia”. หน้า 177.
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ระย่อม”. หน้า 672-673.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “ระย่อม”. หน้า 135-136.
หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “ระย่อมน้อย”. หน้า 474.
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “ระย่อม”. อ้างอิงใน : หนังสือพืชสมุนไพร เล่ม 2. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [28 ต.ค. 2014].
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “ระย่อมน้อย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [28 ต.ค. 2014].
ผักพื้นบ้าน ในประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร, สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง. “ระย่อมน้อย”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : area-based.lpru.ac.th/veg/. [28 ต.ค. 2014].
ไทยเกษตรศาสตร์. “ประโยชน์ของระย่อมน้อย”. อ้างอิงใน : ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com. [28 ต.ค. 2014].
ไทยเกษตรศาสตร์. “ระย่อม”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com. [28 ต.ค. 2014].
สมุนไพรในร้านยาโบราณ. “ระย่อม”. อ้างอิงใน : pharmacy.msu.ac.th. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.infoforthai.com. [28 ต.ค. 2014].
หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ย่อมตีนหมา”. หน้า 666-656.
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
1.https://www.quintadosouriques.com/es/store/semillas/arbusto/rauvolfia-root-rauwolfia-sarpagandha-schlangenwurz-serpentine-wood/

รากสามสิบ

รากสามสิบ เป็นไม้เถาเนื้อแข็งเลื้อยพันต้นไม้อื่นด้วยหนาม มีเหง้าและรากอยู่ใต้ดิน มีส่วนของดอกออกรอบข้อเป็นฝอยขนาดเล็กคล้ายหางกระรอก ทำให้ดูโดดเด่น ดอกเป็นสีขาวและมีกลิ่นหอม มีรากรสเฝื่อนเย็น ผลมีรสเย็น อยู่ในตำรายาไทย ประเทศอินเดียและตำรายาสมุนไพรพื้นบ้านของจังหวัดอุบลราชธานี ผลอ่อนนิยมทำเป็นแกงลูกสามสิบ สามารถนำทั้งต้นมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลายมาก

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของรากสามสิบ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Asparagus racemosus Willd.
ชื่อสามัญ : มีชื่อสามัญว่า “Shatavari”
ชื่อท้องถิ่น : ภาคเหนือเรียกว่า “จ๋วงเครือ” จังหวัดกาญจนบุรีเรียกว่า “สามร้อยราก” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “ผักหนาม” จังหวัดหนองคายเรียกว่า “ผักชีช้าง” ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “เตอสีเบาะ” ชาวกะเหรี่ยงเชียงใหม่เรียกว่า “พอควายเมะ” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “ชีช้าง ผักชีช้าง จั่นดิน ม้าสามต๋อน สามสิบ ว่านรากสามสิบ ว่านสามสิบ ว่านสามร้อยราก สามร้อยผัว สาวร้อยผัว ศตาวรี”
ชื่อวงศ์ : วงศ์หน่อไม้ฝรั่ง (ASPARAGACEAE)
ชื่อพ้อง : Protasparagus racemosus (Willd.) Oberm.

ลักษณะของรากสามสิบ

รากสามสิบ เป็นไม้เถาเนื้อแข็งเลื้อยพันต้นไม้อื่นด้วยหนาม สามารถเลื้อยปีนป่ายต้นไม้อื่น มักจะพบขึ้นตามป่าในเขตร้อนชื้น ป่าเขตร้อนแห้งแล้ง ป่าผลัดใบ ป่าโปร่งหรือตามเขาหินปูน
ลำต้น : แตกแขนงเป็นเถาห่าง ๆ ลำต้นเป็นสีเขียวหรือสีขาวแกมเหลือง เถามีขนาดเล็กเรียว กลม เรียบ ลื่นและเป็นมัน เถาอ่อนเป็นเหลี่ยม ตามข้อเถามีหนามแหลม หนามมีลักษณะโค้งกลับ บริเวณข้อมีกิ่งแตกแขนงแบบรอบข้อ กิ่งนี้จะเปลี่ยนเป็นสีเขียวลักษณะแบนเป็นรูปขอบขนาน ปลายแหลม ทำหน้าที่แทนใบ
เหง้าและราก : มีเหง้าและรากอยู่ใต้ดิน ออกเป็นกระจุกคล้ายกระสวย ลักษณะของรากออกเป็นพวงคล้ายรากกระชาย มีลักษณะอวบน้ำ เป็นเส้นกลมยาว และมีขนาดโตกว่าเถามาก
ใบ : เป็นใบเดี่ยวลักษณะแข็ง ออกรอบข้อเป็นฝอยเล็กคล้ายหางกระรอก หรือออกเรียงสลับเป็นกระจุก 3 – 4 ใบ ใบเป็นสีเขียวดก ลักษณะของใบเป็นรูปเข็มขนาดเล็ก ปลายใบแหลม เป็นรูปเคียว โคนใบแหลม แผ่นมักโค้ง สันเป็นสามเหลี่ยม มี 3 สัน มีหนามที่ซอกกระจุกใบ
ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจะ โดยจะออกที่ปลายกิ่งหรือตามซอกใบและข้อเถา ดอกย่อยมีขนาดเล็ก เป็นสีขาวและมีกลิ่นหอม มีประมาณ 12 – 17 ดอก กลีบรวม 6 กลีบ มีลักษณะเป็นรูปขอบขนาน ปลายกลีบมน ขอบเรียบ กลีบดอกมีลักษณะบางและย่น โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปดอกเข็ม มักจะออกดอกในช่วงเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน
ผล : ลักษณะของผลเป็นรูปทรงค่อนข้างกลม หรือเป็น 3 พู ผิวผลเรียบเป็นมัน ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือสีม่วงแดง ภายในผลมีเมล็ดประมาณ 2 – 6 เมล็ด เมล็ดเป็นสีดำ เปลือกหุ้มมีลักษณะแข็งแต่เปราะ มักจะออกผลในช่วงเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม

สรรพคุณของรากสามสิบ

• สรรพคุณจากราก เป็นยาบำรุงกำลัง เป็นยาชูกำลัง เป็นยาแก้กระษัย เป็นยากระตุ้นประสาท ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นยาแก้พิษร้อนในกระหายน้ำ ช่วยขับเสมหะ แก้การติดเชื้อที่หลอดลม รักษาโรคเกี่ยวกับลำไส้ แก้อาการอาหารไม่ย่อย รักษาแผลในกระเพาะอาหาร รักษาโรคกระเพาะ แก้ขัดเบา ขับปัสสาวะ ช่วยหล่อลื่นและกระตุ้น ช่วยรักษาอาการประจำเดือนผิดปกติของสตรี เป็นยากระตุ้นสมรรถภาพทางเพศทั้งชายและหญิง แก้ตกขาว แก้มีบุตรยาก แก้หมดอารมณ์ทางเพศ ช่วยบำรุงครรภ์ บำรุงน้ำนม ป้องกันการแท้ง เป็นยาบำรุงตับและปอดให้เกิดกำลังเป็นปกติ แก้ตับและปอดพิการ ช่วยบรรเทาอาการระคายเคือง แก้อาการปวดเมื่อย แก้ครั่นตัว ช่วยแก้อาการปวดข้อและคอ เป็นยาบำรุงเด็กทารกในครรภ์ บำรุงน้ำนม บำรุงร่างกายหลังการคลอดบุตรของสตรี แก้โรคผอมแห้ง แก้หอบหืด แก้ปิดตะ แก้โรคลม แก้ไข้กำเดา แก้โรคที่มีอาการเสียดแทงในลำไส้ใหญ่ ช่วยสร้างสมดุลให้แก่ระบบฮอร์โมนเพศหญิง แก้วัยทอง เพิ่มขนาดหน้าอกและสะโพก ช่วยแก้ปัญหาช่องคลอดอักเสบ ดับกลิ่นในช่องคลอด ช่วยกระชับช่องคลอด ทำให้มดลูกเข้าอู่เร็ว ช่วยกระชับสัดส่วน ลดไขมันส่วนเกิน บำรุงโลหิต บำรุงผิวพรรณ ลดสิว ลดฝ้า ทำให้ผิวขาวใส ช่วยชะลอความแก่ชรา ลดกลิ่นตัว กลิ่นปาก ช่วยเสริมสร้างและพัฒนาความจำและสติปัญญา
  – แก้วิงเวียน ด้วยการนำรากผสมกับเหง้าขิงป่าและต้นจันทน์แดง ผสมกับเหล้าโรงใช้เป็นยา
  – ลดความดันโลหิต ลดไขมันในเลือด รักษาโรคคอพอก แก้ไอ ช่วยขับลม ช่วยลดกรดในกระเพาะอาหาร แก้อาการท้องเสีย แก้บิด แก้ริดสีดวงทวาร แก้ตกเลือด ด้วยการนำรากต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – แก้พิษจากแมงป่องกัดต่อย แก้อาการปวดฝี ทำให้เย็น ช่วยถอนพิษฝี แก้พิษปวดแสบปวดร้อน ด้วยการนำรากใช้ฝนทา
• สรรพคุณจากทั้งต้น
  – รักษาโรคคอพอก แก้ตกเลือด ด้วยการนำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
• สรรพคุณจากผล เป็นยาแก้พิษไข้เซื่องซึม แก้พิษไข้กลับไข้ซ้ำ เป็นยาดับพิษไข้จากบิดเรื้อรัง
• สรรพคุณจากใบ เป็นยาระบาย ช่วยขับน้ำนม ช่วยทำให้เจริญอาหาร

ประโยชน์ของรากสามสิบ

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ผลอ่อนนำมาทานได้ โดยนำมาทำเป็นแกงลูกสามสิบ รากนำมาต้ม เชื่อม หรือนำมาแช่อิ่ม ใช้รับประทานเป็นอาหาร ทำเป็นน้ำรากสามสิบ ทางภาคอีสานนำยอดมาลวกทานเป็นผักเคียง ทางภาคใต้นำส่วนที่อยู่เหนือดินมาใส่ในแกงส้มและแกงเลียง แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเสริมรากสามสิบ
2. เป็นผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด รากนำมาทุบหรือขูดกับน้ำ ทำเป็นน้ำสบู่สำหรับซักเสื้อผ้าได้
3. ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป

ข้อควรระวังในการใช้รากสามสิบ

รากสามสิบจะมีฤทธิ์เหมือนฮอร์โมนเอสโตรเจน ดังนั้นจึงห้ามนำมาใช้ในสตรีที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็ง

รากสามสิบ ถือเป็นสุดยอดของยาอีกชนิดหนึ่งที่นิยมอย่างมากทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ โดยเฉพาะในอินเดีย เป็นยาพื้นบ้านในตำรามากมายจนนับไม่ถ้วน รากสามสิบมีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของราก มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ บำรุงกำลัง กระตุ้นประสาท ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด รักษาโรคคอพอก เป็นยากระตุ้นสมรรถภาพทางเพศทั้งชายและหญิง บำรุงตับและปอด ดีอย่างมากต่อระบบอวัยวะของผู้หญิงทั้งมดลูกและน้ำนม

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “สามสิบ (Sam Sip)”. หน้า 298.
หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “รากสามสิบ” หน้า 157.
หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “รากสามสิบ”. หน้า 176/13.
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “รากสามสิบ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [09 ต.ค. 2014].
สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “สามสิบ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/herbs/. [09 ต.ค. 2014].
ว่านและสมุนไพรไทย, คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร. “ว่านสามสิบ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : natres.skc.rmuti.ac.th/WAN/. [09 ต.ค. 2014].
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. “ผักชีช้าง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : th.wikipedia.org/wiki/ผักชีช้าง. [09 ต.ค. 2014].
รายงานการศึกษาพันธุ์ไม้ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2553, ส่วนจัดการป่าชุมชน สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 (สุราษฎร์ธานี) กรมป่าไม้. “สามสิบ Asparagus racemosus willd. ASPARAGACEAE”.
หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “รากสามสิบ”., “ฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดของรากสามสิบในการยับยั้งการย่อย การดูดซึมคาร์โบไฮเดรต และเพิ่มการทำงานของอินซูลิน“. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/. [09 ต.ค. 2014].
หนังสือพิมพ์มติชนบทเทคโนโลยีชาวบ้าน ฉบับที่ 465, วันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2552. (ไพบูลย์ แพงเงิน). “สาวร้อยผัว…ผักพื้นบ้านและสมุนไพรที่น่าสนใจ”.
กระปุกดอทคอม. (เภสัชกรหญิง สุภาภรณ์ ปิติพร). “สาวร้อยผัว เคล็ดลับความงามสองพันปี”. เข้าถึงได้จาก : hilight.kapook.com. [09 ต.ค. 2014].
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
รูปอ้างอิง
1.https://www.saraswatiayurveda.com/blog/2019/9/8/shatavari
2.https://www.iafaforallergy.com/herbs-a-to-z/satavari-asparagus-racemosus/

หวดหม่อน

หวดหม่อน เป็นพืชในวงศ์ส้มที่เป็นไม้พุ่มสูง พบตามป่าดงดิบและป่าละเมาะ ในหมู่ชาวเขานิยมนำมาใช้เป็นยาสมุนไพร ได้แก่ ชาวไทใหญ่ ชาวเขาเผ่าอีก้อ แม้ว มูเซอ ลีซอ ชาวม้ง ชาวกะเหรี่ยง ตำรับยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานี และตำรับยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดมุกดาหาร ต้นมีรสหอมร้อน ดอกมีรสร้อน เปลือกต้นมีกลิ่นหอมและรสร้อน ผลมีรสเปรี้ยวร้อน ค่อนข้างที่จะเป็นยาร้อนต่อร่างกาย ทำให้ดีต่อระบบเลือดลมเป็นอย่างมาก

รู้จักกับชื่อต่าง ๆ ของหวดหม่อน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clausena excavata Burm.f.
ชื่อท้องถิ่น : ภาคกลางเรียกว่า “สีสม หมอน้อย หวดหม่อน” ภาคเหนือเรียกว่า “เพี้ยฟาน หญ้าสาบฮิ้น หมี่” ภาคอีสานเรียกว่า “หัสคุณเทศ สมัดน้อย สมัดขาว” ภาคใต้เรียกว่า “มะหลุย” จังหวัดเพชรบูรณ์เรียกว่า “สมัดใหญ่ สมัดใบใหญ่ หัสคุณโคก” จังหวัดนครราชสีมาเรียกว่า “ขี้ผึ้ง แสนโศก” จังหวัดกาญจนบุรีเรียกว่า “ยม รุ้ย” จังหวัดจันทบุรีเรียกว่า “สามโสก” จังหวัดสระบุรีเรียกว่า “หัสคุณ อ้อยช้าง” จังหวัดอุบลราชธานีเรียกว่า “ชะมัด” จังหวัดชลบุรีเรียกว่า “สามเสือ” จังหวัดยะลาเรียกว่า “สำรุย” ชาวเขมรเรียกว่า “กันโทร๊ก” ชาวม้งเรียกว่า “เต็งละ” ชาวขมุเรียกว่า “ระยอลร์” ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนเรียกว่า “เส่เนอซี” คนเมืองเรียกว่า “ขี้ฮอก เพี้ยฟาน เหมือดหม่น เฮือดหม่อน” มีชื่ออื่น ๆ ว่า “มุ่น ไม้หมี สามโซก หมุยขาว หมุยหอม หอมพาน”
ชื่อวงศ์ : วงศ์ส้ม (RUTACEAE)

ลักษณะของหวดหม่อน

ลำต้น : ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านมากแบบไม่เป็นระเบียบ ตามกิ่งก้านมีขนสั้นที่บริเวณปลายกิ่ง
เปลือกต้น : เปลือกต้นเป็นสีน้ำตาล ผิวเรียบ
ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกสองชั้น ออกเรียงสลับกัน มีใบย่อยประมาณ 15 – 30 ใบ ปลายช่อเป็นใบเดี่ยว ก้านใบย่อยเป็นสีเขียว ใบย่อยเป็นรูปขอบขนาน รูปเคียว รูปไข่ รูปวงรี หรือรูปใบหอก เห็นเป็นรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ปลายใบแหลม โคนใบเบี้ยวด้านหนึ่งสอบเป็นรูปลิ่ม อีกด้านโค้งมน ขอบใบเรียบหรืออาจมีซี่จักเล็กน้อย ใบมีขนนุ่มสีน้ำตาล
ดอก : ออกดอกเป็นช่อแบบแยกแขนง มักจะออกที่ปลายกิ่ง มีดอกย่อยจำนวนมาก วงกลีบเลี้ยงมีขนาดเล็กมาก กลีบดอกมี 4 – 5 กลีบ เป็นรูปไข่แกมขอบขนาน มีสีขาวแกมเหลือง หรือสีขาวปนเขียว ดอกมีเกสรเพศผู้ 8 อัน มักจะออกดอกในช่วงเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน
ผล : เป็นผลสดรูปกระสวย เป็นรูปกลม รูปวงรี หรือรูปไข่ยาว ขนาดเล็ก ผิวผลใสฉ่ำน้ำ ผิวเกลี้ยงหรืออาจมีขนละเอียดบาง ผลอ่อนเป็นสีเขียวปนเหลือง ผลแก่เป็นสีส้มอมชมพูหรือสีแดง ภายในผลมีเมล็ดมาก

สรรพคุณของหวดหม่อน

• สรรพคุณ เป็นยาแก้ผอมแห้ง แก้หืดไอ ขับลมในท้อง แก้ริดสีดวง ช่วยขับเลือดและหนองให้ตก
• สรรพคุณจากราก แก้ไข้ ช่วยกระจายเลือดลม แก้แน่น เป็นยาขับพยาธิ รักษาริดสีดวง ช่วยขับเลือดและหนองให้ตก เป็นยาพอกแผล แก้โรคผิวหนัง แก้คุดทะราด
  – บำรุงกำลัง โดยชาวไทใหญ่นำรากมาต้มกินเป็นยา
  – แก้โรคงูสวัด โดยตำรับยาพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานีนำรากมาฝนกับน้ำดื่มเป็นยา
  – แก้พิษงู ด้วยการนำรากและเหง้ามาบดผสมกับแอลกอฮอล์เล็กน้อย ใช้ปิดตรงบริเวณที่ถูกงูกัด
• สรรพคุณจากใบ แก้ไข้ รมแก้ริดสีดวงจมูก ช่วยแก้หืดไอ เป็นยาแก้ลมอันผูกเป็นก้อนให้กระจาย ช่วยกระจายเลือดลมให้เดินสะดวก ช่วยแก้ลมอัมพฤกษ์อัมพาต แก้ขัดยอก แก้เสียดแทง
  – รักษาไข้มาลาเรีย รักษาวัณโรค เป็นยาแก้พิษ โดยชาวเขาเผ่าอีก้อ แม้ว มูเซอ และลีซอ นำใบมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – แก้ไข้มาลาเรีย โดยชาวม้งนำใบมาตำและผสมกับใบของสมุนไพรอื่น เช่น ส้มโอ เครือเขาดำ ท้อ แล้วนำผ้ารัดที่ข้อมือด้านหนึ่งและข้อเท้าอีกด้านหนึ่ง
  – รักษาแผลสด รักษาแผลถลอก ช่วยห้ามเลือด แก้อาการอักเสบบวมอันเกิดจากไฟ แก้ผื่นคัน ฆ่าหิด ฆ่าเหา แก้ข้อเคล็ด ด้วยการนำใบมาตำแล้วพอก
  – ช่วยแก้แผลเปื่อย แก้แผลอันเกิดจากอาการคันและเกา ช่วยแก้โรคผิวหนัง แก้อาการคัน ช่วยฆ่าเชื้อโรค ด้วยการนำใบมาต้มกับน้ำอาบ
• สรรพคุณจากทั้งต้น เป็นยาแก้ไอ
  – รักษาไข้มาลาเรีย รักษาวัณโรค เป็นยาแก้พิษ โดยชาวเขาเผ่าอีก้อ แม้ว มูเซอ และลีซอ นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยา
  – แก้อาการวิงเวียนศีรษะ โดยชาวกะเหรี่ยงนำทั้งต้นมาต้มอาบ
  – แก้อาการปวดฟัน โดยตำรับยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานีนำทั้งต้นมาต้มกับน้ำกลั้วปาก
  – แก้ผื่นคัน โดยคนเมืองนำทั้งต้นมาต้มกับน้ำอาบ
• สรรพคุณจากลำต้นและใบ แก้พิษ
• สรรพคุณจากเปลือกต้น รมแก้ริดสีดวงจมูก เป็นยาแก้โลหิตในลำคอและลำไส้ให้กระจาย
• สรรพคุณจากกิ่งและใบ
  – แก้ไข้ยามไม่สบายหลังจากคลอดลูก โดยชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน นำกิ่งและใบมาต้มกับน้ำอาบหรือใช้อบตัว
• สรรพคุณจากดอก ช่วยแก้เสมหะให้ตก
• สรรพคุณจากกระพี้และแก่น เป็นยาแก้โลหิตในลำไส้ เป็นยาช่วยขับลมภายใน เป็นยาขับพยาธิไส้เดือน
• สรรพคุณจากยอดอ่อน เป็นยาแก้อาการท้องผูก
• สรรพคุณจากผล เป็นยาฆ่าพยาธิอันบังเกิดแต่ไส้ด้วนและไส้ลาม เป็นยาถ่าย

ประโยชน์ของหวดหม่อน

1. เป็นส่วนประกอบของอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนทานร่วมกับขนมจีน น้ำพริก ลาบ แกงหน่อไม้
2. ใช้ในการเกษตร ลำต้นและใบนำมาเผารมควันตามเล้าไก่เพื่อกำจัดไรไก่ ใบไปใส่ไว้ในรังไข่จะช่วยไล่ไรไก่ ชาวเขาเผ่าลีซอจะใช้ใบนำมาต้มกับน้ำอาบให้ไก่เพื่อกำจัดไรไก่
3. เป็นส่วนประกอบของยาสมุนไพร เป็นส่วนประกอบของสมุนไพร “สันโศก”

หวดหม่อน เป็นต้นที่นิยมนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรกันอย่างแพร่หลายมาก โดยเฉพาะชาวเขา อีกทั้งยังมีการนำมาทำเป็นส่วนประกอบของยาสมุนไพรต่าง ๆ อีกด้วย ทั้งต้นคาดว่าน่าจะเป็นยาร้อน มีสรรพคุณทางยาได้หลายส่วนจากต้นโดยเฉพาะส่วนของใบและทั้งต้น มีสรรพคุณที่โดดเด่นเลยก็คือ แก้ริดสีดวง ช่วยกระจายเลือดลม เป็นยาพอกแผล ช่วยแก้ลมอัมพฤกษ์อัมพาต และแก้ไข้ได้

สั่งซื้อผลิตภัณฑ์อาหารทางการแพทย์ เนสท์เล่ ออรัลอิมแพค คลิ๊ก @amprohealth

เอกสารอ้างอิง
หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “หวดหม่อน”. หน้า 71.
ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “สมัดใหญ่”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [26 ก.ย. 2014].
ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “Clausena excavata Burm.f.”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org. [26 ก.ย. 2014].
ฐานข้อมูลความปลอดภัยของสมุนไพรที่มีการขึ้นทะเบียนยาแผนโบราณ, สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “สันโศก”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.medplant.mahidol.ac.th/poisonpr/. [26 ก.ย. 2014].
ผักพื้นบ้าน ในประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร, สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง. “มุ่น”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : area-based.lpru.ac.th/veg/. [26 ก.ย. 2014].
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน). “สันโสก, เพี้ยฟาน”. อ้างอิงใน : หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th. [26 ก.ย. 2014].
มูลนิธิชีววิถี. “วิจัยสมุนไพรสันโศก ห่วงสิทธิบัตร”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.biothai.net. [26 ก.ย. 2014].
รองศาสตราจารย์ ดร.งามผ่อง คงคาทิพย์ และคณะ หน่วยปฏิบัติการวิจัยผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ และเคมีอินทรีย์สังเคราะห์ ภาควิชาเคมี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ข้อมูลอ้างอิง (Source) : https://medthai.com/
1.https://www.picturethisai.com/es/wiki/Clausena.html
2.https://www.inaturalist.org/taxa/345598-Clausena-excavata