หงอนไก่ไทย

หงอนไก่ไทย เป็นพืชปลูกในประเทศในเขตอบอุ่น ส่วนประเทศไทยพบตามชายป่า และริมถนน ชื่อสามัญ คือ Common cockscomb, Wild Cockcomb, Crested celosin, Cockcomb ชื่อทางวิทยาศาสตร์ คือ Celosia cristata L., Celosia argentea var. cristata (L.) Kuntze อยู่วงศ์บานไม่รู้โรย (AMARANTHACEAE) มีชื่อในท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น โกยกวงฮวย (จีนแต้จิ๋ว), ซองพุ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี), หงอนไก่ไทย (ภาคกลาง), หงอนไก่ฝรั่ง (ภาคกลาง), หงอนไก่ดอกกลม (ภาคกลาง), สร้อยไก่ (ภาคเหนือ), ดอกด้าย (ภาคเหนือ), จีกวนฮวา (จีนกลาง), แชเสี่ยง (จีนแต้จิ๋ว), หงอนไก่ดง (นครสวรรค์), กระลารอน (เขมร-ปราจีนบุรี), ชองพุ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี), พอคอที (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), หงอนไก่เทศ (ภาคกลาง), หงอนไก่ฟ้า (ภาคกลาง), หงอนไก่ (ภาคเหนือ), ด้ายสร้อย (ภาคเหนือ) [1],[5],[8]

ลักษณะของหงอนไก่ไทย

• ต้น เป็นไม้พุ่มที่มีขนาดเล็ก ต้นสูงประมาณ 20 นิ้ว ไม่มีแก่น ต้นหงอนไก่เป็นพรรณไม้ที่สามารถกลายพันธุ์ได้ง่าย ทำให้บางต้นมักไม่เป็นสีเขียว อาจเป็นสีแดง สีเขียวอ่อน สีขาว เป็นต้น แล้วแต่พันธุ์ของต้น ขยายพันธุ์โดยวิธีการเพาะเมล็ด เติบโตได้ดีในที่ดินร่วนซุย ระบายน้ำได้ดี เป็นไม้กลางแจ้ง ต้นหงอนไก่จะชอบแสงแดดจัด เติบโตง่าย งอกงามเร็ว [1]
• ใบ เป็นใบเดี่ยว ใบจะออกเป็นกลุ่มที่ตามข้อลำต้น ใบเป็นรูปหอก รูปทรงมนรี รูปรี ที่โคนใบจะสอบ ส่วนที่ปลายใบจะแหลม ขอบใบเรียบไม่มีหยัก แผ่นใบมีลักษณะเป็นสีเขียว ใบกว้างประมาณ 1-3 เซนติเมตร สามารถยาวได้ประมาณ 10-15 เซนติเมตร ที่ผิวใบด้านบนจะเป็นสีเขียว หรือสีม่วงแดง จะย่นนิดหน่อย เส้นกลางใบจะเป็นสีชมพู[1],[5],[8]
• ดอก มีขนาดเล็กเป็นละออง ออกติดแน่นเป็นช่อเดียวกันคล้ายหงอนไก่ ขนาดประมาณ 2-4 นิ้ว ช่อดอกบิดจีบม้วนไปมาในช่อดูคล้ายกับหงอนไก่ แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยงอยู่ 3 กลีบ และมีกลีบดอก 5 กลีบ มีลักษณะเป็นรูปปลายแหลม มีขนาดยาวประมาณ 5-8 มิลลิเมตร ดอกจะมีเกสรเพศผู้ 5 อัน และมีเกสรเพศเมีย 1 อัน ที่ปลายจะมีรอยแยก 2 รอยตื้น สีดอกแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ อย่างเช่น สีเหลือง สีแดง สีขาว สีชมพู สีผสม เมื่อช่อดอกบานเต็มที่จะกว้างประมาณ 8-15 เซนติเมตร[1],[5],[8]
• ผล เป็นผลแห้ง ผลเป็นรูปทรงกลม มีเมล็ดอยู่ในผล เมล็ดเป็นรูปกลมแบน ที่เปลือกนอกเมล็ดจะมีลักษณะเป็นสีดำแข็ง เป็นมัน[1],[5]

ข้อห้ามในการใช้หงอนไก่

• ห้ามให้ผู้ที่เป็นโรคตาบอดใสทานสมุนไพรหงอนไก่[4]
• ห้ามให้สตรีที่อยู่ระหว่างการมีประจำเดือนทานสมุนไพรหงอนไก่[1]

ประโยชน์หงอนไก่ไทย

• ปลูกเป็นไม้ตัดดอกทำดอกไม้แห้ง[5]
• ปลูกเป็นไม้ประดับแปลงทั่วไป ปลูกเป็นไม้กระถาง ปลูกริมทางเดิน ปลูกตามขอบแปลง [5]

สรรพคุณหงอนไก่ไทย

1. ใบจะมีสรรพคุณที่ช่วยบรรเทาอาการคันเพราะยางของต้นรักได้ (ใบ)[9]
2. สามารถนำลำต้นอ่อนมาตำให้ละเอียด แล้วใช้เป็นยาพอกแก้ตะขาบกัดได้ (ลำต้น)[1]
3. สามารถนำใบกับก้านมาตำใช้พอกรักษาบาดแผลที่มีเลือดออกได้ (ใบกับก้าน)[1]
4. สามารถช่วยแก้มุตกิดตกขาวของสตรีได้ โดยนำดอกสดประมาณ 30-60 กรัม (แห้งใช้ 15-30 กรัม) มาต้มทาน หรือนำดอกมาต้มกับเหล้าขาวทาน (สามารถใช้ได้ทั้งดอกหงอนไก่ไทยและหงอนไก่เทศ)[1],[3],[8]
5. สามารถใช้แก้ริดสีดวงทวารได้ (ดอก,เมล็ด)[3],[5]
6. ดอกสามารถใช้เป็นยาขับปัสสาวะได้ (ดอก)[7]
7. ในตำรายาแผนไทยจะนำเมล็ดมาใช้เป็นยาแก้ท้องร่วงได้ (เมล็ด)[7]
8. สามารถช่วยแก้อาการท้องอืดได้ (ราก)[5]
9. สามารถนำเมล็ดมาต้ม แล้วเอาไปใช้กลั้วรักษาแผลในช่องปาก (เมล็ด)[7]
10. สามารถใช้เป็นยาแก้เสมหะได้ (ราก)[2],[3],[5]
11. สามารถใช้เป็นยารักษาโรคตาแดง เยื่อตาอักเสบ ทำให้ตาสว่าง ตาปวด โดยนำดอกสดประมาณ 30-60 กรัม (แห้งใช้ 15-30 กรัม) มาต้มทาน (ดอก)[1],[3],[4]
12. สามารถใช้เป็นยาแก้ไข้ที่มีอาการในทางเดินอาหารร่วม อย่างเช่น ไข้อาหารเป็นพิษ ไข้ท้องอืดเฟ้อ แก้ไข้เพื่อลม ไข้พิษได้ (ราก)[2],[3],[5],[6]
13. ก้าน ดอก ใบหงอนไก่เทศ จะมีรสชุ่มเป็นยาเย็น จะออกฤทธิ์กับตับ ไต มีสรรพคุณที่ทำให้เลือดเย็น (ก้าน, ใบ,ดอกหงอนไก่เทศ)[8]
14. เมล็ดจะมีรสขม เป็นยาเย็น จะออกฤทธิ์กับตับ สามารถใช้เป็นยาแก้ร้อนในตับ และสามารถช่วยขับลมร้อนในตับได้ (เมล็ด)[4]
15. สามารถใช้เป็นยาแก้ความดันโลหิตสูงได้ โดยนำเมล็ดหงอนไก่แห้งประมาณ 4.5-9 กรัม มาต้มทานหรือใช้ทำยาเม็ดทาน (เมล็ดแห้ง)[1],[4],[5]
16. รากจะมีรสขมเฝื่อน จะมีสรรพคุณที่เป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย (ราก)[2],[3],[5]
17. ดอกสามารถใช้รวมกับพืชชนิดอื่น ๆ เป็นยาบำรุงกำลังได้ (ดอก)[9]
18. ในตำรายาไทยจะนำรากหงอนไก่เป็นยาแก้โลหิตเป็นพิษ (ราก)[2],[3]
19. สามารถช่วยแก้เลือดลมไม่ปกติได้ (ดอก)[7]
20. สามารถช่วยแก้ลมอัมพฤกษ์ได้ (ราก)[6]
21. สามารถใช้แก้อาการปวดศีรษะได้ โดยนำดอกสดที่มีรสฝาดเฝื่อนประมาณ 30-60 กรัม ถ้าใช้ดอกแห้งให้ใช้ประมาณ 15-30 กรัม มาต้มทาน (ดอก)[1],[3],[4]
22. สามารถช่วยแก้ตาฟางในเวลากลางคืนได้ โดยนำเมล็ดแห้งประมาณ 4.5-9 กรัม มาต้มทานหรือทำยาเม็ดทาน (เมล็ดแห้ง)[1]
23. สามารถช่วยแก้อาการไอ และไอเป็นเลือดได้ โดยนำดอกหงอนไก่เทศสดประมาณ 30-60 กรัม มาต้มทาน ถ้าใช้ดอกแห้งให้ใช้ประมาณ 15-30 กรัม (ดอก)[1],[8]
24. สามารถใช้เป็นยาแก้หืดได้ (ราก)[2],[3],[5]
25. สามารถใช้เป็นยาแก้โรคท้องเสียได้ โดยนำลำต้นสดมาต้มทาน (ลำต้น)[1]
26. สามารถใช้เป็นยาระบายได้ นำใบสดกับก้านประมาณ 30-60 กรัม มาต้มหรือคั้นเอาน้ำทาน (ก้านและใบ)[1]
27. สามารถช่วยแก้ปัสสาวะเป็นเลือดได้ (ดอกหงอนไก่เทศ)[8]
28. สามารถใช้แก้ประจำเดือนมามากผิดปกติ และแก้ประจำเดือนไม่ปกติได้ โดยนำดอกสดประมาณ 30-60 กรัม (ถ้าใช้ดอกแห้งให้ใช้ 15-30 กรัม) มาต้มทาน (ดอก)[1],[5]
29. สามารถใช้เป็นยาห้ามเลือด และแก้เลือดไหลไม่หยุดได้ (ก้านและใบ,ดอก,เมล็ดแห้ง)[1],[3],[4],[5],[8]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• จากการที่รักษาผู้ป่วยที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงในช่วง 160-220 / 100-135 มม. ปรอท ด้วยการทำการรักษาโดยนำเมล็ดหงอนไก่แห้งประมาณ 30 กรัม มาต้มสกัดเอาน้ำ 2 ครั้ง แบ่งทาน 3 ครั้งต่อวัน ผลการทดลองปรากฏว่า หลังจากที่ได้รับประทานไปแล้ว 1 สัปดาห์ ผู้ป่วยจะมีความดันลดลงอยู่ในช่วง 125-146 / 70-90 มม. ปรอท[1] จากการนำมาทดลองกับสัตว์ ปรากฏว่าเมล็ดหงอนไก่ช่วยลดความดันโลหิตได้[4]
• พบสาร โพแทสเซียมไนเตรด, กรดไขมัน, Celosiaol, Nicotinic acid, Oxalic acid ในเมล็ด และพบน้ำมันระเหยอีกหลายชนิด[4]
• น้ำมันระเหยที่ได้จากเมล็ดหงอนไก่ จะมีฤทธิ์ที่สามารถทำให้ม่านตาดำขยายตัว[4]
• สารสกัดจากเมล็ดและดอก เมื่อนำมาทดลอง ปรากฏว่ามีฤทธิ์ที่ช่วยยับยั้งการเติบโตของเชื้อ Trichomonas vaginalis ได้ดี เชื้อชนิดนี้เมื่อเอามาต้มด้วยความร้อนสูงเป็นเวลา 5-10 นาทีก็จะตายไป[1]

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “หงอนไก่”. หน้า 794-796.
2. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “หงอนไก่ไทย”. หน้า 65.
3. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “หงอนไก่ไทย (Ngonkai Thai)”. หน้า 312.
4. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “หงอนไก่ไทย”. หน้า 570.
5. สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “หงอนไก่”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/kp_bot_garden/kpb.htm. [06 ก.ค. 2014].
6. หนังสือประมวลสรรพคุณยาไทย. (สมาคม ร.ร.แพทย์แผนโบราณ). “หงอนไก่”.
7. ไทยรัฐออนไลน์. (นายเกษตร). “หงอนไก่ เมล็ดกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www. thairath.co.th. [06 ก.ค. 2014].
8. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “หงอนไก่เทศ (หงอนไก่ฝรั่ง)”. หน้า 572.
9. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. “หงอนไก่ไทย”. อ้างอิงใน: หนังสือพืชสมุนไพร เล่ม 2. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org. [06 ก.ค. 2014].

อ้างอิงรูปจาก
1. https://travaldo.blogspot.com/
2. https://travaldo.blogspot.com/
3. https://medthai.com/

ติ้วขน

ติ้วขน มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปเอเชียภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในประเทศ พม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม นอกจากนี้ยังมีรายงานอีกว่าพบได้ในจีนตอนใต้อีกด้วย สำหรับในประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศ โดยมักพบขึ้นตามป่าผลัดใบและป่าเบญจพรรณ ที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 200-1,000 เมตร ชื่อวิทยาศาสตร์ Cratoxylum formosum subsp. pruniflorum (Kurz) Gogelein[1],[3] วงศ์ติ้ว (HYPERICACEAE) ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ติ้ว(กาญจนบุรี), แต้ว(จันทบุรี), ติ้วเหลือง(ภาคกลาง), ติ้วยาง ติ้วเลือด(ภาคเหนือ), ติ้วหนาม เป็นต้น[1],[3],[5]

หมายเหตุ
สายพันธุ์นี้ไม่สามารถใช้รับประทานได้ และเป็นพืชคนละชนิดกับต้นติ้วขาว หรือผักติ้ว

ลักษณะของติ้วขน

• ต้น เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ จะมีความสูงอยู่ที่ 8-15 เมตร เรือนยอดเป็นทรงพุ่มกลม แตกกิ่งก้านโปร่ง มีขนขึ้นอย่างแน่นหนาบริเวณยอดและกิ่งอ่อน เปลือกนอกของลำต้นมีสีน้ำตาลผสมกับดำ ตามแนวยาวแตกเป็นสะเก็ด เปลือกภายในเป็นสีน้ำตาลผสมเหลือง และมียางเหนียวสีเหลียงปนแดงอยู่ด้วย กิ่งของลำต้นขนาดเล็ก และจะถูกเปลี่ยนเป็นหนามแข็ง [1],[3],[5]
• ใบ เป็นใบเดี่ยวออกเป็นคู่เรียงตรงข้ามกัน ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่กลับไปถึงรูปขอบขนาน โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ มีขนขึ้นทั้งสองฝั่งของแผ่นใบ โดยหลังใบจะเป็นขนสาก ส่วนท้องใบจะเป็นขนนุ่มอยู่รวมกันอย่างแน่นหนา ใบมีความกว้างอยู่ที่ 3-5 เซนติเมตร ส่วนความยาวจะอยู่ประมาณ 3-13 เซนติเมตร ใบอ่อนมีสีแดงหรือชมพู และใบแก่จะเป็นสีแดงในช่วงก่อนผลัดใบ [1],[3]
• ดอก เป็นดอกช่อกระจุก ออกบริเวณกิ่งด้านบนของรอยแผลใบ ดอกมีสีชมพูอ่อนถึงแดง ดอกจะมีกลิ่นหอมอ่อนๆ มีกลีบดอกและกลีบเลี้ยงอย่างละ 5 กลีบ กลีบดอกมีขนสีขาวขึ้นที่บริเวณขอบกลีบ ส่วนกลีบเลี้ยงจะมีขนขึ้นอยู่บริเวณด้านนอกประปราย มีเกสรเพศผู้มากแบ่งออกมา 3 กลุ่ม ส่วนรังไข่จะมีลักษณะเกลี้ยงเป็นรูปทรงรี[1],[3]
• ผล เป็นผลแห้ง ลักษณะเป็นรูปรี ปลายผลแหลม มีความกว้างอยู่ที่ 0.4-0.6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2 เซนติเมตร ผิวผลมีลักษณะแข็ง ตามผิวจะมีคราบสีนวล ๆ อยู่ มีกลีบเลี้ยงหุ้มอยู่เกินครึ่งของผล เมื่อผลแห้ง ผลจะแตกออกเป็นพู 3 พู มีสีน้ำตาล และมีเมล็ดจำนวนมากอยู่ภายใน เมล็ดมีลักษณะเป็นขอบขนาน ดอกจะออกในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนกรกฎาคม[1],[3],[5]

ประโยชน์ติ้วขน

• เนื้อไม้มีคุณสมบัติ ไม่มีกลิ่น มีขี้เถ้าน้อย และให้ความร้อนได้ดี จึงมีการนำมาทำเป็นฟืน[2]
• สามารถใช้เปลือกต้นมาสกัดเพื่อทำสีย้อมผ้าได้ ซึ่งจะให้เป็นสีน้ำตาลเข้ม[2]
• นำมาใช้ในการก่อสร้าง ทำโครงบ้าน รั้ว เสาเข็ม ฯลฯ ได้ เนื่องจากเนื้อไม้มีความทนทานมาก และเนื้อไม้มีน้ำยางอยู่ทำให้ปลวกไม่กิน[2],[3]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• ค่าความเป็นพิษต่อเซลล์ม้ามของสารสกัด คือ IC50 93.31 มก./มล. ซึ่งไม่มีผลต่อการเพิ่มจำนวนเซลล์ภูมิคุ้มกันโดยตรง แต่จะไปทำการลดอัตราการเพิ่มจำนวนของทีเซลล์และบีเซลล์
• พืชชนิดนี้มีสารในกลุ่มเป็นแทนนิน คาร์ดิแอคไกลโคไซด์ อัลคาลอยด์ และฟลาโวนอยด์ เป็นองค์ประกอบ อีกทั้งยังสามารถช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระ ต้านเชื้อรา ต้านเชื้อไวรัสโรคเริม Herpes simplex virus type 1 ต้านเชื้อแบคทีเรีย V. cholerae และ S. aureus ไม่มีฤทธิ์กลายพันธุ์ในภาวะที่ไม่มีหรือมีเอนไซม์ แต่จะให้ฤทธิ์ต่อต้านการกลายพันธุ์ในภาวะที่มีเอนไซม์ทำงานร่วมอยู่

(ข้อมูลจากการศึกษาสารสกัดจากลำต้นด้วย 50% แอลกอฮอล์)[5]

สรรพคุณติ้วขน

1. ช่วยในการรักษาโรคผิวหนังบางชนิดได้ โดยนำเปลือกและใบมาตำผสมกับน้ำมันมะพร้าวทาบริเวณที่เป็น(เปลือกและใบ)[2]
2. ส่วนใบใช้แทนพลาสเตอร์ปิดแผลได้(ใบ)[2]
3. มีการนำรากมาทำเป็นยาเพื่อช่วยในการขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขัด[1]
4. ช่วยรักษาอาการปวดท้องได้ โดยการนำรากและใบมาต้มกับน้ำกิน(รากและใบ)[2]
5. มีการศึกษาว่าสารสกัดจากกิ่ง มีสารที่จะช่วยในการทำลายเซลล์มะเร็งในเม็ดเลือดขาวได้ ซึ่งจะส่งผลให้เซลล์มะเร็งค่อยๆ สลายตัวจากภายใน และไม่มีผลต่อเซลล์ข้างเคียง (ยังอยู่ในระหว่างการศึกษา)[4]
6. มีสรรพคุณในการบรรเทาอาการคันได้(ยาง)[2]
7. มีการใช้น้ำยางจากต้น มาทำเป็นยาในการสมานแผลและช่วยห้ามเลือด[2]
8. ช่วยแก้อาการปวดท้องได้ โดยใช้กิ่งและลำต้นมาต้มกับน้ำดื่ม(กิ่งและลำต้น)[5]
9. สามารถใช้แก้ธาตุพิการได้(เปลือกต้น)[2]

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติ ภาคเหนือ. “ติ้วขน”. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). หน้าที่ 117.
2. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์การมหาชน). “ติ้วขาว, ติ้วขน”. อ้างอิงใน: หนังสือสมุนไพรไทยตอนที่ 6 (ก่องกานดา ชยามฤต). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [15 ม.ค. 2014].
3. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์. “ติ้วขน”. อ้างอิงใน: หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 1, หนังสือไม้ต้นในสวน Tree in the Garden. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org. [15 ม.ค. 2014].
4. ASTV ผู้จัดการออนไลน์. “แสงซินโครตรอนยืนยัน ติ้วขน-สนสามใบ ทำเซลล์มะเร็งทำลายตัวเองได้”. (ภญ.รศ.ดร.นาถธิดา วีระปรียากูร). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.manager.co.th. [15 ม.ค. 2014].
5. โครงการจัดทำฐานข้อมูลพืชสมุนไพรที่สำรวจและวิจัยภายใต้โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ) มหาวิทยาลัยขอนแก่น. “ติ้วขน หรือ ติ้วหนาม”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: home.kku.ac.th/orip2/thaiherbs/. [04 พ.ย. 2015].

อ้างอิงรูปจาก
1. https://inaturalist.ca/
2. https://www.nparks.gov.sg/
3. https://medthai.com/

โคกกระสุน

โคกกระสุน พบได้บ่อยในพื้นที่เช่นทางรถไฟ พื้นที่รกร้าง สวนผลไม้ ทุ่งนา และทุ่งหญ้าทั่วไป ชื่อสามัญ Bindii, Bullhead, Caltrop, Caltrops, Devil’s eyelashes, Devil’s weed, Goathead, Small caltrops, Puncture vine, Puncture weed, Tackweed[1],[3],[5] ชื่อวิทยาศาสตร์ Tribulus terrestris L. อยู่ในวงศ์โคกกระสุน (ZYGOPHYLLACEAE)[1] ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ หนามดิน (ตาก), หนามกระสุน (ลำปาง), ชื่อจี๋ลี่ (จีนกลาง), กาบินหนี, โคกกะสุน (ไทย), ไป๋จี๋ลี่ (จีนกลาง) เป็นต้น[1],[3],[4]

ลักษณะของโคกกระสุน

• ต้น เป็นพืชไม้ที่มีลักษณะล้มลุก และเติบโตตามพื้นดิน ความยาวของต้นสามารถถึง 160 เซนติเมตร พืชชนิดนี้เป็นพืชหญ้าและมีอายุประมาณ 1 ปี พวกมันจะกระจายอยู่ทั่วพื้นดินโดยยอดและดอกของต้นจะยื่นขึ้นมา นอกจากนี้ยังมีขนขึ้นตามลำต้น พืชชนิดนี้สามารถขยายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็วโดยใช้เมล็ด จะเติบโตได้ดีในดินทรายที่แห้งและมีระบบระบายน้ำดี โตได้ดีในช่วงฤดูฝน[1],[2],[3],[4]
• ใบ เป็นใบประกอบที่คล้ายกับขนนกเล็กๆ จำนวนใบย่อยประมาณ 4-8 คู่ และมีก้านใบยาวประมาณ 6-15 มิลลิเมตร ใบเรียงตามลำต้นและข้อโดยมีลักษณะการเรียงแบบสลับตรงข้ามกัน ใบมีรูปร่างที่ขอบขนาน โดยปลายใบจะมีลักษณะมน และโคนใบเบี้ยว มีรูปร่างหูใบที่คล้ายใบหอก ส่วนขอบใบเป็นระดับและเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 3-4 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 8-10 มิลลิเมตร หลังใบและท้องใบมีขนนุ่มทั้งสองด้าน [1],[2],[4]
• ดอก ออกเป็นดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อสั้นตามซอกใบหรือตามข้อของลำต้นก็ได้ ดอกมีสีเหลืองสดและประกอบด้วยกลีบรองดอกและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ กลีบดอกมักจะมีรูปไข่กลับ รูปรี หรือรูปไข่ปลายหอก และมีสีเหลืองสด ดอกมีเกสรเพศผู้ที่มีจำนวน 10 อัน ก้านดอกมีความยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร หลังจากดอกบานแล้ว ขนาดของดอกจะมีความกว้างราวๆ 1-2 เซนติเมตร [1],[2],[4]
• ผล ลักษณะทรงกลมและเปลือกผลที่แข็งแรงมีรูปร่างเป็นรูปห้าเหลี่ยม ทั่วผลจะมีหนามแหลมขนาดเล็กกระจายอยู่ และจะมีหนามแหลมขนาดใหญ่อยู่ 1 คู่ ผลจะแบ่งเป็น 5 ช่อง ซึ่งแต่ละช่องจะมีเมล็ดอยู่ 2-3 เมล็ด หลังจากผลแห้ง ผลจะแตกออกได้ [1],[4]

ประโยชน์โคกกระสุน

• สามารถใช้ในการเสริมสร้างฮอร์โมนเจริญพันธุ์ทั้งในชายและหญิงได้[9]
• ช่วยลดอาการก่อนและระหว่างมีประจำเดือนของเพศหญิง[9]
• ทำให้อาการวัยทองในผู้หญิงลดลง[9]
• บรรเทาอาการซึมเศร้า กังวล และอาการนอนไม่หลับ[9]
• ช่วยทำให้ผู้หญิงมีบุตรได้ง่ายขึ้น โดยจะไปทำให้รอบการตกไข่เป็นปกติ[9]
• ช่วยเพิ่มความต้องการทางเพศทั้งชายและหญิง[9]
• สามารถใช้ในการเพิ่มประสิทธิภาพของร่างกายในการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง[9]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• มีการฉีดสารสกัดจากต้นด้วย 95% เอทานอล เข้าทางช่องท้องของหนูขาวพบว่าทำให้สัตว์ทดลองตายมากกว่าครึ่งคือ 56.42 กรัมต่อกิโลกรัม[5]
• ข้อมูลทางเภสัชวิทยาพบว่า ต้นมีฤทธิ์ในการลดไขมันในเลือด ลดความดันโลหิต ละลายก้อนนิ่ว ขับปัสสาวะ ต้านเชื้อราและแบคทีเรีย[5]
• พบว่ามีสารจำพวก Flavonoid glycoside ,Kaempferide, Kaempferitrin, Tribuloside, Potassium, Kaempferol-3-glucoside และพบ Alkaloid, Diosgenin, Gitogenin, Chlorogenin Harmol ในใบและราก ส่วนเมล็ดจะพบสารจำพวก Harmine Harman เป็นต้น[4]
• มีการทดลองในจีนเมื่อปี ค.ศ.2006 โดยทำการให้สารสกัดกับกระต่าย 50 ตัว ผลการทดลองพบว่าการให้สารสกัดในขนาดต่ำและสูง สามารถช่วยลดระดับไขมันในเลือดของกระต่ายได้[5]
• พบว่าสารสกัดที่สกัดจากแอลกอฮอล์ สามารถลดความดันโลหิตในสัตว์ทดลองได้เล็กน้อย[4]
• สารสกัดด้วยแอลกอฮอล์นั้น มีฤทธิ์ในการขับเสมหะ บรรเทาหืดหอบ และแก้ไอ[4]

สรรพคุณโคกกระสุน

1. สามารถใช้ทำเป็นยาป้องกันอาการชักบางชนิดได้ โดยให้นำผลแห้งมาต้มกับน้ำดื่ม (ผลแห้ง) [7]
2. ใช้เป็นส่วนผสมของยาลูกกลอนที่ใช้แก้ผดผื่นคันได้(ต้น)[4]
3. นำผลมาทำเป็นยาฝาดสมานได้(ผล)[5]
4. มีสรรพคุณเป็นยากระจายลมในตับ(ทั้งต้น)[4]
5. ผงของเมล็ดแก่ สามารถช่วยในการช่วยกระตุ้นกำหนัด รักษาอาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ ส่งเสริมระบบสืบพันธุ์(เมล็ด)[8]
6. สามารถช่วยแก้โรคหนองในได้(ผลแห้ง, ทั้งต้น)[1],[2],[3],[6],[7]
7. ช่วยในการขับระดูขาวในสตรี(ผลแห้ง, ทั้งต้น)[1],[2],[3],[6],[7]
8. ราก สามารถทำเป็นยาแก้ปวดฟันได้ โดยให้นำมาฝนกับน้ำและถูกับฟันบริเวณที่เกิดอาการปวด(ราก)[4]
9. มีฤทธิ์ทำให้ตาสว่าง (ทั้งต้น)[4]
10. ใช้เป็นยาแก้ไข้ทับระดูได้ โดยจะให้รสเค็มขื่นเล็กน้อย(ทั้งต้น)[1]
11. ทำเป็นยารักษาอาการหน้ามืด ปวดศีรษะ วิงเวียนได้(ทั้งต้น)[1],[4]
12. การนำโคกกระสุนทั้งต้น 1 กำมือ มาต้ม โดยให้ต้มน้ำ 3 แก้วจนเหลือเพียง 1 แก้ว จากนั้นกรองเอาแต่น้ำมาดื่มวันละ 2 ครั้ง ครั้งละครึ่งแก้ว เช้าเย็นก่อนอาหาร จะทำให้อาการปวดเมื่อย อ่อนเพลีย บรรเทาลง(ทั้งต้น)[8]
13. ทั้งต้นสามารถใช้รักษาอาการคันตามตัว ลมพิษ และผดผื่นคันต่างๆ ได้(ทั้งต้น)[4]
14. นำมาใช้เป็นยาในการแก้โรคเกี่ยวกับทางปัสสาวะหรือใช้เป็นยารักษาโรคไตพิการก็ได้(ทั้งต้น)[1],[2],[3],[5],[6]
15. ผลแห้งที่นำมาต้มกับน้ำ มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงตับ ไต สายตา และกระดูก (ผลแห้ง)[7]
16. ช่วยในเรื่องของการระงับน้ำกามเคลื่อนได้ (ทั้งต้น)[1]
17. มีสรรพคุณทำให้สามารถคลอดบุตรได้ง่าย โดยให้นำผลแห้งมาต้มกับน้ำดื่ม(ผลแห้ง)[7]
18. สำหรับเมล็ดนั้นจะสามารถนำมาทำเป็นยารักษาอาการผอมแห้งได้ (เมล็ด)[5] ทั้งต้นจะเป็นยาที่ใช้ในการขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ และแก้นิ่ว[1],[2],[3],[4],[5],[6]
19. มีสรรพคุณที่จะช่วยบรรเทาอาการอักเสบภายในช่องปากได้(ทั้งต้น)[1]
20. ช่วยในการขับเสมหะ แก้หลอดลมอักเสบ และบรรเทาอาการไอ(ทั้งต้น)[4]
21. ใช้เป็นยาแก้อาการน้ำตาไหลผิดปกติ อาการตาแดง และอาการความดันโลหิตสูงได้ โดยให้นำผลโคกกระสุน 15 กรัม ,ชะเอม 6 กรัม, ชุมเห็ดเทศ 30 กรัม และเก๊กฮวย 20 กรัม นำมาต้มรวมกับน้ำทาน(ผล)[4],[7]
22. การนำเมล็ดตากแห้งมาทำเป็นยาลูกกลอนกิน จะสามารถช่วยในการบำรุงร่างกายได้(เมล็ด)[8]

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). “โคกกระสุน (Kok Kra Sun)”. หน้า 85.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “โคกกระสุน”. หน้า 105.
3. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “โคกกะสุน,โคกกระสุน”. หน้า 206.
4. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. (วิทยา บุญวรพัฒน์). “โคกกระสุน”. หน้า 166.
5. หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. (เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก). “หนามกระสุน” หน้า 193.
6. อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “หนามกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [11 ม.ค. 2015].
7. ฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. (ไพร มัทธวรัตน์). “โคกกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : clgc.rdi.ku.ac.th. [11 ม.ค. 2015].
8. กลุ่มรักษ์เขาใหญ่. “โคกกระสุน เจ็บแท้ แต่เพิ่มกระสุน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rakkhaoyai.com. [11 ม.ค. 2015].
9. กรีนคลินิก. “หนามกระสุน (Tribulus terrestris)”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.greenclinic.in.th. [11 ม.ค. 2015].

อ้างอิงรูปจาก
1.https://shop.theherbshoppepdx.com/
2.https://www.cultivatornatural.com/
3. https://medthai.com/

เครือปลาสงแดง

เครือปลาสงแดง พบพืชชนิดนี้ได้ตามป่าโปร่ง ป่าพรุ ป่าดงดิบ ป่าเบญจพรรณผสม และตามที่โล่งทั่วไป ชื่อวิทยาศาสตร์ Ichnocarpus frutescens (L.) W.T.Aiton อยู่ในวงศ์ตีนเป็ด (APOCYNACEAE)[1],[2]
ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ เครืออีโม้ เครืออีม้อ(ภาคกลาง), เถายอดแดง (อ่างทอง), เครือเจ็น (เชียงใหม่), เต่าไห้ (ตราด), หัวขวาน (ชลบุรี), หุนน้ำ (สระบุรี), ปอต่อไห้ (จันทบุรี), เถาโก (ประจวบคีรีขันธ์), ชัยสง (เลย),เป็นต้น[1],[2]

ลักษณะของเครือปลาสงแดง

• ต้น เป็นไม้เถาเนื้อแข็งเลื้อยชนิดหนึ่ง แตกกิ่งก้านสาขาออกมามาก มีความยาว 2-8 เมตร มีเถาสีน้ำตาลแดง มีขนสั้นๆขึ้นอยู่ตามบริเวณเถาหรือกิ่งอ่อน ซึ่งขนก็มีสีน้ำตาลแดงเช่นกัน มัก[1],[2]
• ใบ ออกเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือขอบขนาดแกมใบหอก โคนใบมนเป็นรูปลิ่ม ปลายใบแหลม และขอบใบเรียบ ใบมีความกว้างอยู่ที่ 3-5 เซนติเมตรและยาว 7-11 เซนติเมตร ลักษณะของแผ่นใบจะมีความหนาและเรียบ มีสีเขียวเข้ม ตามเส้นใบจะมีขนขึ้นส่วนหลังใบจะเกลี้ยง มีเส้นใบหลักอยู่ 5-7 คู่ และก้านใบจะมีความยาวอยู่ที่ 1-2 เซนติเมตร[1],[2]
• ดอก เป็นดอกช่อ ออกแยกแขนงตามซอกใบและปลายกิ่งโดยจะมีดอกย่อยอยู่ราวๆ 11-80 ดอก ดอกมีสีขาวหรือสีเหลืองนวลๆ และมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ความยาวของก้านดอกประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ซึ่งก้านดอกจะมีขนสั้นหนานุ่มอยู่ กลีบดอกเรียงบิดเวียนขวา และปลายกลีบบิด ส่วนโคนของกลีบจะเชื่อมติดกันเป็นหลอดลักษณะเป็นรูปถ้วยโดยมีความกว้างอยู่ราวๆ 1-2 มิลลิเมตร และยาว 2-3 มิลลิเมตร ส่วนปลายแยกเป็นกลีบดอกจะแบ่งออกเป็น 5 กลีบ ลักษณะเป็นแฉกมนคล้ายรูปไข่ มีความกว้างประมาณ 2 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 2-3 มิลลิเมตร มีใบประดับดอกอยู่ 2 อัน ลักษณะเป็นรูปไข่ ขอบเรียบ กว้างประมาณ 0.5 มิลลิเมตรและยาว 1-2 มิลลิเมตร โดยใบประดับจะคอยรองรับช่อดอกย่อยอยู่ มีเกสรเพศผู้สีเหลืองผิวเกลี้ยงและมีเกสรเพศเมียที่ติดอยู่เหนือวงกลีบ ดอกออกในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนมกราคม[1],[2]
• ผล ออกเป็นฝักคู่ ผลมีลักษณะคล้ายรูปทรงกระบอก มีความกว้าง 2-5 มิลลิเมตรและยาว 3-11 เซนติเมตร ปลายฝักแหลมฝักจะแตกออกเมื่อแห้ง โดยจะแตกเป็นตะเข็บเดียวซึ่งจะมีเมล็ดสีน้ำตาลซ่อนอยู่ในฝัก ส่วนปลายของเมล็ดจะมีขนขึ้นกระจุกอยู่อย่างเห็นได้ชัด[1],[2]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยา

• ในลำต้น พบสาร epi-friedelinol, amyrin, friedelin, beta-sitosterol, lupeol[2]
• พบสาร quercetin-3-O-beta-D-glucopyranoside, quercetin ในดอก[2]
• ในรากพบสาร beta-sitosterol [2]
• ใบ มีสาร proanthocyanidin, kaemferol-3-galactoside (trifolin), สารฟลาโวน apigenin, isovitexin, kaemferol, synapic acid, protocatechuic acid, phenolic acids, ursolic acid acetate, vanillic, syringic และสารอื่น ๆ[2]

สรรพคุณ และประโยชน์เครือปลาสงแดง

1. ทั้งต้นสามารถนำมาใช้เป็นยาแก้อาการลมชักได้[2]
2. ทุกส่วนของลำต้นสามารถนำมาใช้เป็นยาแก้หัดได้(ทั้งต้น)[2]
3. นำมาใช้เป็นยาในการรักษาโรคผิวหนังได้(ราก)[2]
4. สามารถนำทั้งต้นมาทำเป็นยารักษาอาการม้ามโตได้(ทั้งต้น)[2]
5. รากมีสรรพคุณช่วยในการขับปัสสาวะ รักษานิ่วในกระเพาะปัสสาวะ โดยรากจะเป็นยาเย็น(ราก)
6. ใช้เป็นยาแก้บิด(ทั้งต้น)[2]
7. สามารถนำมาใช้เป็นยาบรรเทาอาการไอได้(ทั้งต้น)[2]
8. นำมาทำเป็นยาแก้อาการลิ้นอักเสบ และเลือดออกที่บริเวณเหงือกได้(ทั้งต้น)[2]
9. ช่วยรักษาอาการตาบอดกลางคืน(ทั้งต้น)[2]
10. ใช้รักษาโรคเพ้อคลั่ง(ทั้งต้น)[2]
11. มีการนำมาใช้เป็นยารักษาเบาหวานในบังกลาเทศ(ราก)[2]
12. มีการนำมาใช้แก้อาการปวดเมื่อย โดยอิงจากตำรับยาพื้นบ้านอีสาน(ราก)[1],[2]
13. ช่วยในการรักษาอาการปวดจากแมลงกัดได้(ทั้งต้น)[2]
14. ทำยาแก้หิดได้ โดยใช้ใบและลำต้นมาต้ม(ใบและลำต้น)[2]
15. สามารถนำใบมาใช้เป็นยารักษาบาดแผลได้(ใบ)[2]
16. สามารถนำมาทำยาแก้ปัสสาวะเป็นเลือดได้(ทั้งต้น)[2]
17. ทั้งต้นมีสรรพคุณช่วยแก้เนื้องอกที่เกิดในช่องท้องได้(ทั้งต้น)[2]
18. ส่วนราก สามารถนำมาทำยาแก้อาการอาหารไม่ย่อยได้(ราก)[2]
19. มีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้ (ราก, ใบและลำต้น)[2]
20. ใบสามารถนำมาใช้ป้องกันฟันผุได้(ใบ)[2]
21. มีการนำมาใช้ทำเป็นยาเพื่อแก้อาการปวดศีรษะ(ใบ)[2]
22. ในอินเดียมีการนำมาใช้เป็นยารักษาวัณโรค (ทั้งต้น)[2]
23. สามารถนำมาปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไปได้

เอกสารอ้างอิง
1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). “เครือ ปลา สง แดง”. หน้า 103.
2. ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “เครือปลาสงแดง”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.phargarden.com. [14 ม.ค. 2015].

อ้างอิงรูปจาก
1. https://www.flickr.com/photos/xylopia/4383871289
2. https://www.biolib.cz/cz/image/id237079/
3. https://medthai.com/