มะขามป้อม

มะขามป้อม ( Indian gooseberry ) คือ ผลไม้พื้นบ้านที่มีประโยชน์และสรรพคุณทางด้านสมุนไพร เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สายพันธุ์คล้ายมะขาม แต่มีลักษณะเป็นผลกลมขนาดเล็ก มีสีเขียวอมเหลืองเปลือกบาง รสชาติเปรี้ยว ขม และฝาด จุดเด่นของผลไม้ชนิดนี้ก็คือมีค่าวิตามินซีที่สูงมาก เรียกว่าสูงกว่าส้มหลายเท่าตัวเลยทีเดียว มีสารอนุมูลอิสระ ซึ่งมีทั้งสรรพคุณและประโยชน์ต่อสุขภาพ ดังนั้นการบำบัดหรือรักษาโรคต่างๆ ที่ต้องใช้วิตามินซีช่วย ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด และยังพบว่าสามารถป้องกัน รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 ได้ เมื่อกินมะขามป้อมสด 1-3 กรัมต่อวันเป็นเวลา 21 วัน

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Phyllanthus emblica

มะขามป้อม จัดอยู่ในกลุ่มไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลาง สามารถเพาะปลูกได้ทั่วไปในพื้นที่เขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีหลากหลายชื่อเรียกที่เปลี่ยนแปลงไปตามภาษาท้องถิ่นนั้นๆ เช่น กันโตด กำทวด สันยาส่า เป็นต้น ส่วนใหญ่ที่พบมะขามป้อมได้จะมีความสูงของลำต้นอยู่ที่ประมาณ 10-18 เมตร มองผิวเผินก็คล้ายคลึงกับต้นมะขามฝักอยู่เหมือนกัน เพราะมีใบเป็นใบประกอบคู่ที่มีใบย่อยทรงรีแตกออกมาทั้งสองข้าง ขอบใบเรียบ ปลายใบมน และจะผลัดใบตามฤดู ส่วน ของดอกเราจะเห็นขึ้นเป็นกระจุกสีขาว ดอกมีขนาดค่อนข้างเล็กและอยู่ชิดกับโคนใบ ส่วนของผลมีลักษณะกลมมนสีเขียวอ่อน ดูคล้ายว่าเนื้อจะใสจนมองเห็นข้างในได้แต่ก็ไม่เห็น เมื่อมะขามป้อมสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวอมเหลือง แต่ก็ไม่ต่างจากตอนที่ยังเป็นผลอ่อนๆ มากนัก โดยทั่วไปเนื้อจะหนาเพียง 5-7 มิลลิเมตรเท่านั้น เนื้อกรอบฉ่ำน้ำ รสชาติเปรี้ยวอมฝาด แต่กลับทำให้น้ำลายรู้สึกหวานได้ในเวลาต่อมา สามารถทานสดก็ได้ แต่นิยมนำมะขามป้อมแปรรูปมากกว่า

องค์ประกอบทางเคมีของ มะขามป้อม

จากการวิจัยมะขามป้อมสดพบว่ามีวิตามินซีที่อยู่ในกลุ่มของ ascorbic acid มีมากกว่า 500 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักเนื้อมะขามป้อม 100 กรัม ซึ่งเป็นค่าที่สูงมาก ascorbic acid เป็นวิตามินซีที่พบได้ในธรรมชาติ คุณสมบัติละลายน้ำได้ดีและร่างกายมนุษย์สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ นอกจากนี้ก็ยังมีสารประกอบอื่นๆ ที่สำคัญดังนี้

• มะขามป้อมมีสารกลุ่มแทนนิน (tannin) เป็นสารที่ให้รสฝาด มีฤทธิ์ในการสมานแผลและบรรเทาอาการท้องเสีย ได้แก่ กรดชิบูราจิก ( chebulagic acid ) เอมบริคานิน ( emblicanin A, B ) และพูนิกลูโคนิน ( punigluconin )
• มะขามป้อมมีสารกลุ่มคูมารินส์ ( coumarins ) มีคุณสมบัติในการต้านการแข็งตัวของเลือด ได้แก่ กรดเอลลาจิก( ellagic acid )
• มะขามป้อมมีสารกลุ่มฟลาโวนอยด์ ( flavonoids ) จัดเป็นวิตามินอีกประเภทหนึ่งซึ่งมีโครงสร้างคล้ายคลึงกับฮอร์โมนเพศหญิงหรือเอสโตรเจน ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นและต่อต้านอนุมูลอิสระ ได้แก่ แอสตรากาลิน ( astragalin ) เคอซิติน ( quercetin ) และรูติน ( rutin )
• มะขามป้อมมีสารกลุ่มไดเทอร์ปีนส์ ( diterpenes ) สารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่มีคุณสมบัติต้านการอักเสบและต้านจุลชีพต่างๆ ได้แก่ จิบเบอเรลลิน ( gibberellin )
• มะขามป้อมมีสารกลุ่มแอลคาลอยด์ ( alkaloids ) เป็นสารอินทรีย์ที่มีสมบัติเป็นเบส มีส่วนในการควบคุมการเจริญเติบโตของพืช ได้แก่ ฟิลแลนทีน ( phyllantine ) ฟิลแลนทิดีน ( phyllantidine )

สรรพคุณของมะขามป้อมตามตำรับยาไทย

มะขามป้อม เป็นผลไม้อีกชนิดหนึ่งที่มีประวัติยาวนาน ประเทศอินเดียมีการปรุงยาด้วยส่วนประกอบของมะขามป้อมมากมาย แล้วก็แพร่หลายแบบปากต่อปากไปยังพื้นที่อื่นๆ รวมถึงประเทศไทยด้วย และต่อไปนี้ก็คือตัวอย่างของสรรพคุณและวิธีใช้ตามข้อมูลที่มีบันทึกไว้

มะขามป้อมแก้อาการท้องร่วง ท้องเสีย : ถ้าอาการยังไม่หนักมากนัก ก็สามารถนำส่วนของรากมะขามป้อมที่แห้งสนิทดีแล้วมาช่วยบรรเทาอาการลงได้ โดยนำรากแห้งนั้นไปล้างทำความสะอาดให้ดี อาจลวกน้ำร้อนซ้ำอีกก็ได้ แล้วค่อยใส่หม้อต้มกับน้ำ เมื่อน้ำข้นได้ที่ก็นำมาดื่มทีละนิดไปเรื่อยๆ จนกว่าจะรู้สึกดีขึ้น

มะขามป้อมแก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย : เมื่อรู้ตัวว่าโดนกัดหรือต่อย หากมีเหล็กในก็ให้เอาออกจนเรียบร้อยดีเสียก่อน แล้วใช้รากสดๆ ของมะขามป้อมที่บดละเอียดดีแล้ว มาพอกไว้ที่แผล เป็นการแก้พิษ บรรเทาอาการปวดบวมและอักเสบที่ไม่รุนแรงได้

มะขามป้อมช่วยสมานแผล : ใช้เปลือกของส่วนลำต้นมะขามป้อม ล้างให้สะอาดแล้วตากแดดจนแห้งสนิท จากนั้นบดให้เป็นผงละเอียด ใช้โรยที่ปากแผลเพื่อเร่งให้แผลแห้งเร็วขึ้น
บรรเทาอาการปวดกระเพาะอาหาร และปวดเมื่อยตามกระดูก : ใช้ส่วนของปมก้านต้มกับน้ำแล้วดื่ม

มะขามป้อมบรรเทาอาการหวัด ไอ เจ็บคอ : อันที่จริงผลไม้ที่มีรสออกเปรี้ยวเกือบทั้งหมดสามารถช่วยลดอาการไอและเจ็บคอได้ แต่มะขามป้อมถือว่าให้ผลลัพธ์ดีที่สุด ทั้งยังมีสารออกฤทธิ์ที่ช่วยละลายเสมหะได้ด้วย วิธีการใช้ก็ไม่ยุ่งยาก คือทานผลสดของมะขามป้อมได้เลย หรือจะนำมาตำให้ละเอียดเพื่อผสมกับน้ำผึ้งก่อนทานก็ได้ แต่ต้องเลือกผลที่แก่จัดสักหน่อย ให้ผิวออกเหลืองมากกว่าเขียวจึงจะได้สรรพคุณเต็มที่

มะขามป้อมบำรุงผม : มะขามป้อม เป็นวัตถุดิบที่หลายคนไม่นึกถึงเลยสำหรับการใช้เพื่อบำรุงผม มักจะไปนึกถึงดอกอัญชันและผลมะกรูดเสียมากกว่า แต่ผลแห้งของมะขามป้อมนั้นมีสรรพคุณเป็นสารชะล้างอ่อนๆ ที่ช่วยให้ผมดกดำ ป้องกันผมหงอกก่อนวัยได้ดี ถึงขนาดที่มีการจดสิทธิบัตรกันอย่างจริงจัง ขั้นตอนการนำมาใช้งานก็คือ แช่มะขามป้อมลงในน้ำสะอาด ทิ้งไว้ข้ามคืนและใช้น้ำนั้นล้างผมเป็นน้ำสุดท้ายหลังการสระผมทุกครั้ง

มะขามป้อมบรรเทาอาการปวดฟัน : เมื่อมีปัญหาเกี่ยวกับฟัน ไม่ว่าจะเป็นฟันผุ เหงือกบวม รำมะนาด ก็สามารถใช้มะขามป้อมช่วยบรรเทาอาการในเบื้องต้นได้ และหลายครั้งก็ช่วยรักษาให้อาการเหล่านั้นหายไปจนหมดสิ้น ให้ใช้ปมกิ่งต้มน้ำจนข้น แล้วใช้น้ำนั้นอมบ้วนปากทั้งเช้าเย็นหลังการแปรงฟัน

มะขามป้อมแก้อาการน้ำเหลืองเสีย : ระบบน้ำเหลืองเป็นหนึ่งปัจจัยที่ทำให้ผิวหนังมีสุขภาพที่ดีหรือไม่ดี คนที่ระบบน้ำเหลืองเสีย เมื่อเป็นแผลเพียงเล็กน้อยก็จะหายช้า พร้อมกับทิ้งรอยแผลเป็นเอาไว้ให้ดูต่างหน้า เมื่อสัมผัสอะไรนิดหน่อยก็เสี่ยงที่จะแพ้และเกิดอาการคัน ผู้ที่มีระบบน้ำเหลืองไม่ดีจึงควรทานผลสดของมะขามป้อมเป็นประจำวันละลูก หลังจากทานอาหารเช้าเรียบร้อยแล้ว

มะขามป้อม ประโยชน์เป็นสมุนไพรที่ได้รับความนิยมมาตั้งแต่สมัยโบราณ เป็นไม้ยืนต้นที่ให้ร่มเงาและความชุ่มชื้น เป็นอาหารและยารักษาโรคได้ดี ซึ่งอุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุหลายชนิด

ประโยชน์และสรรพคุณทางยาของมะขามป้อม

มะขามป้อมลดระดับคลอเลสเตอรอล : มะขามป้อม ถูกใช้เพื่อลดระดับคอเลสเตอรอลในวงการแพทย์ทางเลือก ด้วยว่ามีสารเคมีสำคัญหลายตัวที่ออกฤทธิ์ช่วยลดไขมันในเลือดได้ เช่น สารเพกทิน ( pectin ) และสารฟลาโวนอยด์ ( flavonoid ) ซึ่งได้ทำการทดสอบสรรพคุณข้อนี้ในกลุ่มผู้ชายจำนวนหนึ่ง แบ่งเป็นกลุ่มที่มีสุขภาพดีและกลุ่มที่มีภาวะไขมันในเลือดสูง วิธีการคือให้ทานอาหารเสริมที่ผลิตมาจากมะขามป้อมแห้งเป็นระยะเวลายาวนานกว่า 28 วันติดต่อกัน พบว่ามีอัตราการลดลงของระดับคอเลสเตอรอลอย่างชัดเจนในกลุ่มผู้ทดลองทั้งสองกลุ่ม นอกจากนี้ยังมีการทดลองซ้ำอีกในผู้ป่วยโรคเบาหวาน เมื่อให้ทานสารสกัดจากมะขามป้อมในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ก็พบผลลัพธ์เช่นเดียวกัน นั่นคือระดับคอเลสเตอรอลลดลงอย่างมีนัยสำคัญ

มะขามป้อมลดระดับน้ำตาลในเลือด : อันที่จริง มะขามป้อม ถูกหยิบมาใช้กับผู้ที่เป็นโรคเบาหวานตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว เพราะเชื่อว่าช่วยลดทอนความเสียหายในร่างกายที่เกิดจากโรคเบาหวานได้ จึงมีการนำมาวิจัยเพื่อหาข้อสรุปที่แน่ชัดอีกครั้ง ด้วยการทดสอบในกลุ่มผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ไม่มีโรคแทรกซ้อนอื่นใดจำนวนหนึ่ง ซึ่งการทดสอบในลักษณะนี้เกิดขึ้นหลายครั้ง วิธีการคือแบ่งผู้ป่วยเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มหนึ่งให้ทานอาหารเสริมที่มีส่วนผสมของมะขามป้อม ในขณะที่ อีกกลุ่มจะไม่ได้ทานอาหารเสริมตัวเดียวกันนี้ เมื่อสิ้นสุดการทดสอบและทำการวัดผล พบว่าระดับน้ำตาลในเลือดลดลงจริง แต่ยังไม่สามารถระบุปริมาณที่เหมาะสมในการใช้งานและผลข้างเคียงเมื่อใช้มะขามป้อมเป็นเวลานานด้วย

มะขามป้อมลดความอ้วน : ประเด็นนี้เราจะได้เห็นว่าผลิตภัณฑ์อาหารเสริมในปัจจุบัน มีจำนวนไม่น้อยเลยที่ใช้สารสกัดจาก มะขามป้อม เป็นส่วนผสมหลัก แต่จะได้ผลจริงแท้แค่ไหนต้องไปดูงานวิจัยชิ้นนี้ มีการนำมะขามป้อมมาสกัดเอาสารเคมีที่สำคัญและทดสอบกับผู้ป่วยโรคอ้วน โดยให้ทานสารสกัดนี้วันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 500 มิลลิกรัม ติดต่อกัน 3เดือน สิ่งแรกที่พบคือผู้ป่วยมีระดับคอเลสเตอรอลลดลงโดยเฉพาะส่วนของคอเลสเตอรอลที่ไม่ดี ซึ่งส่งผลให้น้ำหนักตัวลดลงได้ ทั้งยังลดความเสี่ยงต่อภาวะแข็งตัวของเกล็ดเลือดได้ด้วย อย่างไรก็ตามมะขามป้อมยังมีข้อจำกัดอยู่เล็กน้อย คือไม่สามารถใช้ในผู้ที่มีน้ำหนักตัวเยอะมากๆ ได้ รวมไปถึงผู้ป่วยโรคอ้วนที่มีโรคแทรกซ้อนหรืออาการรุนแรงอื่นๆ

มะขามป้อมบรรเทาอาการปวดตามข้อ : เนื่องจากแพทย์อายุรเวทของอินเดียจะมีการใช้ มะขามป้อม เพื่อบรรเทาอาการอักเสบอยู่เสมอๆ จึงทำให้เกิดแนวคิดที่ว่าองค์ประกอบสำคัญในมะขามป้อมน่าจะช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดตามข้อต่อต่างๆ ได้ ทดสอบโดยให้ผู้ป่วยที่มีปัญหาเกี่ยวกับข้อเข่าทานยาสมุนไพรจากมะขามป้อมต่อเนื่อง 24 สัปดาห์ พบว่าอาการปวดข้อเข่าดีขึ้นจริง และเมื่อทานต่อเนื่องไปอีก ข้อเข่าก็มีประสิทธิภาพการทำงานที่ดีขึ้นด้วย ในขณะเดียวกันก็พบว่ามีผลข้างเคียงด้วยเหมือนกัน นั่นคือทำให้ตับเกิดการอักเสบ จึงต้องมีการวิจัยเพื่อต่อยอดด้านความปลอดภัยเพิ่มขึ้นอีก ถึงจะนำมาใช้ประโยชน์ได้

มะขามป้อมต้านมะเร็ง : มีการศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับคุณสมบัติต้านมะเร็งในมะขามป้อมอย่างต่อเนื่อง เพราะองค์ประกอบหลายตัวมีความคล้ายคลึงกับยาเคมีที่ใช้เพื่อบำบัดโรคมะเร็ง เช่น กรดแกลลอก กรดเอลลาจิก ไพโรแกลลอด คอริลาจิน เป็นต้น เริ่มแรกทำการทดสอบด้วยใช้สารสกัด มะขามป้อม ร่วมกับยาเคมีบำบัด เปรียบเทียบกับการใช้ยาเคมีบำบัดเพียงอย่างเดียว สรุปว่าได้ผลลัพธ์ที่เหมือนกันในผู้ป่วยมะเร็งบางราย จึงมีความหวังว่าน่าจะใช้สารสกัดมะขามป้อมเพื่อลดปริมาณยาเคมีลงบางส่วน แต่ก็ยังไม่สามารถสรุปการใช้งานได้อย่างชัดเจน ต่อมาจึงมีการทดลองอีกในหนูทดลองที่เป็นมะเร็งช่องท้อง โดยให้สารสกัดมะขามป้อมทางปากเป็นเวลา 5 วัน พบว่าก้อนมะเร็งในช่องท้องมีขนาดเล็กลง นั่นหมายความว่าสารออกฤทธิ์ในมะขามป้อมช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งได้ ซึ่งจำเป็นอย่างมากที่จะต้องใช้ในปริมาณที่พอเหมาะ เพราะหากใช้ในค่าความเข้มข้นที่สูงมากเกินไป ก็สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์ปกติได้เช่นเดียวกัน

เมนูของทานเล่น รสเด็ดจากมะขามป้อม

• มะขามป้อมคลุกพริกเกลือ
• ตำมะขามป้อม
• น้ำพริกมะขามป้อมปลาแห้ง
• มะขามป้อมแช่อิ่ม
• มะขามป้อมดอง
• มะขามป้อมอบแห้ง
• มะขามป้อมดอง 3 รส
• บ๊วยมะขามป้อม

ข้อควรระวังในการใช้ประโยชน์จากมะขามป้อม

แม้ว่ามะขามป้อมจะมีสรรพคุณที่น่าสนใจมากมาย แต่หากจะใช้ในรูปแบบของยารักษาโรคก็ต้องมีขีดจำกัดในการใช้ด้วย เพื่อความปลอดภัยต่อร่างกายในระยะยาว ข้อควรระวังต่างๆ มีดังนี้
1. ผู้ป่วยเบาหวานควรปรึกษาแพทย์ถึงปริมาณการทานก่อนเสมอ เพราะแต่ละคนมีระดับน้ำตาลที่ต้องควบคุมแตกต่างกัน สูงไปก็ไม่ได้ ต่ำไปก็ไม่ดี
2. สตรีมีครรภ์และคุณแม่ที่อยู่ในช่วงให้นมบุตรไม่ควรทานในปริมาณมาก เพราะยังไม่มีหลักฐานยืนยันว่าปลอดภัยร้อยเปอร์เซ็นต์
3. งดทาน มะขามป้อม ก่อนเข้ารับการผ่าตัดทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่ 2 สัปดาห์ เพราะมีสารออกฤทธิ์ที่ส่งผลต่อภาวะเลือดออกผิดปกติในบางกรณี

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง

เอกสารอ้างอิง

“Phyllanthus emblica information from NPGS/GRIN”. US Department of Agriculture. http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28119. เรียกข้อมูลเมื่อ 2008-03-06.
มะขามป้อม ศูนย์ปฏิบัติการพืชเศรษฐกิจ

DO-ME ประโยชน์ของIndian Gooseberry
ขวัญฤทัย คำฝาเชื้อ 2551 พฤกษศาสตร์พื้นบ้านของชาวกะเหรี่ยง ที่ตำบลบ้านจันทร์และแจ่มหลวง อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ วิทยานิพนธ์ (วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่271 หน้า

สมอไทย

สมอไทย ( Chebulic Myrobalans ) เป็นสมุนไพรในตำราพุทธโอสถครั้งบรรพกาล ปัจจุบันสมอไทย ยังเป็นพืชสมุนไพรที่ใช้ประโยชน์ได้จริง ในบรรดาผลไม้อบแห้งที่วางขายเป็นห่อเล็กๆ ตามท่ารถ ตามตลาดนัดและตามมุมขายของภายในวัด สมอแช่อิ่มเป็นหนึ่งในสินค้าที่ได้รับความนิยมอย่างมาก ไม่น้อยหน้ามะม่วง มะขาม หรือเม็ดบ๊วย ด้วยรสชาติเป็นเอกลักษณ์ที่ยิ่งทานก็ยิ่งอร่อย ใครได้ลองทานสักครั้งก็มักติดใจและต้องหามาทานอีกเมื่อมีโอกาส หลายคนรู้จักสมอในรูปแบบที่ว่านี้เพียงอย่างเดียว เพราะสมอที่เป็นผลสดซื้อหาไม่ได้ง่ายๆ แล้วในปัจจุบัน ทันทีที่เก็บเกี่ยวผลผลิตได้ ก็จะมีกลุ่มอุตสาหกรรมแปรรูปตั้งท่ารออยู่แล้ว ซึ่งก็ไม่คุ้มที่ชาวสวนจะนำออกมาวางขายเอง เพราะน้อยคนนักที่จะรู้ว่าผลสมอสดๆ เอาไปทำอะไรได้บ้าง แม้ว่าราคาค่างวดในท้องตลาดของสมอจะดูไม่ได้มีมูลค่าสูงมากนัก แต่นี่คือสมุนไพรที่มีตำนานมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลเลยทีเดียว เพราะเป็นสมุนไพรในไม่กี่ชนิดที่ถูกกำหนดให้เป็นพุทธโอสถ และอยู่ในรายการอาหารปานะของพระสงฆ์มาโดยตลอด นี่จึงไม่ได้เป็นเพียงสมุนไพรพื้นบ้านธรรมดาๆ ที่ไม่น่าสนใจอะไร 

สมอไทยเป็นไม้พื้นเมืองที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามแต่พื้นที่ เช่น ส้มหม้อ มาแน่ เป็นต้น สมอเป็นไม่ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีจังหวะผลัดใบเป็นช่วงๆ ลำต้นมีความสูงอยู่ที่ 20-30 เมตร เปลือกหุ้มลำต้นมีสีเทาอมดำ แต่พอแกะออกสักชั้นหนึ่ง เปลือกด้านในกลับมีสีเหลืองแกมน้ำตาล ใบเป็นใบเดี่ยวปลายมน ด้านบนมันเงาแต่ด้านล่างเป็นขุยขน ออกดอกเป็นแบบช่อสีขาวอมเหลืองและมีกลิ่นหอม ผลสมอมีลักษณะกลมรี ยาวบ้างสั้นบ้าง ผิวเกลี้ยงหรือมีสันให้เห็นบางๆ มีเมล็ดแข็ง 1 เมล็ดอยู่กึ่งกลางด้านใน เมื่อแก่จัดจะมีสีเขียวอมเหลืองหรือเขียวแกมน้ำตาลแดง

องค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญของลูกสมอไทย

สารออกฤทธิ์ที่น่าสนใจในสมอมีหลายตัวด้วยกัน กลุ่มแรกคือสารกลุ่มฟิโนลิกส์ ( phenolics ) ได้แก่ กรดเคบูโลนิก ( chebulonic acid ) มีคุณสมบัติในการต่อต้านเซลล์มะเร็งอย่างรุนแรง จึงเป็นสารกลุ่มที่ถูกจับตามากที่สุดในวงการแพทย์ เพราะหากนำมาใช้ได้เต็มศักยภาพจะเกิดประโยชน์มหาศาล ต่อมาคือกรดแกลลิก ( gallic acid ) มีหน้าที่ในการต่อต้านการออกซิเดชัน สารคอริลาจิน ( corilagin ) ช่วยต้านความเจ็บปวดบางประเภทได้ นอกจากนี้ก็ยังมี terchebin glucogallin ellagic acid sennoside A chebulin catechol และ tannic acid

สรรพคุณของสมอไทย

สมอไทย ได้รับการยกย่องว่าเป็น “ ราชาสมุนไพร ” เพราะมีคุณประโยชน์ที่หลากหลายมาก ทั้งยังเป็นส่วนผสมหลักในยาอายุวัฒนะอย่างตรีผลาด้วย นั่นหมายความว่ามีรูปแบบการใช้ประโยชน์จากสมอไทยที่ควรรู้อยู่ไม่น้อย และที่ยกมานี้ก็เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น

สมอไทยบรรเทาอาการเจ็บคอ : สิ่งที่สังเกตได้ทันทีที่ทานผลแก่ของสมอไทย ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของผลสดหรือแปรรูปมาแล้ว เช่น สมอแช่อิ่ม เป็นต้น จะเกิดความรู้สึกชุ่มคอ และบรรเทาอาการเจ็บคอลงได้ หากไม่ชอบทานผลสมอ ก็อาจทำเป็นยาชงใช้อมกลั้วคอแก้อาการก็ได้เช่นเดียวกัน โดยเลือกผลสดแก่ๆ ของสมอไทย นำมาล้างน้ำทำความสะอาดให้ดี ก่อนฝานเนื้อไปตากแห้งด้วยแดดจัดสักประมาณ 3-4 วัน เมื่อเห็นว่าแห้งสนิทดีแล้วก็นำมาบดเป็นผงละเอียด บรรจุใส่โหลที่มีฝาปิดสนิท จะใช้งานเมื่อไรก็ตักมาชงกับน้ำอุ่นได้ทันที ข้อควรระวังคือช่วงของการตากแห้ง ต้องแน่ใจว่าแห้งแล้วจริงๆ ไม่อย่างนั้นโอกาสที่ผงยาชงจากสมอจะกลายเป็นเชื้อราก็จะมีสูงมาก 

สมอไทยสมานแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ : ผลสดของสมอไทยที่แก่จัดจะมีรสชาติฝาดเด่นชัด ซึ่งรสฝาดนี่เองที่มีสารออกฤทธิ์สำคัญ ที่ทำให้บาดแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ทั้งหมดบรรเทาอาการบาดเจ็บลงได้ เรียกว่าสามารถใช้สมอเพื่อสมานแผลภายในได้นั่นเอง วิธีการก็คือ ทานผลสมอไทยสดๆ วันละ 2-3 ผล ยิ่งถ้าเลือกเอาเฉพาะผลที่มีรสฝาดจัดได้ด้วยก็ยิ่งดี

สมอไทยบำรุงหัวใจ : เพียงนำส่วนเปลือกบริเวณลำต้นของ สมอไทย มาล้างทำความสะอาด ก่อนนำมาต้มกับน้ำเพื่อใช้ดื่ม โดยไม่ต้องเคี่ยวให้ข้นนักเพราะจะยิ่งทำให้ดื่มได้ยาก ต้มเพียงน้ำเริ่มเปลี่ยนสีคล้ายกับการต้มชาก็เพียงพอ สารเคมีให้ส่วนเปลือกจะเข้าไปกระตุ้นให้หัวใจทำงานได้เต็มประสิทธิภาพมากขึ้น

สมอไทยชะลอความเสื่อมของวัย : สารฟิโนลิกส์ในสมอมีความโดดเด่นมากในการชะลอความเสื่อมของอวัยวะต่างๆ จากผลงานวิจัยพบว่าสารตัวนี้สามารถชะลอความชราได้ผลมากถึง 89 เปอร์เซ็นต์ พร้อมกับทำหน้าที่ต่อต้านอนุมูลอิสระไปด้วย แค่เลือกทานผลสมอที่สุกกำลังดีอย่างน้อยวันละ 1 ผลก็เพียงพอแล้ว

สมอไทยยับยั้งการเกิดและการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง : มีการทดลองเกี่ยวกับสารออกฤทธิ์ในผลสมอไทยที่มีผลต่อเซลล์มะเร็งเอาไว้มากมาย ประเภทของเซลล์มะเร็งที่เคยทดสอบแล้วได้แก่ มะเร็งเต้านม มะเร็งต่อมลูกหมาก และมะเร็งกระดูก สารฟิโนลิกส์ในผลสมอเป็นพระเอกในประเด็นนี้เช่นเดียวกัน โดยจะทำให้เซลล์มะเร็งหยุดการเติบโตและค่อยๆ ตายไป หากมีความเสี่ยงแต่ยังไม่ทันเกิด ฟิโนลิกส์ก็จะเปลี่ยนหน้าที่เป็นการป้องกันไม่ให้เซลล์มะเร็งที่ว่านั้นเกิดขึ้นได้ วิธีการทานก็ไม่ยุ่งยากอะไรนัก ทั้งยังสามารถเลือกทำได้หลายรูปแบบ ดังนี้

• สมอไทยน้ำสมอไทยเข้มข้น : เลือกลูกสมอที่แก่จัดมาล้างทำความสะอาดหลายๆ น้ำ เฉือนเปลือกออกแล้วเลือกแต่ส่วนเนื้อในใส่ลงในเครื่องปั่น เมื่อปั่นจะเหลวดีแล้วจึงกรองเอาแต่น้ำ กรอกใส่ขวดเอาไว้ นำมาทานวันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 1 แก้วก่อนอาหารเช้า-เย็น
• สมอไทยผงสมอชงดื่ม : เลือกเอาลูกสมอที่แก่จัดมาทำความสะอาด แล้วเฉือนเนื้อตากแดดจัดเพื่อให้แห้งสนิท จากนั้นจึงบดเป็นผงละเอียดเก็บใส่กระปุกไว้ เมื่อต้องการใช้ก็ตักมาครั้งละ 1 ช้อนชา ผสมน้ำผึ้ง 2 ช้อนยา ดื่มทุกวันเช้า-เย็นก่อนอาหาร

สมอไทยบำรุงร่างกายให้มีสุขภาพแข็งแรง : วิธีนี้เป็นสูตรโบราณตามตำราที่ว่ากันว่าเป็นยาบำรุงร่างกายขนานเอกเลยทีเดียว ไม่มีผลข้างเคียงเรื่องการกระตุ้นความกำหนัดเช่นเดียวกับยาบำรุงร่างกายอื่นๆ ส่วนประกอบคือ ลูกสมอไทย 1 น้ำสะอาด 1 แก้ว แช่ส่วนผสมทั้งสองไว้ข้ามคืน แล้วทานทั้งเนื้อและน้ำหลังตื่นนอนทันที จะช่วยแก้ความรู้สึกอ่อนเพลีย ร่างกายกลับมาสดชื่น และมีกำลังวังชาที่จะทำกิจกรรมตลอดทั้งวัน 

สมอไทยช่วยย่อยอาหาร : สำหรับคนที่มีปัญหาท้องอืดท้องเฟ้อบ่อยๆ จากการที่อาหารไม่ย่อย ลูก สมอไทย เป็นสมุนไพรที่ช่วยแก้ปัญหานี้ได้อย่างดีเยี่ยม ด้วยการทานผลสมอไทยที่สุกแล้วทุกครั้งหลังทานอาหาร สัก 1-2 ผลก็เพียงพอ สารออกฤทธิ์ในสมอจะไปกระตุ้นการทำงานของกระเพาะอาหารให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น และมันจะมีผลในระยะยาวด้วย หมายความว่าไม่จำเป็นต้องทานไปตลอดก็ได้ พอทานไปสักพักใหญ่ๆ แล้วเริ่มรู้สึกว่าไม่ค่อยมีอาการท้องอืดแล้วก็หยุดทานได้ทันทีโดยไม่มีผลข้างเคียงใดๆ

แก้ปัญหาเชื้อราที่ผิวหนัง และโรคผิวหนังบางชนิด : โรคผิวหนังที่ว่านี้จะเป็นประเภทที่ไม่ได้รุนแรงมากนัก เช่น กลากเกลื้อน ผื่นคัน เป็นต้น ให้ใช้ส่วนของเปลือกลำต้นสมอไทย หรือจะเป็นส่วนแก่นที่อยู่ด้านในก็ได้ นำมาล้างทำความสะอาดเอาฝุ่นผงและคราบต่างๆ ที่ไม่ต้องการออกไป จากนั้นนำมาต้มน้ำเพื่อผสมน้ำอาบ ทำเช่นนี้เป็นประจำจนกว่าเชื้อราหรือโรคผิวหนังเหล่านั้นจะหายไป

ลดไขมัน ลดความอ้วน : สมอไทย มีสารออกฤทธิ์ที่มีคุณสมบัติเป็นยาระบายอ่อนๆ และช่วยในการดักจับไขมันที่เข้าสู่ร่างกายใหม่ๆ ให้เร่งระบายออก จึงไม่เกิดเป็นไขมันสะสม แต่ก็ไม่ได้ดึงเอาไขมันเก่าที่สะสมไว้แล้วออกมาใช้ ดังนั้นหากจะทานสมอไทยเพื่อลดไขมันหรือลดความอ้วน ก็ต้องออกกำลังการร่วมด้วย วิธีการใช้คือ นำผลอ่อนไปต้มด้วยอัตราส่วน ลูกสมอ 5 ผลกับน้ำสะอาด 1 ถ้วยตวง ค่อยๆ เคี่ยวด้วยไฟอ่อนจนกว่าน้ำจะเริ่มข้น แล้วกรองเอาแต่น้ำเพื่อดื่มให้หมดในรวดเดียว อาจปรุงรสเพิ่มเพื่อให้ทานง่ายด้วยการเติมเกลือลงไปเล็กน้อยขณะที่ต้ม

สมอไทยเป็นสมุนไพรโบราณ ได้ชื่อว่าเป็น“ราชาสมุนไพรไทย” เป็นจัดเป็นผลไม้ป่าที่ให้รสเปรี้ยวอมฝาด ถูกกำหนดให้เป็นพุทธโอสถ และอยู่ในรายการอาหารปานะของพระสงฆ์

ความพิเศษในรสชาติของสมอไทย

อย่างที่เรารู้กันดีว่ารสชาติของสมุนไพรเป็นจุดหนึ่งที่จะระบุได้ว่า สมุนไพรเหล่านั้นมีสรรพคุณไปในทางใดได้บ้าง และแต่ละชนิดก็จะมีรสเฉพาะตัวที่ไม่เหมือนกันอีกด้วย ส่วนใหญ่มักมีเพียงหนึ่งรสชาติหลักเท่านั้น เช่น บอระเพ็ดมีรสขม มะขามป้อมมีรสเปรี้ยวอมฝาด ขิงมีรสเผ็ดร้อน เป็นต้น แต่สำหรับสมอไทย นั้นมีความพิเศษตรงที่ในผลเดียวมีรสชาติที่หลากหลาย ตามแต่ระดับความอ่อนแก่ของผล ซึ่งเมื่อรสชาติเปลี่ยนไปสรรพคุณก็เปลี่ยนตามไปด้วย ดังนี้

• สมอไทยมีรสเปรี้ยว : เป็นรสชาติหลักขณะที่สมอยังเป็นผลอ่อนอยู่ สรรพคุณหลักคือละลายเสมหะ แก้ไอ บรรเทาอาการระคายคอและกระหายน้ำ
• สมอไทยมีรสฝาด : สรรพคุณช่วยเรื่องการสมานแผลภายใน ไล่ตั้งแต่ช่องปากที่เป็นเยื่อบุอ่อนๆ ไปจนถึงส่วนของผนังลำไส้ บรรเทาอาการท้องเสีย แก้ปวดบิด ระงับการถ่ายที่มากเกินไปไปได้ด้วย
• สมอไทยมีรสหวาน : แม้ว่าสมุนไพรรสหวานจะไม่ค่อยมีสรรพคุณทางยามากนัก แต่ก็ยังมีประโยชน์ในเรื่องของการบำรุงร่างกายโดยรวมอยู่ดี หากทำงานหรือกิจกรรมอื่นใดมาทั้งวัน ร่างกายอ่อนเพลียเหนื่อยล้า ก็สามารถทานสมอรสหวานเพื่อเสริมกำลังได้
• สมอไทยมีรสขม : โดดเด่นด้านบรรเทาอาการไข้ ตัวร้อน ตลอดจนถอนพิษต่างๆ ทั้งจากแมลงสัตว์กัดต่อยและอาหารที่ทานเข้าไป ช่วยบำรุงน้ำดีในร่างกาย กระตุ้นระบบการย่อยอาหารให้มีประสิทธิภาพ
• สมอไทยมีรสเผ็ด : คงไม่ได้เผ็ดจัดจ้านเหมือนกับพริกขี้หนู แต่ก็รับรู้ได้ว่ามีความเผ็ดร้อนอยู่ รสนี้ช่วยเรื่องการขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้ บรรเทาอาการปวด จุกเสียด ในช่องท้องเนื่องจากลมปริมาณมาก และช่วยย่อยอาหาร
• รสเค็ม : รสนี้ช่วยในเรื่องของความสวยความงาม เพราะจะทำให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง มีน้ำมีนวล ช่วยปรับสมดุลระบบน้ำเหลือง ใช้แก้อาการเมารถ เมาเรือ แก้พิษ และช่วยให้นอนหลับสนิทได้ตลอดทั้งคืน
  ลูกสมอไทยแต่ละผลจะไม่ได้มีรสชาติเดียว อย่างเช่น เมื่อยังเป็นผลอ่อนก็มีเปรี้ยวนำ แล้วอาจผสมด้วยฝาดหรือขม เมื่อเป็นผลแก่ความเปรี้ยวลดลง ก็อาจจะกลายเป็นรสหวานคู่กับรสฝาดแทนได้

ประโยชน์ในด้านอื่นๆ ของสมอไทย

• ส่วนของเปลือกสำต้น เมื่อแก่ได้ที่สามารถใช้เพื่อย้อมผ้าได้ สีที่ออกมาเป็นโทนดำอมแดง
• ใบอ่อนใช้เป็นแผ่นห่อยาสูบได้
• ใบแก่นำมาใช้ย้อมผ้า ได้สีเขียวขี้ม้าหรือสีเหลืองอมน้ำตาล ขึ้นอยู่กับสีใบที่เราเลือกใช้
• ผลดิบกินเป็นผลไม้สดหรือนำไปดองเกลือ รสเปรี้ยวขมอมฝาด มีแทนนินเป็นจำนวนมาก
• ผลอ่อนใช้เป็นยาระบาย ผลแก่เป็นยาฝาดสมาน แก้ลมจุกเสียด
• เยื่อหุ้มเมล็ดแก้ขัดและโรคเกี่ยวกับน้ำดี มีสารอาหารที่เป็นประโยชน์หลายชนิด เช่น วิตามินซี วิตามินเอ แคลเซียม ฟอสฟอรัส ช
• ผลสุก 5 – 6 ผลต้มกับน้ำใส่เกลือเล็กน้อย ใช้เป็นระบายอ่อนๆ ใช้น้ำประมาณ 1 ถ้วยแก้ว

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง

เอกสารอ้างอิง

www.Thaicrudedrug.com วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, e-magazine.info,

Caldecott, Todd (2006). Ayurveda: The Divine Science of Life. Elsevier/Mosby. ISBN 0-7234-3410-7. Contains a detailed monograph on Terminalia chebula(Haritaki; Abhaya) as well as a discussion of health benefits and usage in clinical practice. Available online at http://www.toddcaldecott.com/index.php/herbs/learning-herbs/361-haritaki

กระชายดำ

กระชายดำ ( Black galingale ) คือ พืชสมุนไพรในวงศ์เดียวกับขิง ข่าและขมิ้น บางท้องถิ่นเรียกว่าว่านจังงัง ว่านพญานกยูง ระแอน เป็นต้น กระชายดำจัดเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุอยู่ได้หลายปีทีเดียว มีหัวเหง้าฝังอยู่ใต้ดิน แล้วแตกยอดเป็นลำตันเรียวยาวโผล่ขึ้นมาพ้นดินสูงประมาณ 30-90 เซนติเมตร กาบใบเป็นสีแดงอ่อนอมม่วงรูปไข่ ออกดอกเป็นช่อสีชมพูอ่อน ลักษณะหัวของกระชายดำจะไม่เหมือนกับกระชายที่เราเอามาเป็นเครื่องแกงทำอาหาร แต่จะไปคล้ายคลึงกับหัวขิงหรือขมิ้นมากกว่า ครั้นผ่าดูเนื้อในจึงเห็นว่าเป็นสีม่วงเข้มไปทางน้ำเงิน แล้วแต่ระดับความอ่อนแก่ของหัวกระชายดำ  

สรรพคุณทางยาของกระชายดำ

ในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือตอนล่าง เป็นแหล่งที่พบ กระชายดำ ได้มากที่สุด เราไม่ค่อยได้เห็นว่ามีใครนำกระชายดำมาทำเป็นเมนูอาหารคาวหวาน อย่างมากก็คือนำไปตากแห้งเพื่อชงดื่มเป็นชาหรือทานสด แต่เดิมชาวเขาจะพกกระชายดำติดตัวไว้เสมอ เป็นเหมือนยาประจำกาย ใช้ทานได้เมื่อรู้สึกปวดหัว ปวดเมื่อยตามร่างกาย ต่อมาหมอชาวบ้านจึงนำมาใช้ให้กว้างขึ้น จึงได้รู้ว่ากระชายดำช่วยรักษาอาการปวดท้อง และเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้ด้วย จึงมีการนำไปดัดแปลงให้ทานได้ง่าย และมีการปรุงสูตรยาขึ้นมาโดยนำกระชายดำไปร่วมกับสมุนไพรอื่นๆ ก็จะได้ยาอายุวัฒนะที่บำรุงร่างกาย ขับลม แก้ปวด บำรุงเส้นผมและขน ว่ากันว่าถ้าทานเป็นประจำก็ช่วยบำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรงอีกด้วย

กระชายดำกินตอนไหน และองค์ประกอบทางเคมีของกระชายดำมีอะไรบ้าง

กินกระชายดำก่อนนอนจะช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้แก่ผิวและช่วยลดระดับคลอเรสเตอรอลในเลือดได้ดีสารเคมีกลุ่มที่เด่นที่สุดใน กระชายดำ ก็คือ สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ เป็นสารที่พบได้มากในเม็ดสีของพืชผัก ธัญพืชและเปลือกไม้ มีฤทธิ์ต่อต้านอนุมูลอิสระในมนุษย์ โดยระดับความเข้มข้นมีผลต่อการออกฤทธิ์โดยตรง บางชนิดสามารถทำหน้าที่ได้ดีกว่าวิตามินซีและอีถึง 50 เท่า อีกกลุ่มหนึ่งคือ สารกลุ่มไกลไซด์ เป็นสารเคมีสำคัญที่มีองค์ประกอบ 2 ส่วน คือส่วนที่เป็นน้ำตาลและส่วนที่ไม่ใช่ ออกฤทธิ์ในทางเภสัชวิทยาได้หลายหลาย เช่น ออกฤทธิ์ต่อระบบการไหลเวียนโลหิต มีฤทธิ์เป็นยาระบาย ช่วยฆ่าเชื้อแบคทีเรีย เป็นต้น 

สรรพคุณและประโยชน์ของกระชายดำ

เสริมสร้างสมรรถภาพทางเพศ : มีการทดลองในหนูเพศผู้ถึง 4 กลุ่ม เป็นเวลายาวนานกว่า 4 สัปดาห์ พบว่าการใช้กระชายดำกับหนูทดลอง ไม่พบว่ากระชายดำมีผลต่อน้ำหนักของอวัยวะสืบพันธุ์แต่อย่างใด แต่มีผลต่อต่อมสร้างน้ำเลี้ยงอสุจิและจำนวนครั้งในการหลั่ง จึงสรุปได้ว่ากระชายดำมีผลต่อการกระตุ้นทางเพศ โดยที่ไม่มีผลต่อฮีโมโกลบิน เม็ดเลือดขาว และตับ หมายความว่าไม่เป็นพิษจากการใช้งาน แต่ก็ยังมีแนบท้ายเล็กๆ ว่าอาจจะยังไม่เหมาะสมกับการใช้ในคนที่ปริมาณสูงและใช้เป็นเวลายาวนาน

ออกฤทธิ์ต่อหัวใจและหลอดเลือด : หากนำ กระชายดำ มาสกัดเอาสารเคมีสำคัญด้วยเอทานอล เราจะได้สารพิเศษที่มีคุณสมบัติคลายหลอดเลือดแดงใหญ่ การทดสอบในเนื้อเยื่อบุผนังหลอดเลือดดำจากรกของมนุษย์ พบว่ามีการเสริมสร้างเซลล์มากขึ้น และเมื่อทดลองในกล้ามเนื้อหัวใจของหนู กระชายดำก็ออกฤทธิ์ลดการทำงานหนักของหัวใจลง และลดการเพิ่มแคลเซียมชั่วคราวในหัวใจด้วย ซึ่งแคลเซียมเหล่านี้นี่เองที่จะไปเกาะตามผนังหลอดเลือดและทำให้เกิดปัญหาต่อการส่งถ่ายเลือดไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย

ส่งผลต่อกระบวนการเมทาบอลิซึมของไขมัน : มีงานวิจัยจากญี่ปุ่นระบุไว้ว่า สารสกัดจากส่วนของเหง้ากระชายดำสามารถลดความเสื่อมของอัตราการเกิดเมทาบอลิซึมได้อย่างดี เมื่อทดลองในหนูที่มีโรคอ้วนก็พบว่า มีอัตราการลดไขมันสะสมที่ดีขึ้น เพราะมีการดึงไขมันเก่าออกมาใช้และไขมันใหม่ก็ถูกเปลี่ยนสภาพเป็นพลังงานอย่างรวดเร็ว จึงไม่ถูกนำไปแปรรูปและสะสมเอาไว้ในร่างกาย

ออกฤทธิ์ต่อต้านอาการอักเสบ : 5,7-dimethoxyflavone ( 5,7-DMF ) คือสารเคมีตัวสำคัญที่สามารถสกัดมาได้จากเหง้าของ กระชายดำ เป็นสารที่มีฤทธิ์ในการต้านอาการอักเสบต่างๆ มีการทดสอบและสรุปความไว้ว่า สารสกัดจากกระชายดำตัวนี้ช่วยต้านการอักเสบได้เทียบเท่ากับยามาตรฐานหลายชนิดเลย ทั้งแอสไพริน ไฮโดรคอร์ทิโซน และอินเมทาซิน ใช้เพื่อลดการอักเสบได้ทั้งภายนอกและภายใน จากหลักฐานการรักษาอาการอักเสบที่ปอดและอาการอักเสบบวมแดงที่เท้าของหนูทดลอง

มีสรรพคุณเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง : สารในกลุ่ม methoxyflavones ซึ่งสกัดได้จากเหง้า กระชายดำ ด้วยการใช้เอทานอลในการสกัด มีความเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งหลายชนิด ทำให้เซลล์มะเร็งตายในรูปแบบของ apoptosis คือเซลล์จะค่อยๆ หดตัวเล็กลง จนนิวเคลียสแตกออกเป็นชิ้นๆ เยื้อหุ้มเซลล์โป่งพองเป็นถุง สุดท้ายเซลล์ก็แตกสลายไป  

บำบัดภาวะต่อมลูกหมากโต : ต่อมลูกหมากโตเป็นอาการป่วยที่พบได้ในเพศชาย คือต่อมลูกหมากมีขนาดขยายใหญ่ผิดปกติจนเป็นปัญหาต่อระบบทางเดินปัสสาวะ และเสี่ยงต่อการติดเชื้อต่างๆ มีงานวิจัยที่ทดลองในหนูเป็นระยะเวลามากกว่า 14 วัน พบว่าสารสกัดจากกระชายดำส่งผลดีต่อลูกหมายพอสมควร ช่วยลดขนาดต่อมลูกหมากลงได้ แต่ก็ยังต้องทำงานวิจัยเพื่อข้อมูลที่เพิ่มมากขึ้นอีกทั้งในด้านสรรพคุณที่ได้และความปลอดภัยในการใช้งาน ก่อนจะนำไปใช้เพื่อรักษาผู้ป่วยต่อลูกหมากโตต่อไป

ปรับสมดุลของฮอร์โมนเพศหญิง : กระชายดำผู้หญิงวัยทองทานได้ช่วยปรับสมดุลของฮอร์โมนเอสโตรเจน ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิงให้อยู่ในระดับปกติ

กระชายดำเป็นพืชสมุนไพรในวงศ์เดียวกับขิง ข่าและขมิ้น ใช้แก้อาการปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้อาการปวดท้อง และเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้

งานวิจัยที่สำคัญเกี่ยวกับการใช้กระชายดำ

1. การศึกษาเรื่องกระชายดำกับสมรรถภาพทางร่างกายในผู้สูงอายุ
ใช้การทดสอบในผู้สูงอายุราว 45 คน โดยให้ทานยาหลอกที่ทำจากสารสกัดกระชายดำเป็นเวลากว่า 2 เดือน เพื่อดูความเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับสมรรถภาพทางร่างกาย และวัดผลด้วยการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น การวัดแรงบีบมือ การวัดระยะทางที่เดินได้ในช่วงเวลาที่กำหนด การสลับลุกนั่งในช่วงสั้นๆ เป็นต้น พบว่ากระชายดำช่วยเพิ่มระดับความแข็งแรงของร่างกายผู้สูงอายุได้อย่างมีนัยสำคัญ ทั้งยังช่วยลดภาวะเครียดที่เป็นผลกระทบมาจากการที่อนุมูลอิสระเข้าไปทำลายระบบต่างๆ ของร่างกายอีกด้วย

2. การศึกษาเรื่องกระชายดำกับความสามารถในการออกกำลังกาย
เมื่อเราได้รู้แล้วว่าสารสกัดจากกระชายดำนั้นมีผลต่อความแข็งแรงของร่างกายจริง เราจึงมาต่อยอดด้วยการทดสอบผลที่เกิดกับนักกีฬา ว่ากระชายดำจะทำให้พวกเขามีความสามารถในการออกกำลังกายเพิ่มมากขึ้นหรือไม่ โดยทดสอบกับกลุ่มนักกีฬา 2 กลุ่ม แบ่งเป็นกลุ่มที่ทานและไม่ได้ทานสารสกัดจากกระชายดำ พบว่าไม่มีผลลัพธ์อย่างเป็นนัยสำคัญว่าทั้งสองกลุ่มจะมีความสามารถในการออกกำลังกายที่ต่างกัน หรือในผู้ที่ทานสารสกัดกระชายดำเข้าไป ก็ไม่ได้มีความสามารถในการออกกำลังกายที่พัฒนาไปจากเดิม

พิษของกระชายดำ

แม้ว่า กระชายดำ จะมีสรรพคุณที่น่าสนใจหลายอย่าง แต่ก็มีประเด็นของความเป็นพิษจากการใช้งานด้วยเหมือนกัน นี่อาจเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้กระชายดำไม่ได้ถูกใช้ในหลายๆ วงการเช่นเดียวกับสมุนไพรตัวอื่นๆ จากการทดลองในหนูทดลอง หลายครั้งทำให้หนูทดลองเสียชีวิตไป บ้างเกิดจากน้ำหนักตัวมากเกินไป บ้างเกิดจากน้ำหนักตัวน้อยเกินไป และอีกไม่น้อยที่มีระดับคลอเลสเตอรอลในเลือดสูงโดยเฉพาะหนูเพศเมีย ซึ่งทั้งหมดทั้งมวลนี้เป็นลักษณะของการใช้สารสกัดกระชายดำในระยะเวลานาน จึงต้องมีการศึกษาในด้านพิษวิทยากันอย่างจริงจัง พบว่ามีค่าต่างๆ ในร่างกายของหนูเปลี่ยนแปลงไปจริง แต่ยังอยู่ในช่วงที่น่าจะเป็นไปได้ และเมื่อตรวจความเป็นพิษเรื้อรังในอวัยวะต่างๆ ก็ไม่พบว่ามีพิษสะสมแต่อย่างใด จนถึงขณะนี้ก็ยังไม่มีการทดลองในมนุษย์เพิ่มเติม ดังนั้นก็ควรระวังในการรับประทานสารสกัดเหล่านี้ไว้บ้าง ไม่ควรทานในปริมาณมากหรือทานในระยะเวลาที่ยาวนานเกินไป

ขนาดและวิธีในการรับประทานกระชายดำเพื่อสรรพคุณทางยา

กระชายดำ ก็เป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่ง สามารถทานสดได้เช่นเดียวกับพืชผักอื่นๆ ทั่วไป หรือจะนำไปเป็นเครื่องเคียงอาหารคาวก็ย่อมได้ ถึงอย่างนั้นตามตำราหมอยาพื้นบ้านก็ยังแนะนำวิธีการปรุงเป็นยาเพื่อหวังให้ได้รับสรรพคุณเพิ่มมากขึ้น ได้แก่

• เหง้าสดดองเหล้าหรือน้ำผึ้ง : ใช้เหง้าสดๆ ประมาณ 5 เหง้ามาล้างทำความสะอาด เอาเศษโคลนดินออกให้เรียบร้อย แล้วปอกเปลือกหรือฝานเป็นแว่นหนาสักหน่อย ใส่โหลแก้วเพื่อดอง แล้วเติมเหล้าขาวหรือน้ำผึ้งลงไป บ้างก็ว่าใช้น้ำดื่มธรรมดาก็ได้เหมือนกัน ทิ้งไว้ในโหลสักประมาณ 1 สัปดาห์ถึงเริ่มเอามาทานได้ โดยให้ทานหลังอาหารมื้อเย็นวันละครั้งเท่านั้น
• ทำเป็นชา : ใช้เหง้าสดที่ล้างสะอาดดีแล้ว ฝานเป็นแผ่นบางๆ ก่อนนำไปตากแดดจนแห้งสนิทดี อาจใช้เวลา 3-4 วันสำหรับวันที่มีแดดจัด จากนั้นนำมาอบเพื่อฆ่าเชื้ออีกที ก่อนเก็บใส่โหลหรือกระปุกไว้ เมื่อต้องการทานก็หยิบออกมาชงกับน้ำร้อน ดื่มเมื่อไรก็ได้ ข้อควรระวังคือเชื้อรา ต้องตรวจสอบให้แน่ใจว่าตากแห้งสนิทแล้วจริง ตลอดจนภาชนะไม่มีความชื้นอยู่

นอกจากนี้ก็ยังมีสารสกัด กระชายดำ ที่ถูกแปรรูปให้เป็นผลิตภัณฑ์ยา บ้างทำออกมาในรูปแคปซูล บ้างทำออกมาในรูปผง ก็สามารถเลือกซื้อหามาทานได้ตามความสะดวก สิ่งสำคัญคืออย่าลืมอ่านข้อควรระวัง พร้อมขนาดและวิธีใช้ที่ข้างบรรจุภัณฑ์ให้ชัดเจนเสมอ เพื่อให้ได้สรรพคุณตามต้องการและไม่เกิดผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ขึ้น

กระชายดำ ข้อควรระวัง

• เมื่อทานกระชายดำในปริมาณที่สูงเกินไป อาจส่งผลให้เกิดอาการหัวใจสั่นได้ ดังนั้นจึงต้องหยุดหรือลดปริมาณที่ใช้ทันทีที่มีสัญญาณเกิดขึ้น
• ห้ามใช้กระชายดำในผู้ป่วยที่มีปัญหาเกี่ยวกับตับ หรือหากต้องการใช้จริงๆ ต้องปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยและให้ความยินยอมเสียก่อน
• การทานกระชายดำปริมาณมากมีผลต่อการกระตุ้นการทำงานของไต ในภาวะเลวร้ายที่สุดก็อาจถึงขั้นไตวายได้
• เด็กเล็กและสตรีมีครรภ์ไม่ควรรับประทาน

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง

เอกสารอ้างอิง

รายการสาระความรู้ทางการเกษตร ฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่. บทความวิทยุรายการสาระความรู้ทางการเกษตร ประจำวันจันทร์ที่ 16 สิงหาคม 2547. “ตอน กระชายดำ“. อ้างอิงใน: เทคโนโลยีชาวบ้าน ฉบับวันที่ 15 เมษายน 2543. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: natres.psu.ac.th. [19 พ.ย. 2013].

ห้องสมุดดิจิทัลเกษตรไทย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “กระชายดำ“. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: anchan.lib.ku.ac.th/aglib/bitstream. [19 พ.ย. 2013].

ใบหมี่

ใบหมี่ เป็นพืชสมุนไพรท้องถิ่นที่พบมากในเขตภาคเหนือและภาคอีสาน อาจไม่ค่อยเป็นที่รู้จักในกลุ่มคนวงกว้างเท่าไรนัก เพราะยังไม่ได้ถูกนำมาใช้ประโยชน์ได้เต็มศักยภาพของสมุนไพรเท่าที่ควร แต่ก็มีชื่อเสียงพอตัวในกลุ่มของแชมพูสมุนไพร ด้วยว่าเป็นพืชใบหอมที่มีกลิ่นสุดพิเศษและมีคุณสมบัติที่ดีต่อเส้นผมด้วย ถึงขนาดที่กลายเป็นสูตรลับซึ่งใช้ต่อเนื่องยาวนานมามากกว่า 20 ปีแล้ว แต่เดิมหญิงสาวจากทุกชนเผ่าจะใช้ใบหมี่เป็นส่วนผสมสำคัญในการสระผม ด้วยการนำใบและเปลือกมาต้มเอาน้ำ แล้วใช้สระผมโดยไม่ต้องผสมสิ่งใดเพิ่ม ว่ากันว่าใบหมี่มีสารออกฤทธิ์ที่มีลักษณะเป็นเมือกลื่น ผมจึงนุ่มสลวยเป็นเงางามและไม่พันกัน แล้วก็มีสรรพคุณในการรักษารังแคกับแก้เหาได้ด้วย อย่างไรก็ตามใบหมี่ยังมีสรรพคุณที่ถูกซ่อนไว้อีกหลายอย่าง เรียกว่าแทบจะในทุกส่วนประกอบของต้นใบหมี่กันเลยทีเดียว 

ใบหมี่ มีชื่อเรียกอื่นๆ อีกหลายชื่อ ได้แก่ หมี หมี่เหม็น ใบเหมือดแกว หมูทะลวง ตังสีไพร ดอกจุ๋ม มือเบาะ เป็นต้น ซึ่งแต่ละตำรับยาก็จะเขียนระบุชื่อของใบหมี่แตกต่างกันไปด้วย เป็นเหตุหนึ่งที่ทำให้ผู้สนใจเกิดความสับสนได้บ่อยครั้ง ต้นใบหมี่เป็นไม้ยืนต้นที่มีความสูงตั้งแต่ 5 เมตรไปจนถึง 15 เมตร แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มกลมทึบ ตามยอดอ่อนและกิ่งอ่อนจะมีขนละเอียดเส้นสั้นๆ ขึ้นปกคลุมจนทั่ว ลำตันมีสีน้ำตาล เมื่อแก่แล้วก็จะแต่เป็นร่องตามยาว ใบเป็นใบเดี่ยวรูปวงรีที่ค่อนข้างมีเนื้อใบหนา แตกออกจากกิ่งแบบเรียงสลับ ผิวบนเป็นมันเรียบลื่น ผิวใต้ใบเป็นขนอ่อนๆ ส่วนใบมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบและปลายกิ่ง กลุ่มดอกมีสีเหลือง ไม่มีกลีบดอก มีเพียงใบประดับ กลีบเลี้ยงและเกสรตัวผู้จำนวนมาก สีเหลืองที่เรามองเห็นก็เป็นสีของเกสรตัวผู้นี่เอง ผลมีขนาดเล็ก เป็นเม็ดกลมสีเขียวสด อยู่เกาะกลุ่มกันเป็นพวงคล้ายกับมะเขือพวง เมื่อสุกผลจะกลายเป็นสีม่วงเข้ม

องค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญของใบหมี่

สารออกฤทธิ์ที่พบมากได้แก่ สารแทนนิน ( tannin ) ซึ่งเป็นสารโมเลกุลใหญ่และมีโครงสร้างซับซ้อน โดยธรรมชาติจะมีรสออกฝาด ช่วยลดระดับคลอเรสเตอรอลและต่อต้านอนุมูลอิสระ ต่อมาคือสารฟลาโวนอยด์ ( flavonoid ) เป็นสารในกลุ่มพอลิฟีนอล โดดเด่นด้านการต้านอนุมูลอิสระ และที่ขาดไม่ได้เลยก็คือ สารเมือก ( mucilage ) เป็นสารที่มีพอลิแซกคาไรด์เป็นส่วนประกอบ และเป็นตัวที่ทำให้ ใบหมี่ เหมาะกับการนำมาใช้เพื่อสระผมนั่นเอง นอกจากนี้ก็จะมี actinodaphnine, boldine, iso-boldine, laurelliptine, N-acetyl- laurelliptine, laruotetanine, N-acetyl-laurotetanine, N-methyl-laurotetanine, liriodenine, Litsea arabinoxylan PPS, litseferine, polysaccharide, reticuline และsebiferine

สรรพคุณของใบหมี่

บำรุงหนังศีรษะ ฆ่าเชื้อราและลดการหลุดร่วงของเส้นผม : นี่เป็นสรรพคุณข้อแรกที่ต้องกล่าวถึง เพราะเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สร้างชื่อเสียงให้กับคนเมืองน่านมาแล้ว ด้วยผลิตภัณฑ์แชมพูสมุนไพรจาก ใบหมี่ นั่นเอง สูตรที่ใช้เป็นตำรับยาที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณ กระบวนการคือนำใบหมี่สดๆ ที่โตเต็มวัยแล้วมาย่อยให้มีขนาดเล็กลงด้วยการหั่นซอย แล้วนำไปหมักในถังสักช่วงหนึ่งก่อน เมื่อได้ที่จึงค่อยเอามาต้มและปั่นให้ละเอียดอีกทีหนึ่ง จะได้น้ำสมุนไพรใบหมี่ที่เข้มข้นพร้อมสารสกัดสำคัญที่ออกฤทธิ์ต่อเส้นผมและหนังศีรษะโดยเฉพาะ แต่เดิมเมื่อได้อย่างนี้แล้วก็นำไปสระผมได้เลย แต่ปัจจุบันก็มีการปรับปรุงให้เกิดความรู้สึกน่าใช้มากขึ้น ด้วยการนำไปผสมกับส่วนประกอบอื่นๆ ที่ช่วยให้เกิดฟอง บรรจุใส่ภาชนะไว้ใช้งานหรือจัดจำหน่ายได้เลย ที่สำคัญแชมพูที่ว่านี้ไม่ต้องเติมน้ำหอมสังเคราะห์เพิ่มอีก เพราะมีกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์ของสมุนไพรใบหมี่อยู่แล้ว แถมยังหอมติดทนนานตลอดทั้งวันอีกด้วย

กำจัดเหา : ขนาดเชื้อราบนหนังศีรษะสมุนไพร ใบหมี่ ยังกำจัดให้สิ้นซากไปได้ แล้วกับแค่เหาตัวเล็กๆ มีหรือจะจัดการไม่ได้ หากคนภาคกลางกำจัดเหาด้วยใบน้อยหน่า คนทางเหนือเขาก็กำจัดเหาด้วยใบหมี่นี่แหละ วิธีการนั้นง่ายมากเลือกใบแก่ๆ จากต้น นำมาบดให้ละเอียดแล้วยีให้ทั่วศีรษะ จะให้ได้ผลดีต้องหมักทิ้งไว้ด้วย ยิ่งนานก็ยิ่งดี แต่ถ้าทนไม่ไหวจริงๆ อย่างน้อยขอให้ได้สักประมาณ 20 นาทีก่อนค่อยล้างออกแล้วสระผมตามปกติ วิธีนี้เป็นธรรมชาติและไม่มีสารตกค้างหรืออันตรายใดๆ จึงทำได้บ่อยตามที่ต้องการ และควรทำติดต่อกันในช่วงแรกจนกว่าจะเห็นว่าเหาหมดไปหรือลดน้อยลง

แก้ฝีที่มีหนอง : เรื่องของฝีจะว่าเป็นเรื่องเล็กก็ไม่ใช่ จะว่าเป็นเรื่องใหญ่ก็ไม่เชิง เพราะมันขึ้นอยู่กับความรวดเร็วในการรักษาและตำแหน่งที่เกิดฝีขึ้น ถ้าเกิดในที่ลับและยังรักษาล่าช้า รับรองว่าเกิดหนองพร้อมกับจบที่การฝ่าออก ในขณะที่ถ้าตัดสินใจรักษาได้เร็วก็อาจจะแค่ทานยาเท่านั้น ใบหมี่ เป็นตัวยาสมุนไพรที่ใช้บรรเทาอาการของฝีที่มีหนองได้ด้วย โดยใช้ส่วนของรากมาตำให้ละเอียดหรือจะปั่นกับน้ำเพียงเล็กน้อยก็ได้ นำมาพอกบริเวณที่เป็นฝีสักพักใหญ่ๆ แล้วล้างออก ทำอย่างนี้ไปเรื่อยๆ จนกว่าจะรักษาฝีให้หายขาด จะช่วยทำให้อาการอักเสบและเป็นหนองลดน้อยลง ซึ่งเป็นผลดีต่อการรักษาต่อไปด้วย

บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ : แม้ว่าจะไม่ได้อยู่ในวงศ์เดียวกับขิงข่าหรือขมิ้น แต่ ใบหมี่ ก็มีสรรพคุณในการขับลมจากกระเพาะอาหารได้เช่นเดียวกัน โดยการนำส่วนของรากใบหมี่มาล้างทำความสะอาดแล้วต้มกับน้ำจนข้นงวด นำน้ำนั้นมาดื่มกิน สักพักอาการก็จะดีขึ้นเอง

แก้อาการประจำเดือนมาไม่ปกติ : ประจำเดือนของผู้หญิงเป็นเรื่องสำคัญมาก เพราะเป็นหนึ่งสัญญาณที่จะบอกได้ว่าตอนนี้ร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์ดีอยู่หรือไม่ หากเมื่อไรมีอาการประจำเดือนขาด มากระปริดกระปรอย ไปจนถึงมามากเกินกว่าปกติ ก็ต้องตรวจเช็คให้รู้แน่ว่าเป็นโรคร้ายหรือไม่ ถ้าใช่ก็เข้ารับการรักษาตามคำแนะนำของแพทย์ต่อไป แต่ในบางคนเป็นเพียงการเสียสมดุลของร่างกายหรือเลือดลมไม่ดีเท่านั้น แบบนี้ก็สามารถใช้สมุนไพรใบหมี่ช่วยได้ โดยเลือกรากที่ดูสมบูรณ์สักหน่อย ล้างให้สะอาดอย่าให้ติดคราบดินโคลน ตากให้แห้งสนิทด้วยแดดแรงสัก 3-4 วัน จากนั้นนำมาดองกับเหล้าขาว ใช้จิบหลังมื้ออาหารวันละครั้ง

แก้ปวดฟันและแก้ปัญหากลิ่นปาก : อาการปวดฟันนั้นค่อนข้างชัดเจนอยู่แล้ว แต่สำหรับกลิ่นปาก ต้องทำความเข้าใจก่อนว่ามันเกิดได้จากหลายสาเหตุ หากเป็นเพราะระบบภายในไม่ดี เช่น ไม่ขับถ่าย มีสารพิษสะสมจำนวนมากในระบบทางเดินอาหาร หรือเป็นโรคร้ายแรงที่ทำให้เกิดความเสียหายของอวัยวะภายใน แบบนี้ ใบหมี่ ช่วยอะไรไม่ได้ แต่จะช่วยได้ในกรณีที่เป็นกลิ่นปากจากปัญหาในช่องปากเพียงอย่างเดียว เช่น ฟันผุ ฟันคุด รำมะนาด เป็นต้น วิธีการคือมองหาส่วนเปลือกที่ลำต้นซึ่งแก่สักหน่อย นำไปฝนกับน้ำสะอาดและป้ายไปตามจุดที่รู้สึกปวดฝันหรือมีสัญญาณฟันผุ ทำซ้ำทุกครั้งที่แปรงฟัน และเมื่อต้องการระงับกลิ่นปากก็ฝนกับน้ำสะอาดปริมาณมากสักหน่อย แล้วเอามาอมบ้วนปากหลายๆ ครั้ง

แก้อาการผดผื่นคัน : ส่วนเปลือกของ ใบหมี่ นอกจากแก้ปัญหาช่องปากได้แล้ว ก็ยังใช้เพื่อรักษาผดผื่นจากอาการแพ้ต่างๆ ได้ด้วย โดยนำเปลือกไปล้างให้สะอาด ก่อนใส่หม้อลงต้ม ไม่ต้องรอจนข้นมากนัก แค่น้ำเริ่มเปลี่ยนสีก็เพียงพอแล้ว ปล่อยทิ้งเอาไว้ให้อุ่นแล้วใช้อาบชำระร่างกาย

รักษากลากเกลื้อน : รูปแบบการนำใบหมี่มารักษาโรคผิวหนังจำพวกกลากเกลื้อนทำได้ 2 วิธี อย่างแรกคือการใช้ส่วนของเปลือกมาต้มน้ำอาบเช่นเดียวกับการแก้อาการผดผื่นคัน อีกอย่างคือการใบสดที่ตำละเอียดดีแล้วมาขัดถูและทาบริเวณที่เป็นกลากเกลื้อน ทำอย่างสม่ำเสมอก็จะเห็นผลลัพธ์ที่น่าพอใจในเวลาไม่นาน

ห้ามเลือด : ทันทีที่เกิดบาดแผลมีเลือดออก ก็สามารถนำสมุนไพร ใบหมี่ มาใช้ได้แบบเดียวกับการใช้ยาสามัญประจำบ้านทั่วไป แต่เนื่องจากมีขั้นตอนก่อนใช้งานเล็กน้อย จึงต้องทำเตรียมติดบ้านเอาไว้แต่เนิ่นๆ เลย ด้วยการนำเปลือกต้นใบหมี่ไปล้างทำความสะอาด แล้วตากให้พอแห้ง นำมาบดให้ละเอียดเป็นผง บรรจุใส่ขวดโหลที่ฆ่าเชื้อแล้วพร้อมมีฝาปิดมิดชิด ครั้นจะใช้ก็ตักออกมาพอประมาณ ผสมเข้ากับน้ำสะอาดหรือน้ำนมก็ได้ ใช้สำหรับทาแผลห้ามเลือดและลดอาการอักเสบที่แผลได้

“ ใบหมี่ ” เป็นพืชใบหอมที่มีกลิ่นสุดพิเศษและมีคุณสมบัติที่ดีต่อเส้นผม รักษารังแค บำรุงหนังศีรษะ ลดการหลุดร่วงของเส้นผม

คุณประโยชน์ในด้านอื่นๆ ของใบหมี่

ก่อนจะไปลงรายละเอียดในประโยชน์ของ ใบหมี่ อย่างแรกที่ต้องรู้ก่อนเลยก็คือ ผลของใบหมี่เมื่อสุกแล้วสามารถรับประทานได้ เหมือนกับพืชผักทั่วไป เพียงแต่รสชาติอาจไม่ค่อยถูกปากคนทั่วไปมากนัก

• ใบหมี่ใช้สำหรับช่วยในการบ่มผลไม้ต่างๆ เช่น กล้วย ขนุน มะม่วง โดยลดระยะเวลาบ่มให้สั้นลง
•  ส่วนของดอกสามารถนำมาตากแห้งและอบน้ำหอมเพื่อใช้เป็นของชำร่วยได้
• ยางจากลำตันนิยมใช้เพื่อทาเครื่องจักสาน เพื่อให้ทนทานและมีผิวสัมผัสที่หนาขึ้น
• สารเมือกในใบหมี่ใช้เป็นสารเพิ่มความหนืดให้กับผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางได้หลายประเภท
• ส่วนประกอบของต้นใบหมี่ใช้สำหรับการย้อมผ้าได้ 2 ส่วน ส่วนแรกคือใบ เมื่อนำมาย้อมก็จะให้สีเขียวสดสวยงาม อีกส่วนคือเปลือก เป็นตัวช่วยให้ผ้าที่ย้อมติดสีดีขึ้น

ผงที่บดละเอียดจากส่วนของเปลือกต้นใบหมี่ ใช้ทำเป็นธูปจุดไล่แมลงได้

ข้อมูลเพิ่มเติมในทางเภสัชวิทยาของใบหมี่

1. ส่วนของ ใบหมี่ มีสารออกฤทธิ์ที่ต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราได้ดีมาก ทั้งยังยับยั้งการหดเกร็งของลำไส้ได้ด้วย
2. น้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้จากต้นใบหมี่ มีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง จึงช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการนอนหลับ
3. สารสกัดเมทานอลของส่วนผิวใบ มีสารเคมีสำคัญที่ออกฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรียกลุ่มหนึ่ง ซึ่งเป็นตัวการที่ทำให้เกิดโรคท้องร่วงและโรคบิด
4. รากของต้นใบหมี่ เป็นวัตถุดิบพื้นฐานที่นิยมผสมในยาเย็น ยาผง และยาแก้ซาง
5. ใบหมี่มีความเป็นพิษด้วยเหมือนกัน เพราะผลจากการทดลองในหนู พบว่ามีหนูเสียชีวิตไปประมาณครึ่งหนึ่งของทั้งหมด ดังนั้นหากเราจะใช้สมุนไพรใบหมี่เพื่อรับประทาน ก็อาจจะต้องเลี่ยงที่จะใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมตามลิ้งค์ด้านล่าง

เอกสารอ้างอิง

ศูนย์วิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์ธรรมชาติ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. “การนำสมุนไพรใบหมี่มาใช้ทางเครื่องสำอาง APPLICATION OF BAI MEE (Litsea glutinosa) IN COSMETICS”.

[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.ist.cmu.ac.th/researchunit/pcrnc/. [28 ก.ย. 2014].
ลานปัญญา. (by bangsai). “ต้นหมี่…”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : lanpanya.com/proiad/archives/152. [28 ก.ย. 2014].

สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.  [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.rspg.or.th/plants_data/kp_bot_garden/kpb.htm. [28 ก.ย. 2014].